گنجور

 
قاآنی

راستی را کس نمی‌داند که در فصل بهار

از کجا گردد پدیدار این همه نقش و نگار

عقلها حیران شود کز خاک تاریک نژند

چون برآید این همه‌ گلهای نغز کامگار

گر ز نقش‌ آب ‌و خاکست این‌ همه ریحان و گل

از چه برناید گیاهی زآب و خاک شوره‌زار

کیست آن صورتگر ماهرکه بی‌تقلید غیر

این همه صورت برد بی‌علت و آلت به‌ کار

چون نپرسی‌ کاین تماثیل از کجا آمد پدید

چون نجویی ‌کاین ‌‌تصاویر از کجا شد آشکار

خیری از مهر که شد زیشان به‌ گلشن زردروی

لاله از عشق ‌که شد زینسان به بستان داغدار

از چه بی‌زنگار سبزست از ریاحین بوستان

از چه بی‌شنگرف سرخست از شقایق کوهسار

باد بی‌عنبر چرا شد اینچنین عنبرفشان

ابر بی‌گوهر چرا گشت اینچنین‌ گوهر نثار

برکف این تسبیح یاقوت از چه ‌‌گیرد ارغوان

بر سر این تاج زمرد از که دارد کو کنار

برق ازشوق‌ که‌ می‌خندد بدین‌سان قاه‌قاه

ابر از هجر که می‌گرید بدین‌سان زار زار

چون مجوسان بلبل از ذوق‌ که دارد زمزمه

چون عروسان گلبن از بهر که بندد گوشوار

ابر غواصی نداند از کجا آردگهر

باد رقاصی نداند از چه رقصد در بهار

تاکه‌ گوید باد را بی‌مقصدی چندی بپوی

تا که‌ گوید ابر را بی‌موجبی چندین ببار

چهرسوری از چه‌شد بی‌غازه زینسان سرخ رنگ

زلف سنبل از چه شد بی‌شانه زینسان تابدار

راستی چون خواجه باید عارفی یزدان‌پرست

تا شناسد قدر صنع و قدرت پروردگار

بدرایران صدر ایمان حاجی آقاسی ‌که هست

هم مرید خاص یزدان هم مراد شهریار

قصه ‌کوته دوش چون خورشید رخشان رخ نهفت

ماه من از در درآمد با رخی خورشیدوار

در دو لعل می‌ فروشش‌ هرچه در صهبا سرور

در دو چشم باده‌ نوشش هر چه در مستی خمار

چهر او یک ‌خلد حور و روی او یک‌ عرش نور

خط او یک‌‌ گله مورو زلف او یک سلّه مار

جادویی در زلف مفتولش گروه اندر گروه

ساحری در چشم مکحولش قطار اندر قطار

ارغوان عارضش را حسن و طلعت رنگ و بوی

پرنیان پیکرش را، لطف و خوبی پود و تار

از دو چشم ‌کافرش یک دودمان دل دردمند

از دو زلف ساحرش یک خانمان جان بی‌قرار

تودهٔ زلف سیه پیرامن رخسار او

برجی از مشکست‌ گفتی از بر سیمین حصار

چاه یوسف تعبیت‌ کردست گفتی در ذقن

ماه گردون عاریت بستست‌ گفتی بر عذار

نی غلط کردم خطا گفتم که نشنیدم به عمر

هیچ چاهی واژگون و هیچ ماهی بی‌مدار

رشته اندر رشته زلف همچو تار عنکبوت

حلقه اندر حلقه جعدش همچو پشت‌ سوسمار

طره‌اش چون پنجهٔ باز شکاری صیدگیر

مژه اش چون چنگ شیر مرغزاری جان شکار

هی لبش بوسیدم و هی شد دهانم شکرین

هی خطش بوییدم و هی شد مشامم مشکبار

قند و شکر بُد که ‌می‌خو‌ردم از آن لب ‌تنگ تنگ

مشک و عنر بُد که می‌بردم از آن خط باربار

گفت‌ ده بوسم به‌ لب افزون مزن‌ گفتم به چشم

هی همی بوسیدمش لب ‌هی غلط‌کردم شمار

هرچه‌گفت از ده‌فزونتر شد به‌‌رخی‌گفتمش

در شمار ده غلط کردم تو از سر می‌شمار

گفت می خواهی مرا ده ده ببوسی تا به صد

گفتمش نی خو‌اهمت صد صد ببوسم تا هزار

گفت بالله چون تو یک عاشق ندیدستم حریص

گفتم الله چون تو یک دلبر ندیدم بردبار

ز‌یر لب خندید و گفت ای شاعرک ترسم ‌که تو

نرم نرمک از پی هر بوسه‌یی خواهی ‌کنار

گفتم آری داعی شاهستم و مداح میر

از پی بوس و کناری چون ز من ‌گیری ‌کنار

الغرض با یکدگر گفتیم چون لختی سخن

خادم آمدگفت ای قاآنی از حق شرم‌دار

صحبت معشوق و می تا چند مانا غافلی

زینکه فرداش شب تحویل هست و وقت‌یار

گفتم ای خادم مگر نوروز سلطانی رسید

گفت بخ بخ رای ناقص بین و عقل مستعار

یک زمستان برتو رفت و باز چون‌ مستان هنوز

روز از شب باز نشناسی زمستان از بهار

سبزه شد پیروزه پوش و لاله شد مرجان فروش

سرخ مُل آمد به جوش و سرخ گل آمد ببار

کارگاه ششتری شد از شقایق بوستان

پر ز ماه و مشتری شد از شکوفه شاخسار

خیز و سوی بوستان بگذر که گویی حورعین

عنبرین گیسو پریشیدست اندر مرغزار

زیر هر شاخی ظریفی با ظریفی باده‌نوش

پای هر سروی حریفی با حریفی می‌‌گسار

یک‌طرف غوغای عود و بربط و مزمار و چنگ

یک‌ طرف آوای ‌کبک و صلصل و دراج و بار

صوفی اینجا در سماع و مطرب آنجا در سرود

عاشق اینجا شادمان و دلبر آنجا شادخوار

چشمها در چشم ساقی‌ کامها بر جام می

گوشها بر لحن مطرب رویها در روی یار

شکل نرگس چون بلورین ساغری پر زر و می

یا فروزان بوته‌یی از سیم پر زر عیار

گه به پای سرو بن از وجد می‌رقصد تذرو

گه به شاخ سرخ از شوق می‌خندد هزار

مرزها از ابر آذاری پر از در عدن

مغزها از باد فروردین پر از مشک تتار

خادمک هرچند با من در عبادت تند شد

حق چو با او بود الحق ‌‌گشتم از وی شرمسار

گفتم ای خادم بهل آن خامه و دفتر به پیش

تا دماغی تر کنم ز اول بده جامی عقار

گفت تا کی می خوری ترسم‌ گرت زاینده رود

جای جام می بیارم بازگویی می بیار

باده خواران دگر را قسمتی هم لازمست

نی نصیب تست تنها هرچه می در روز‌گار

گفتم ای خادم تو می‌دانی زبان درکام من

هست در برندگی نایب مناب ذوالفقار

می بده‌ کامروز در گیتی منم خلاق نظم

و آزمُودستی مرا در عین مستی چند بار

مست چون ‌گردم معانی در دلم حاضر شوند

وز دلم غایب شوند آنگه که گردم هوشیار

خادمک در خشم رفت و زیرلب آهسته ‌گفت

باش کامشب می‌خورد فردا زند میرش به دار

رفت عمدا بر سر میخانه وز سرجوش خُم

زان شراب آورد کز عکسش زمین شد لاله‌زار

زان میی ‌کز وی اگر یک جرعه پاشی بر زمین

از سر مستی کند هفت آسمان را سنگسار

الغرض جامی دو چون خوردم قلم برداشتم

گفتم اندر یک دو ساعت این قصیدهٔ آبدار