گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۸۲

وزن:	مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج
تعداد ابیات:	۸

خلاصه

هوش مصنوعی: شاعر در این غزل به معشوق و عشق اشاره می‌کند و از بی‌عملی دل شکایت دارد. او به دل می‌گوید که چرا در کوی عشق قدم نمی‌گذارد و هنوز جمع آوری اسباب می‌کند بدون اینکه کاری انجام دهد. او از این که نتوانسته به جستجوی مظهر عشق برود و در کارهای معنوی و احساسی تلاش نمی‌کند، گلایه دارد. شاعر همچنین به زیبایی و لطافت می‌پردازد و می‌گوید که درون او احساسات و عواطف بسیاری وجود دارد ولی او به خاطر عشق و معشوق از آن‌ها استفاده نمی‌کند. در نهایت، حافظ به خود یادآوری می‌کند که بنده پادشاه زمانه بوده و باید در پی عشق و معنویت باشد.

برگردان به زبان ساده

# ای دل به کوی عشق گذاری نمی‌کنی

اسباب جمع داری و کاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: ای دل، چرا به مسیر عشق نمی‌روی؟ تمام وسایل لازم را برای رسیدن به آن داری، اما هیچ تلاشی نمی‌کنی.

# چوگان حکم در کف و گویی نمی‌زنی

باز ظفر به دست و شکاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: وقتی چوگان را در دست داری، انگار که گویی هیچ تلاشی برای پیروزی نمی‌کنی و به شکار نمی‌روی.

# این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را

در کار رنگ و بوی نگاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: این خون که در درون تو به تپش درآمده، باعث نمی‌شود که به زیبایی و جلوه‌های آن توجه کنی و به نقاشی و آفرینش بپردازی.

# مشکین از آن نشد دمِ خلقت که چون صبا

بر خاک کوی دوست گذاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: تو زمانی که در حال زندگی هستی، باید همانند نسیم صبحگاهی در کوی محبوب، با لطافت و مهربانی رفتار کنی و به دنبال جلب رضایت او باشی. این کار از آنجا نشأت می‌گیرد که تو باید در مسیر خلقت خود، به زیبایی و نیکی توجه کنی و این توجه را در رفتار و کردار خود نشان دهی.

# ترسم کز این چمن نبری آستین گل

کز گلشنش تحملِ خاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: هراسم این است که اگر از این باغ گل برگزینی، ممکن است نتوانی سختی‌ها و مشکلات مرتبط با آن را تحمل کنی.

# در آستین جان تو صد نافه مدرج است

وان را فدای طرهٔ یاری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: در درون جان تو زیبایی‌ها و لطافت‌های زیادی نهفته است، اما تو برای جلب توجه محبوب خود حاضر نیستی به آن‌ها بها دهی.

# ساغر لطیف و دلکش و می افکنی به خاک

واندیشه از بلای خماری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و جذابیت یک فنجان نوشیدنی اشاره دارد و بیان می‌کند که شخص آن را به زمین می‌ریزد، اما به جای اینکه نگران حال خود و عوارض ناشی از مستی باشد، به فکر و اندیشه‌های دیگر مشغول است. به طور کلی، نوعی بی‌توجهی به عواقب و حالتی از بی‌خیالی را به تصویر می‌کشد.

# حافظ برو که بندگی پادشاه وقت

گر جمله می‌کنند تو باری نمی‌کنی

هوش مصنوعی: حافظ، برو و از خدمت به حاکم زمانه دور شو، زیرا اگر همه مردم در این خدمت باشند، تو نیازی به آن نداری و نمی‌خواهی خود را درگیر کنی.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش فریدون فرح‌اندوز
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش سهیل قاسمی

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش مریم فقیهی کیا

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش محسن لیله‌کوهی

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش فاطمه زندی

همهٔ خوانش‌هاautorenew

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش محمدرضا مومن نژاد

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش سارنگ صیرفیان

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش عندلیب

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش افسر آریا

غزل شمارهٔ ۴۸۲ به خوانش شاپرک شیرازی

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۲۶ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

بهرام مشهور در ‫۱۲ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۴ بهمن ۱۳۹۱، ساعت ۱۰:۳۹ نوشته:

بیت ماقبل آخر را اصلاح فرمائید به صورت زیر :
ساغر لطیف و دلکش می افکنی به خاک
و اندیشه از بلای خماری نمی کنی

reply flag link

مہریارساسانیان در ‫۱۱ سال و ۴ ماه قبل، یکشنبه ۲۹ دی ۱۳۹۲، ساعت ۰۶:۱۷ نوشته:

ای دل بکوی یار گذاری نمی کنی...وآن را فدای مهره یاری نمیکنی....ساغر لطیف ودلکش و دم افکنی بخاک‏ دیدی ای دل که غم یار دگربار چه کرد.......اشگ من رنگ شفق یافت زبی مهری یار......
مجال من همین باشد که پنهان مهریار ورزم..

reply flag link

ناشناس در ‫۱۱ سال و ۳ ماه قبل، پنجشنبه ۲۴ بهمن ۱۳۹۲، ساعت ۲۱:۲۵ نوشته:

ای دل بکوی یار گذاری نمی کنی…وآن را فدای مهره یاری نمیکنی….ساغر لطیف ودلکش و دم افکنی بخاک‏ دیدی ای دل که غم یار دگربار چه کرد…….اشگ من رنگ شفق یافت زبی مهری یار……
مجال من همین باشد که پنهان مهریار ورزم..

reply flag link

چنگیز گهرویی در ‫۱۰ سال و ۸ ماه قبل، چهارشنبه ۲ مهر ۱۳۹۳، ساعت ۱۷:۵۵ نوشته:

در بیت دوم این غزل چنین امده است .باز ظفر بدست و شکاری نمیکنی.در تصحیح بها الدین خر مشاهی نیز بین گونه میباشد در تصحیح غنی . قزوینی بدین صورت میباشد ....بازی چنین بدست و شکاری نمی کنی .به نظر حقیر حالت دوم بسیا ر دقیق تر و حافظانه تر میباشد به دلایل ذیل ..1.در حالت دومی ایهام بسیار زیبای بازی نهفته است که در حالت اولی نمیباشد .بازی چنین بدست .به معنی (اینگونه بازی را بدست گرفته ای یا اینگونه بر بازی (چوگان بازی ) حاکم شده ای )و بازی چنین بدست به معنی (شاهینی این چنینی در دست که علی رغم زیبایی بسیار و حافظانه بودن معنی حالت اولی را نیز در بر میگیرد که در حالت مرقوم در این غزل اینگونه نمی باشد .

reply flag link

چنگیز گهرویی در ‫۱۰ سال و ۸ ماه قبل، چهارشنبه ۲ مهر ۱۳۹۳، ساعت ۱۸:۳۸ نوشته:

در بیت دوم این غزل و مصرع دوم چنین امده است .باز ظفر بدست و شکاری نمی کنی.و در بعظی نسخ از جمله غنی . قزوینی بدین حالت . بازی چنین بدست وشکاری نمی کنی .که بسیار زیبا و متناسب با مصرع اول و دوم و کل حال و هوای غزل میباشد به دلایلیکه در پی میاید .1.در بازی چنین ایهام بسیار زیبای بازی نهفته است بازی چنین بدست یکی به معنی (اینچنین بر بازی (چوگان بازی)مسلط شدن و حاکم شدن )و یکی به معنی شاهینی این چنینی در دست داشتن که هم با چوگان بازی و هم با شکار کردن همخوانی دارد و هم بسیا ر زیباتر میباشد

reply flag link

روفیا در ‫۹ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۹ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۰۶:۵۴ نوشته:

ای دل به کوی عشق گذاری نمی کنی
اسباب جمع داری و کاری نمی کنی
چوگان حکم در کف و گویی نمی زنی
باز ظفر به دست و شکاری نمی کنی
یعنی تو که ظرفیت و آمادگی عاشق شدن و ابزار لازم را داری چرا عشق حقیقی را تجربه نمی کنی ؟ مگر نمیدانی که تو برای عاشق شدن طراحی شده ای ؟
به گمانم شبیه این معنا در منطق الطیر باشد :
چون بود طوق وفا در گردنت
حیف باشد بی وفایی کردنت
یعنی اگر مثلا دیوار بودی کسی از تو انتظار عشق و وفا نداشت . حال که نشانه های قابلیت عاشقی در آفرینش تو هویداست حیف نیست که از این موهبت بهره مند نشوی ؟

reply flag link

دکتر ترابی در ‫۹ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۹ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۱۶:۴۹ نوشته:

هرگز نشد که ساغر می افکند به خاک
تا طره نگار، به خاکش نیفکند

reply flag link

دکتر ترابی در ‫۹ سال و ۱۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۹ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۵۱ نوشته:

چنین است دوست قدیم،

چگونه میتوان زیست،
زیستنش اگر توان نامید؟ گرت سر زلف نگار در دست نیست، تهی دست ، باد در مشت بی یار بی آفتاب
دیر نخواهی پایید ، فرو خواهی ریخت چه عشق مایه و کار مایه حیات است
و چه خوش میسراید معلم عشق
خوشتر از ایام عشق ایام نیست
بامداد عاشقان را شام نیست

reply flag link

ناشناس در ‫۹ سال و ۱۱ ماه قبل، چهارشنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۱۵:۴۴ نوشته:

دوست گرامی
نمیدانم چگونه بگویم ...
هرگاه به مقام عشق رسیدیم ، هرگاه قادر بودیم همه را دوست بداریم ، هر گاه انسان ها را زندانی جهل ، حمال شرایط تحمیلی ، دستو پا بسته عقاید دست و پا گیر و قربانی حوادث دیدیم ...
نمی خواهم بگویم هر گاه همه را بخشیدیم ،
چرا که در قاموس عشق چیزی برای بخشیدن وجود ندارد ...
هر گاه باور کردیم در باره همه آدمیان خاطرات و تجربیات و توانایی ها و ناتوانی هاییست که ما از آنها بی اطلاعیم ...
و اگر مطلع بودیم نه تنها قضاوتشان نمی کردیم که یاریشان می رساندیم ...
هر گاه پندارمان را درباره آدم ها اصلاح کردیم ،
آنگاه گره ابروانمان ، تردید و بدگمانی و نگرانی و بی اعتمادی در چشمانمان ، تکبر در راه رفتنمان ، خشونت در گفتارمان و بخل در کردارمان به گونه ای دگرگون خواهد شد و آنچنان شیرین که همانکس که لایق عشقی چنین است سراپای وجودش را پیشکش خواهد کرد ...

reply flag link

دکتر ترابی در ‫۹ سال و ۱۱ ماه قبل، چهارشنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۲۱:۳۰ نوشته:

آشنای ناشناس، دوست گرامی،
گفتید و نیک گفتید، نخست آرمان شهری درونی بسازیم.
( از آرمان شهر به گونه ای با ما سخن گفته اند،
که دست نیافتنی می نماید ، واین گویا ریشه در واژه لاتین- یونانی آن دارد اوتوپیا و اوتوپیانیسم که معنای خیال پردازی دارد . ما اما ؤاژه شهریور را داریم به زبان امروز شهر آرمانی ، بهشت زمینی
کشور برگزیده مانا دارد).

دوست بداریم به رایگان ، بی چشمداشت تا به
خویشکاری برسیم ، به پارسایی
و درون خود از خویشکامی تهی سازیم. آنک
به سر منزل عشق خواهیم رسید.
گره از ابروان خواهیم گشود ، بد گمانی به یک سو خواهیم نهاد، صاف، زلال ، سرشار و درخشان خواهیم شد . می دانم سلوکی سخت است رهروان دریا دل میخواهد و هم؛
بسیار کسان گفته اند، کوشیده اند، بسیاری مانده اند و اندکی رسیده
ما نیز میگوییم ، میکوشیم. باشد که برسیم
چه برزیگران یکدگریم . بکاشتند و بخوردیم و کاشتیم و خورند.
چراغ این آرزو را روشن نگاهداریم که رسالت ما آگاهیدن، آگاهاندن ، گسترش مهر وداد و یاری رساندن به رسایی و بالندگی انسان است.
سودای شهریوری بیرونی را از سر به در نکنیم.

reply flag link

روفیا در ‫۹ سال و ۱۰ ماه قبل، پنجشنبه ۱۱ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۲۲:۵۴ نوشته:

دکتر ترابی گرامی
این که میگویم البته از دریافت های شخصی ام است و اگر کسی آزرده خاطر نشود که چرا در باب عرفان عملی داد سخن سر میدهم ،
دوست دارم به یکی از تجربیات شخصی ام اعتراف کنم که راه شناخت جهان هستی و آفریدگار آن به دو گونه است :
یا باید از پندار نیک به گفتار نیک و کردار نیک برسیم یا از کردار نیک و گفتار نیک به پندار نیک !
گذرگاه دوم البته بس دراز و دشوار است . چرا که در این راه از آزار آدمیان و زخم زبان ها و ناسپاسی ها در امان نخواهیم بود . البته تلاشمان برای بروز رفتارهای نیکو هرگز هدر نخواهد رفت و بی تردید ارمغان صبر و سعه صدر و کسب مهارتهای اجتماعی متعدد از جمله نیکو سخن گفتن و نیکو رفتار کردن بخشش های فراوانی را از آن ما خواهد کرد و در پایان منتهی به نیکو اندیشیدن خواهد شد .
لیک راه نخست بس کوتاهتر است و در آن نه تندگویی و نه ناسپاسی و نه جهل آدمیان هیچ یک آزار دهنده نخواهد بود و همه در دایره عشقی میگنجد که از پیامدهای باور به اندیشه بیگناهی آدمیان است . در این راه نه نیکو سخن گفتن و نه نیکو رفتار کردن در بحرانی ترین شرایط سخت و دشوار نیست بلکه میوه آن اندیشه جهان شمول است .
سپاس از اینکه میخوانید .

reply flag link

دکتر ترابی در ‫۹ سال و ۱۰ ماه قبل، یکشنبه ۱۴ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۰۵:۵۳ نوشته:

روفیای بسیار گرامی،
خوانده ام و خواهم خواند، آموخته ام از شما و خواهم آموخت .
اندرز استاد توس در گوش جانم نشسته است
" میاسای زآموختن یک زمان"
که در کنار نام دانشگاه تهران نیز نوشته بودند
( و من روستایی نا دانشمند بخت آنرا یافته ام تا دانشجوی همیشگی آن کعبه‌ی ارزوها باشم )
یادش به خیر !
کعبه گفتم و یاد جاوید جهان پهلوان در دلم زنده شد.
در شب پایانی بازیهای والیبال دانشگاه گاه برخی نامداران روزگار نیز به تماشا می آمدند
دو تن را به خوبی به یاد می آورم، گلپایگانی و تختی، گلپایگانی آواز مست مستم ساقیا خواند و جهان پهلوان که در دل دانشجویان جای ویژه ای داشت سخنی بدین مضمون به زبان آورد ( هر گاه که هوای زیارت خانه‌ی خدا در سرم مِی پیچد طواف دانشگاه دلم را آرامش میبخشد)فریاد های زنده باد بازی را بیش از بیست دقیقه به تعویق انداخت.
به گمانم سالی نکشید که مرگ نابهنگام و مشکوک او دلهای ایران دوستان را داغدار کرد.
ببخشایید حاشیه رفتم ، حاشیه نویسی است نه؟؟ خوب حاشیه رفتن دست کم خویشی واژگانی با حاشیه نویسی دارد!. بگذریم
این کمترین سرشته ای از عرفان ندارد از آن جمله عرفان عملی ( و این شاید ریشه در سرشت سر کش من دارد که سر سپردن را بر نمی تابد داستان مراد و مرید را که گویا جایگاه ویژه ای در عرفان کلاسیک دارد)
دیدگاه شما درس تازه ای برای رهروان است و هم اندکی با آنچه من گفته ام همخوانی دارد ، مگر که آن شما علمی و راهگشاست و نوشته‌ی من مبهم ونارسا ، اما گویا هردومان نشانی سر منزل مقصود را یافته ایم همسفر ( شکر ایزدکه بانگ خوش جرس طنین انداز است )

reply flag link

روفیا در ‫۹ سال و ۱۰ ماه قبل، دوشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۴، ساعت ۲۳:۱۲ نوشته:

دوست گرامی
باور کنید از اینکه دریافت های نه چندان کارشناسانه خود را به زبان می آورم و صفحات گنجور عزیز را سیاه می کنم شرمسارم .
ولی انگیزه خوبی برای این کار دارم . من به بازخورد شما نازنینان نیاز دارم تا اگر اندیشه هایم با توضیحی سنجیده تایید یا رد شدند در آنها را بازنگری کنم .
از اینکه میخوانید و می اندیشید و پاسخ میدهید بر من منت میگزارید .

reply flag link

جاوید مدرس اول رافض در ‫۹ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۴، ساعت ۱۸:۵۸ نوشته:

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
**************************
.................................. گویی نمی‌زنی
بازی چنین به دست و شکاری نمی‌کنی
میدان به کامِ خاطر و: 16 نسخه (801، 803، 818، 824، 843 و 9 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) نیساری
میدانی اینچنین خوش و: 2 نسخه (813 و 1 نسخۀ بی‌تاریخ) عیوضی، جلالی نائینی- نورانی وصال
چوگانِ کام در کف و: 13 نسخه (814- 813، 819، 821، 823، 825، 866 و 8 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ؛ {821، 823 و 866: «بر کف و»}) خانلری
چوگانِ حکم در کف و: 2 نسخه (822، 827) قزوینی- غنی، سایه، خرمشاهی- جاوید
میدان چنین فراخ و تو: 3 نسخۀ بسیار متأخر
36 نسخه از جمله 11 نسخۀ کاملِ کهنِ مورّخ، غزل 473 و بیت فوق را دارند.
***********************************
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
.
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

reply flag link

جاوید مدرس اول رافض در ‫۹ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۴، ساعت ۲۰:۳۹ نوشته:

این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را
در کار ................. نگاری نمی‌کنی!؟
رنگِ رویِ: 15 نسخه (801، 813، 814-813، 818، 819، 821، 822، 823، 824، 825 و 5 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری، سایه
رنگ و رویِ: 5 نسخه (803 و 4 نسخۀ متأخر)
رنگ و بویِ: 15 نسخه (827، 843 و 13 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، خُرَم‌شاهی
این بیت را نسخۀ مورخ 859 ندارد. نگاری به معشوق و هم نقشی که با حنا بر کف دست می‌زدند ایهام دارد. خون با "رنگِ روی" نگار تناسب دارد اما بوی خون چندان خوشایند نیست که به معشوق نسبت داده شود.
***************************************
***************************************

reply flag link

جاوید مدرس اول رافض در ‫۹ سال و ۳ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۴، ساعت ۲۰:۴۴ نوشته:

در آستین ... تو صد نافه مُدرَج است
وآن را فدای طُرّۀ یاری نمی‌کنی؟!
کام: 14 نسخه (801، 803، 813، 814-813، 818، 824 و 8 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی
جان: 10 نسخه (821، 822، 827، 843 و 6 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، نیساری، سایه، خرمشاهی
جاه: 1 نسخۀ متأخر (875)
36 نسخه غزل 473 را دارند که 11 تای آن از جمله نسخ مورخ 819، 823 و 825 بیت فوق را ندارند. "آستین جان" استعاره‌ای رایج‌تر بوده اما "آستین کام" هم کاربرد داشته است برای نمونه نظامی در "خسرو و شیرین" گوید:
چو نقشِ چین در آن نقّاشِ چین دید
کلیدِ کامِ خود در آستین دید
«نافه در آستین کام مُدرَج بودن» اشاره به توانایی شعرسرایی و آوازخوانی شاعر است و اینجا کام هم به گلوی شاعر و هم خواست و آرزوی او ایهام دارد.
*************************************
*************************************

reply flag link

مهدی عرفانی در ‫۸ سال و ۸ ماه قبل، پنجشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۵، ساعت ۱۰:۰۶ نوشته:

منظور کلی از این غزل:
ناسپاسی است که منشأ بسیاری از گناهان است.

reply flag link

نادر.. در ‫۸ سال و ۲ ماه قبل، جمعه ۱۱ فروردین ۱۳۹۶، ساعت ۲۱:۵۳ نوشته:

تا زمانی که دریافتها و دانش ما به بینش تبدیل نگردد، محرک و راهگشا نخواهد بود..

reply flag link

حمید در ‫۶ سال و ۱۱ ماه قبل، جمعه ۱ تیر ۱۳۹۷، ساعت ۲۲:۲۵ نوشته:

سلا به همه دوستداران حافظ. پروفسور فضل‌الله رضا در کتاب «نقدها را بود ایا که عیاری گیرند»، به فراخور بحث، دو بیت از این غزل را چنین آورده‌اند:
1- ترسم کزین چمن نبری آستین گل/ کز گلبنش تحمل خاری نمی‌کنی
2- در آستین زلف تو صد نافه مدرج است/ و آن را فدای طره یاری نمی‌کنی
در بیت اول، گلبن و در بیت دوم، زلف نوشته‌اند. من در نسخه‌هایی که از حافظ دارم، این دو را نمی‌بینم. آقای خرمشاهی هم اشاره‌ای به آنها ندارند. آیا نسخه‌ای هست که این روایت پروفسور رضا را آورده باشند؟

reply flag link

رضا ساقی در ‫۶ سال و ۴ ماه قبل، پنجشنبه ۲۰ دی ۱۳۹۷، ساعت ۰۳:۲۲ نوشته:

ای دل به کوی عشق گذاری نمی‌کنی
اسباب جمع داری و کاری نمی‌کنی
مخاطب این غزل نغزوزیبا دل شاعراست واگویه ای گلایه آمیز ازسستی واهمال کاری دل درپرداختن به عشق که حافظ شیرین سخن آن راباعبارات لطیف ونکته دار درقالب این غزل ریخته است. اغلب شاعران ازدل گله وشکایت می کنند که چرا هرچه دیده می بیند دل ازآن یادمی کند وصاحبش رادچارعشق وغم واندوه می کند امّا دراینجا حافظ مثل همیشه دست به کاری حافظانه زده ودل را تشویق به عشقبازی وگذربه کوی عشق می کند.
درنظرگاه حافظ، بی دردی دردبزرگیست وکسی که ازعشق بی‌بهره باشد حتّا اگربه موفقیّتهای بزرگی دست یابد چونان طبل میان‌تهی و سنج پرهیاهویی بیش نیست. به باورحافظ اگرکسی صد بارهم آب حیوان خورده باشد چون عشقی دردل اونباشد باید برایش نمرده نمازمیّت خواند که درحقیقت مرده ای متحرّک بیش نیست.
گُذار: عبور
"اَسباب عشق" خُرده شوقی وسرسوزن ذوقیست که دردل همه ی آدمیان به ودیعه گذاشته شده وهمگان می توانند به رایگان باهریک از پدیده های پیرامونی شامل گیاهان،حیوانات وآدمیان ویا خالق خویش به عشقبازی بپردازند.
معنی بیت: ای دل، همه چیز برای شروع عشقبازی مهیّاست کافیست عزم کوی عشق کنی واز این موهبت ارزشمند بهره مند گردی افسوس تنبلی می کنی وبا ورود به کوی عشق دست به کارعاشقانه ای نمی زنی!
ای دل مباش یکدم خالی زعشق ومستی
وانگه برو که رستی ازنیستی وهستی
چوگان حُکم در کف و گویی نمی‌زنی
باز ِظفربه دست وشکاری نمی‌کنی
چوگان: چوب سرکجی که با آن توپ چوگان را به حرکت درمی آورند.
گویی بزن: توپی بزن، عشق به بازی چوگان تشبیه شده است ‌ ) کنایه ازاینکه مِهر به ورز، دلی بباز،نظربازی کن)
حُکم: فرمان
"چوگانِ حکم" کنایه ازاینکه نوبت وفرصت بازی دراختیارتوست.
باز: پرنده ی شکاری
بازِظفر: پیروزی به "باز" تشبیه شده اس.، "دل" قدرت شکارکردن ِ موفّق ِخوبریان را دارد این قدرت به بازظفر تشبیه شده است
معنی بیت: ای دل نوبت بازی ازآنِ توست تافرصت بازی داری همّت کن چوگان را فرودآر وتوپی بزن بازی عشق رابا دلدادگی وعشق ورزی آغازکن. دریغ که قدرت شکار داری وخوبرویی شکارنمی کنی وعاشق نمی شوی!
خنگِ چوگانیّ چرخ اَت رام شد درزیرزین
شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن
این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را
در کار رنگ و بوی نگاری نمی‌کنی
معنی بیت: ای دل، این خونی که درمیان توجریان دارد ودرجگر توموج می زند حیف است که به کار نمی گیری ورنگ وبوی خوبرویی را رنگین ترنمی کنی!
عاشق این قدرت را داردکه باخون سرخ دلش، بازاردلبری ِ زیبارویی را رونق دهد، گرمتر سازد وجلوه ای دیگر بررنگ وروی اوبخشد.
رنگ خون دل ماراکه نهان می داری
همچنان درلب لعل توعیان است که بود
مُشکین از آن نشد دَم خُلقت که چون صبا
بر خاک کوی دوست گذاری نمی‌کنی
مُشکین: خوشبوی و معطّر
دَمْ: نفَس
خُلق: خوی
معنی بیت: ای دل، ببین که نَفَس بادصبا باگذاربرکوی معشوق چگونه عطرآگین شده است؟ تو تونیزهمانندصبا اگربه کوی عشق گذاری بکنی خوش نفس ومعطّر می شوی.
چوبادعزم سرکوی یارخواهم کرد
نفس به بوی خوشش مُشکبار خواهم کرد
ترسم کز این چمن نَبَری آستین گل
کز گلشنش تحمّل خاری نمی‌کنی
آستین: قسمتی از جامه که از شانه تا مچ دست را می‌پوشاند. درقدیم به سبب گشادبودن آستین لباسها از آن مانند جیب استفاده می کرده اند. دراینجا به معنای دامن آمده است.
آستینِ گُل: یک دامن گل
معنی بیت: ای دل توکه ازگلشن ِ عشق وعاشقی، تحمّل سوزش یک نیش خار رانداری بیم آن دارم که نتوانی با یک دامن گل ازاین گلشن بیرون روی. کسی سزاوارتصاحب گل است که تحمّل نیش خار راداشته باشد.
دوام عیش وتنعّم نه شیوی عشق است
اگرمعاشرمایی بنوش نیش غمی
در آستین جان تو صد نافه مُدرِج است
وان رافدای طرّه ی یاری نمی‌کنی
نافه: کیسه ی کوچکی که زیر شکم نوعی آهوی آهویِ نرِ ختایی وجود دارد و مُشک از آن خارج می‌شود.
مُدْرِج: پیچیده شده،جاسازی شده
طرّه: موهایی که به قصددلبری بر پیشانی ریزند.
معنی بیت: ای دل، درمیان جان توصدها نافه ی معطّربه ودیعه گذاشته شده دریغاکه آنها بلا استفاده مانده وتوآنهارانثارگیسوان خوبرویان نمی کنی! ای دل ساختارتو برای عاشقی ودلدادگیست افسوس که ارزش خودرانمی دانی وکاهلی می کنی!
بگسرطرّه ی مه چهره ای وقصّه مخوان
که سعد ونحس زتاثیرزهره وزهل است
ساغرلطیف ودلکش و می افکنی به خاک
و اندیشه از بلای خماری نمی‌کنی
ساغر: جام شرابِ پر
اندیشه نمی کنی : پروایی نداری نگران نمی شوی
خماری: ، ملامت و کسالتی که از ننوشیدن به موقع شراب پدیدآید.
معنی بیت: ای دل ساغرلطیف ودلکش جام شرابی دردست داری وآن رانمی نوشی وبه خاک می افکنی! آیا توازملالت وکسالت ننوشیدن شراب پروایی نداری ونمی ترسی؟ کنایه ازاینکه : ای دل ،جام لبالب ازباده ی ناب عشق دراختیارداری وآن رابه خاک می ریزی...
وضع دوران بنگرساغرعشرت برگیر
که به هرحالتی این است بهین اوضاع
حافظ برو که بندگی پادشاه وقت
گر جمله می‌کنند تو باری نمی‌کنی
باری: به هر حال، به هر جهت.
معنی بیت: ای حافظ بروشِکوه وگلایه ازبی توجّهی شاه مکن تمام دوستان واطرافیان کمربه خدمتگزاری پادشاهِ وقت بسته وبه اوخدمت می کنند امّا توخودرا کنارکشیده ودررکاب پادشاه خدمت نمی کنی بنابراین تونباید انتظارتوجّه وعنایت داشته باشی.
این بیت مقطع غزل گواه روشن دیگری برشهامت، شرافت نفس وفرزانگی حافظ است. این بیت وسایرابیات اینچنینی بیانگراین نکته ی قابل تامّل هستند که حافظ هرگز ازروی چاپلوسی یا درمدح پادشاه یا وزیری شعرنمی گفته بلکه هرآنچه که درمدح آنها سروده تماماً سرریزاحساسات وعواطف درونی وتحتِ تاثیر روابط عاطفی ودوستیِ صمیمانه بوده است وهرگاه که این رابطه بنابه دلایلی روبه تیرگی می نهاد ویابه دلیل رخداد اتّفاقاتی، مناعت وشرافت طبع حافظ موردتهدید قرارمی گرفت حافظ باکمال بی باکی و آزادگی وروحیّه ی رندانه ای که داشته خودراازجریان رابطه کنارمی کشید وشجاعانه دست رد به سینه ی پادشاه یاوزیرمی زد. گرچه این جسارت ورندانگی، گهگاه تبعات وپیامدهای ناگواری نیز مانند توبیخ، قطع مقرّری ووظیفه ی ماهانه ومنزوی شدن و.... را برای حافظ رقم می زد لیکن اوکسی نبود که شرافت وعزّت نفس خودرا به این بهانه ها زیرپاگذاشته وبه قول خود یوسف مصری را به کمترین ثمنی بفروشد.
ما آبروی فقروقناعت نمی بریم
با پادشه بگوی که روزی مقرّراست

reply flag link

ارسلان در ‫۴ سال و ۸ ماه قبل، جمعه ۴ مهر ۱۳۹۹، ساعت ۲۱:۱۵ نوشته:

این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را
در کار رنگ و بوی نگاری نمی‌کنی
خدایا خودت کمک کن بتوانیم دامن نگاری بگیریم و خام و پوچ این دنیای پر آشوب غفلت زای فریبنده را به سر نبریم. به حق امام حسن مجتبی و امام موسی بن جعفر. هفتم صفر، پاییز کرونایی 1399

reply flag link

عباس حق بین در ‫۴ سال و ۳ ماه قبل، یکشنبه ۲۶ بهمن ۱۳۹۹، ساعت ۱۰:۳۸ نوشته:

جناب فروغی
با ادب و احترام
تصور می کنم این غزل در نکوهش " بی عملی " است و " فرصت گرانبهای عمر را از دست دادن" که منشا ان " جهالت" است.

reply flag link

در سکوت در ‫۲ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۲۶ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۲:۰۱ نوشته:

این غزل را "در سکوت" بشنوید:

پیوند به وبگاه بیرونی

reply flag link

لاله مولای زاهدی در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۱ آذر ۱۴۰۲، ساعت ۱۷:۴۵ نوشته:

با درود و احترام

دریافت کلی من از این غزل حافظ این هست که وقتی انسان پتانسیل و ظرفیت انجام کاری را در زندگی دارد بهتر است انجام دهد. همین طور وقتی توان و ظرفیت عشق دادن را داریم چرا دریغ کنیم ؟ چرا احتیاط و محافظه کاری پیشه کنیم ؟ ترس صرفا در ذهن ماست

reply flag link

Abbasrapper در ‫۱ سال و ۴ ماه قبل، پنجشنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۲، ساعت ۱۴:۵۳ پاسخ داده:

👏🏻👏🏻👏🏻

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۶ ماه قبل، چهارشنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۳، ساعت ۰۳:۲۷ نوشته:

ای دل به کوی عشق گذاری نمی‌کنی

اسباب جمع داری و کاری نمی‌کنی

دل در اینجا یعنی مرکزِ انسان که کارِ اصلیش عشق ورزی ست اما روزها یکی پس از دیگری می گذرند و این دل به هر کویِ دیگری گذر می کند و به هر کارِ دیگری اهمیت می دهد بجز کاری که برای آن پای به این جهان گذاشته است یعنی گذار به کویِ عشق، در مصراع دوم کار همان کارِ عاشقی ست و حافظ خطاب به بیشترِ ما آدمیان می فرماید همهٔ ابزار و اسبابِ این کار را که همهٔ ابعادِ وجودت هستند در اختیار داری اما کار و اقدامی در این راستا نمی کنی.

چوگان حکم در کف و گویی نمی‌زنی

باز ظفر به دست و شکاری نمی‌کنی

چوگانِ حکم در ارتباط با چوگان بازیِ شاهان است و بازِ شکاری نیز بر ساعدِ شاه می نشیند تا به فرمانِ او شکارش را به پیشگاه آورد، پس‌ بنظر می رسد حافظ انسان‌ را دارای چنین قابلیتی می داند که چون شاهان گویِ چوگانِ خود را در بازیِ این جهان به حکم و دلخواهِ خود در جهتی به گردش آورد که موجبِ کامیابی و ظفرمندیِ او گردد. از دیگر ابزار و اسباب هایی که او به عنوانِ ارادهٔ آزاد در اختیار دارد بازِ شاهی ست که بر ساعد دارد و می تواند از آن برای صید بهرمند شود، صید و شکاری بجز چیزهای این جهانی که بنظر می رسد کسبِ معرفت باشد و حافظ می فرماید شوربختانه انسان از این اسباب و ابزارهایی که در اختیار دارد در جهتِ کارِ اصلیِ خود یعنی عاشقی بهر نمی برد.

این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را

در کار رنگ و بوی نگاری نمی‌کنی

پس حافظ خطاب به ما ادامه می دهد اینقدر در کارِ عاشقی تعلل می کنی که سرانجام خون و دردها آنچنان وجودت را فرا می گیرند که گویی همچون امواجِ دریا در جگرت موج می زنند، یعنی عدمِ ورود در کارِ عاشقی موجبِ ناکامی های پی در پی در همهٔ امور شده و درونت را از درد و خون متلاطم می کند اما باز هم در نمی یابی که منشأ همهٔ این دردها عدمِ پیگیریِ کارِ عاشقی در این جهان است، بنظر می رسد " ی" در واژهٔ " نگاری" یایِ وحدت نباشد بلکه مراد از "در کارِ نگاری" یعنی در کارِ عاشقی باشد، پس حافظ می فرماید باید که از این خونِ جگرها درس گرفته و آنرا در کارِ رنگ و بوی یا رونقِ کارِ عاشقیِ خود بکار گیری. به عبارتی دیگر خون و دردهایِ ناکامی هایی که بر انسان وارد می شوند پیغامی از جانبِ زندگی هستند تا او بیدار شده و در مسیرِ کویِ عاشقی قرار گیرد.

مُشکین از آن نشد دمِ خُلقت چون صبا

بر خاکِ کویِ دوست گذاری نمی کنی

ناکامی و نامرادی ها موجبِ بدخُلقی می شوند بنحوی که انسان زمین و زمان و دیگران را مانعی برای ظفر و سعادتمندیِ خود می بیند و حتی همسرِ خود را که روزگاری به او عشق می ورزید موجب و عاملِ این خونِ جگرها می داند، حافظ می فرماید علتِ اینکه دَمِ خُلق و خویت مُشکین و معطر نیست و بلکه طلبکارانه دیگران را موجبِ ناکامی های خود می دانی این است که همچون بادِ صبا عاشقانه بر خاکِ کویِ حضرت دوست گذاری نمی کنی. خاکِ کویِ دوست یعنی فضای گشودهٔ بینهایت خداوندی.

ترسم کز این چمن نبری آستینِ گُل

کز گُلشنش تحملِ خاری نمی کنی

"ترسم نبری" یعنی قطعاََ از چمنِ این جهان آستینی از گُل نمی بری، یعنی بدونِ تردید کام و بهره ای از این جهان و اموالِ خود و یا مقام و حتی همسر و فرزندانِ و یا باورها و اعتقاداتِ خود نمی‌بری چرا که گُلشنِ این جهان علاوه بر گُل دارای خار نیز هست و حافظ می فرماید وقتی قصدِ چیدنِ گُلی از این گُلشن داری باید که خارِ آن را نیز تحمل کنی و تنها در اینصورت می توانی آستین یا دامنی را پر از گُلهای این جهان کنی و طعمِ شادکامی را چشیده و سعادتمند شوی و بنظر می رسد تنها با گشودنِ فضایِ درونی و شرحِ صدر در مواجهه با وقایعِ روزمره و در ارتباط با دیگران امکانِ چنین توفیق و ظفرمندی وجود دارد.

در آستینِ جانِ تو صد نافه مُدرج است

وآن را فدایِ طُرّهٔ یاری نمی کنی

" صد" در اینجا نشانهٔ کثرت است و " درآستینِ جان" یعنی در بطنِ جان، پس‌حافظ با درنظر داشتنِ اینکه نافِ آهو در فصلِ عاشقی از خون و نافه انباشته می شود تا آهو با ساییدنش بر سنگ یا درختی موجبِ جلبِ توجهِ یارِ خود گردد می‌فرماید صدها و هزاران نافه و عطرِ مُشکین در جانِ تو درج شده است تا تو با گذر بر کویِ حضرت دوست آنرا فدای طُره و یا تارِ مویِ او کنی و با مُشکین شدنِ دَمِ خود نظرِ آن یگانه یار را بسوی خود جلب کنی اما تو از این کار سر باز می زنی و از اینهمه اسباب که در اختیار داری در این کار استفاده نمی کنی.

ساغر لطیف و دلکش و می افکنی به خاک

واندیشه از بلایِ خماری نمی کنی؟

حافظ همهٔ اسباب هایی چون چوگانِ حُکم و بازِ ظفر و همچنین صدها نافه ای که انسان در آستینِ جان دارد را ساغری لطیف و دلکش می داند که هدیهٔ حضرتِ دوست است به او تا ساغرِ وجودش را در فرصتی که در این جهان دارد پر از شرابِ ناب کند، می‌فرماید ای انسان تو چنین ساغرِ ارزشمند و دلکش و لطیفی را به خاک می اندازی یا بعبارتی عمر را با بطالت به آخر رسانده و بدونِ اینکه آن را لبریز از شراب کنی این ساغرِ لطیف فرو خواهد ریخت و تو اندیشه نمی کنی از اینکه در ادامهٔ راه در سرایِ دیگر نیازمندِ چنین شرابی هستی، و آیا نمی ترسی که بلایِ خُماری دامنت را بگیرد؟ یعنی بدونِ ساغرِ وجودی که لبریز از شراب است ادامهٔ راه و رسیدن به کویِ حضرتش امکان پذیر نخواهد بود.

حافظ برو که بندگیِ پادشاهِ وقت

گر جمله می کنند تو باری نمی کنی

وقت در اصطلاحِ عارفانه به معنیِِ رایجِ زمان و ساعت نیست و پادشاهِ وقت استعاره از حضرتِ دوست یا خداوند است، یعنی هم او که سلطانِ زمان است و تقدیرِ بی زمان شدنِ عاشق در دستِ اوست. پس حافظ با شکسته نفسی خود را از لافِ عاشقی برحذر می دارد زیرا تنها کسی می تواند در این رابطه به دیگران پند و اندرز دهد که خود به کویِ حضرتش راه یافته باشد، و می‌فرماید حتی اگر در این جهان جملهٔ انسان‌ها بندگیِ آن یگانه سلطان را بجای آورند تو باری چنین نمی کنی!

reply flag link

.فصیحی در ‫۳ ماه قبل، دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳، ساعت ۱۰:۵۱ پاسخ داده:

بسیارسپاسگزارم مثل همیشه عالی

reply flag link

شاهرخ آسمانی در ‫دیروز جمعه، ساعت ۰۶:۵۸ پاسخ داده:

سلام و درود فراوان بسیار عالی

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۱۵ ساعت قبل، ساعت ۰۰:۲۱ پاسخ داده:

درود بر شما

reply flag link

محمدحسین احمدی موسوی در ‫۴ ماه قبل، سه‌شنبه ۹ بهمن ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۲۷ نوشته:

سلام و خدا قوت.
آوازی زیبا از این غزل از استاد شهرام ناظری-پاینده بادا- هست که دوستان را به شنیدن آن دعوت می کنم. از رادیو معارف شنیده ام و در وب هست.
موسوی- عید مبعث 11 بهمن 1403 .

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۴۸۲