گنجور

 
قاآنی

بود مبارک هر عید خاصه عید صیام

به غوث ملت اسلام تا به روز قیام

خجسته خواجهٔ ایام حاجی آقاسی

که مبتدای وجودست و مقتدای انام

محققی ‌که ضمیرش به حزم پیش نگر

همه ضمایر اطفال دیده در ارحام

مداد خامهٔ او چشم جود را سرمه

سطور نامهٔ او شخص فضل را اندام

رسیده است به جایی نفوذ قدرت او

که جاکند عوض مغز در درون عظام

ز امن عهدش آهو همی به ‌گاه چرا

ز لاله باز نداند دو دیدهٔ ضرغام

به‌گاه هیبت او آفریدگان همه را

روان و زهره برآید به جای خون ز مسام

بساط جود بدانگونه همش‌گسترد

که منقبض نشود عرق بر جبین لئام

هر آنچه از دو لب پاک او برون آمد

همان بود که بدو کرده کردگار الهام

سلام و نفرین درگفت ‌کردگار بسیست

سخن چو هست بحق چه دعا و چه دشنام

بسا رضا که هم از خشم او پدید آید

چنانکه چشمهٔ شیرین برون جهد ز رخام

ثنای او نبود حدّ ما که نشناسد

مقام روح قدس را عوام ‌کالانعام

کنون به آنکه سرایم حدیث قصهٔ دوش

در آن زمان‌ که سپردم به دست عقل زمام

به عقل ‌گفتم ‌کای اولین نتیجهٔ عشق

که بادپای سخن راست درکف تو لگام

تو دانی آنکه بود عید و خواجه را شعرا

برند مدح بهر عید خاصه عید صیام

مرا که آتش دل مرده ز آب ‌کید حسود

حدیث پخته چسان خیزد از قریحهٔ خام

به خنده گفت بلی دانمت ز نشتر غم

دلیست ممتلی از خون چو شیشهٔ حجام

ولی به دفتر شعرت قصده‌ ییست بدیع

که‌گفته‌یی به مدیح رسول و آل‌کرام

ز دیرباز بود ناتمام و همت تو

پی تمامی او هیچگه نکرد اقدام

به عون حواجه چه باشد گرش تمام‌ کنی

که شد نقایص هستی همه ز خواجه تمام

بگفتم ‌آن‌ چه قصده‌است ‌و چیست‌ مطلع او

چه وزن دارد و او را روی و ردف ‌کدام

بگفت بر نمط این قصده است درست

خجسته مطلعش این است ای ادیب همام

 
 
 
فانوس خیال: گنجور با قلموی هوش مصنوعی
رودکی

دریغم آید خواندن گزاف وار دو نام

بزرگوار دو نام از گزاف خواندن عام

یکی که خوبان را یکسره نکو خوانند

دگر که: عاشق گویند عاشقان را نام

دریغم آید چون مر تو را نکو خوانند

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از رودکی
کسایی

سرودگوی شد آن مرغک سرودسرای

چو عاشقی که به معشوق خود دهد پیغام

همی چه گوید؟ گوید که: عاشقا، شبگیر

بگیر دست دلارام و سوی باغ خرام

عنصری

امید نیکی و تاج ملوک و صدر کرام

بزرگ خسرو آزادگان و فخر انام

بمین دولت و دولت بدو همیشه عزیز

امین ملت و ملت بدو گرفته نظام

سپهر کلی و جزوی بدو نموده هنر

[...]

مشاهدهٔ ۳ مورد هم آهنگ دیگر از عنصری
ابوسعید ابوالخیر

دریغم آید خواندن گزاف وار دو نام

بزرگوار دو نام از گزاف خواندن عام

یکی که خوبان را یکسره نکو خوانند

دگر که عاشق گویند عاشقان را نام

دریغم آید چون مر ترا نکو خوانند

[...]

فرخی سیستانی

بنفشه زلف من آن سرو قد سیم اندام

بر من آمد وقت سپیده دم به سلام

درست گفتی کز عارضش برآمده بود

گه فرو شدن تیره شب سپیده بام

ز عود هندی پوشیده بر بلور زره

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه