زمانی بود گل چون ماه در میغ

برشه رفت با کرباس و با تیغ

که خون من بریز اکنون بصد سوز

که تا چون زنده مانم بیتو یک روز

بگفت این و هزار اشک جگر گون

بمه بر ریخت و مه را کرد پرخون

چو گرد از چشم هر دم میسترد آب

ز رود چشم گل پل را برد آب

چو خسرو را نظر بر دوست افتاد

ز شادی خون او در پوست افتاد

بجست از جای و پس در بر گرفتش

ز گلرخ همچو گل، رخ برشکفتش

بگلرخ گفت مگری و سخن گوی

گلش گفت ای جهاندار سخنگوی

چگونه با تو بگشاید زبانم

که اشکم گشت مسمار دهانم

دهانم بسته شد چون مشک از رشک

گل تر چون کند رو خشک از اشک

دلم خونست و چشمم خون فشانست

کنارم پر دُرست و در میانست

دل خود را بکار آوردم آخر

ز غم دل بر کنار آوردم آخر

اگر با تو بپردازم دل پاک

بریزد خون ز سنگ خاره بر خاک

بگفت این و بیفتاد آن سمنبر

وزو برخاست فریادی ز منظر

شه بیدل ازو بیهوش تر شد

وزو نزدیک نزدیکان خبر شد

گلاب و مشک بر هر یک فشاندند

ز حیرت خیره در هر یک بماندند

چو باهوش آمدند آن هر دو بیدل

یکی میگفت ای جان، دیگری دل

جفای چرخ با هم باز گفتند

بسی از هر طریقی راز گفتند

خبر میداد گل ز احوال خود باز

تعجّب ماند شه در کار دمساز

بآخر شاه هرچ آن جایگه بود

بفرّخزاد بخشید و سپه زود

ز بسیاری که فرّخ سیم و زر یافت

جهان گفتی که قارونی دگر یافت

چه گر بسیار فرّخ سیم و زر داشت

اگر بودی دگر رایی دگر داشت

زری کان سر بمهر آفتابست

بیک جو زر از آن دلها کبابست

بصد صنعت چو زر از کان براید

بسی غافل ازو از جان براید

بهر شهرش برند آنگه بصد ناز

بسنجند ای عجب هر دم ز سرباز

بگردانند صد دستش بهر روز

ازو این یک دلازار آن دل افروز

گرش صد ره بگردانند از عز

نه کم گردد جوی نه بیش هرگز

جهانی کشته آمد بر سر او

ولی یک تن نشد دور از بر او

ز هر دستی بهردستی گذر کرد

بهر دستی که شد خونی دگر کرد

نصیب خلق ازو گر مرگ و دارست

ولی او فارغست و برقرارست

چو زر زیر زمین کردی چنین زود

ترا خود زر کند زیر زمین زود

ترا آن زر، که خونها خوردهیی تو

که تا یک جو بدست آوردهیی تو

ز دنیا میدواند تا بآتش

بلا به جان کن ای عیش تو ناخوش

زر و سیم تو داغ پهلوی تست

بدو نیکت همه روباروی تست

چو نبود کاروان را راه ایمن

متاعی به ز عوری نیست ممکن

چو ترک سیم و زر گفتی بیکبار

همه گیتی زر و سیم خود انگار

برو راه قناعت گیر و تسلیم

که همراهی نیاید از زر و سیم

جهان پر زرّ و سیم خفتگانست

سرای و باغ و شهر رفتگانست

چو با ایشان نماند ای مرد عاجز

کجا با تو بماند نیز هرگز

اگر صد گنج داری چون بمیری

جوی ارزی چراعبرت نگیری

اگردر چشم نرگس نور بودی

هم از سیم و هم از زر دور بودی

چو مردم نیست کز شوریده حالی

که عمری جان کند در جمع مالی

چو جوجو گرد کرد از مال بسیار

فلک با جانش بستاند بیکبار

کسی را گر همه دنیا شود راست

سگی باشی اگر زانت حسد خاست

همی هرچ آن ندارد پایداری

سر مویی نیرزد سر چه خاری

اگر روزی دو سه نودولتی چند

که هست آن در حقیقت بند در بند

بدعوی خویشتن را مینمایند

پر وبال غروری میگشایند

تو منگر آن و مشنو آن سخنها

که زود این نو شود چون آن کهن ها

چو کهنه خاک شد نو نیز گردد

که بیشک چیزها ناچیز گردد

جهان غمخانهٔ وزر و وبالست

که خمرش حب جاه و حب مالست

کسی کو در غم جاه اوفتادست

ز اوج چرخ در چاه اوفتادست

کسی کو مست گردد زین دو سیکی

نبیند نیز چشمش روی نیکی

توانگر را نگر درویش مانده

همه در کسب جاه خویش مانده

چو هر چیزی که میپوشی چنین خوش

شود آن سوخته آخر برآتش

ولی پایان کار، آن سوخته پاک

بصد خواری شود خاکستر و خاک

چو خاکستر شود نوشی که کردی

چو خواهد شد نجاست آنچه خوردی

بخورد و پوش میجویی ریاست

که این خاکسترست و آن نجاست

چو تو درخورد و پوش خویش مانی

ز ننگ خویش سر در پیش مانی

تو عاقل گر کفاف خویش داری

ترا آن بس چرا غم بیش داری

وگر میراث کوشی پیشه گیری

بصد خواری در این اندیشه میری

ترا چون سود دنیا بند جانست

دلت را بس گشایش در زیانست

چو در دنیا زیان از سود بهتر

بسی از بود اونابود بهتر

برعنایی و سالوس و تکبّر

نگردد کیسهٔ مقصود تو پر

اگرداری طمع زین سفره نانی

محاسن را کنی دستار خوانی

چوبر لوحی که هر نقشی رقم بود

همه دنیا ز پرّ پشّه کم بود

ز پرّ پشّه گرصد یک رسیدت

چو نمرود این چه کبر آمد پدیدت

که کبر از پرّ پشّه همچو نمرود

ز نیش پشهیی بنهی ز سر زود

مکن کبر و بعدل و داد میباش

قدم بر عدل نه آزاد میباش

بعدلی کژ مکن داد و ستانرا

که مرد عدل باید دلستان را

چه افزایی تو چندین بار خود را

ز خود بگذر فنا انگار خود را

بترک نام وننگ و نیک و بدگیر

مده سر پی ز دست و راه خود گیر

ز خود این خلق را آزاد پندار

همه کار جهان را باد پندار

چو عطّار از جهان راه یقین گیر

برو گر مرد راهی راه دین گیر

جهان بادیست پی بر باد مگذار

بجز یاد خدا از یاد بگذار