چو بشنید این سخن فرزانه مشکین

به فرهنگش جهان را کرد مشکین

یکی نامه نوشت از ویس دژکام

به رامین نکوبخت و نکونام

حریر نامه بود ابریشم چین

چو مشک از تبت و عنبر ز نسرین

قلم از مصر بود آب گل از جور

دویت از عنبرین عود سمندور

دبیر از شهر بابل جادوی‌تر

سخن آمیخته شکر به گوهر

حریرش چون بر ویس پری روی

مدادش همچو زلف ویس خوشبوی

قلم چون قامت ویس از نزاری

ز بس کز رام دید آزار و خواری

دبیر از جادوی چون دیدگانش

سخن چون دُر و شکر در دهانش

سر نامه به نام یک خداوند

وزان پس کرده یاد مهر و پیوند

ز سروی سوخته وز بن گسسته

به سروی از چمن شاداب رسته

ز ماهی در محاق مهر پنهان

به ماهی در سپهر کام تابان

ز باغی سر به‌سر آفت گرفته

به باغی سر به‌سر خرم شکفته

ز شاخی خشک گشته هامواره

به شاخی بار او ماه و ستاره

ز کانی کنده و بی بر بمانده

به کانی در جهان گوهر فشانده

ز روزی بر حد مغرب رسیده

به روزی سر ز مشرق برکشیده

ز یاقوتی به چاهی در، بمانده

به یاقوتی به تاجی در، نشانده

ز گلزاری سموم هجر دیده

به گلزاری ز خوبی بشکفیده

ز دریایی شده بی دُرّ و بی آب

به دریایی پر آب و دُرّ خوشاب

ز بختی تیره چون شوریده آبی

به بختی نامور چون آفتابی

ز مهری تا گه محشر فزایان

به مهری هر زمان کاهش نمایان

ز عشقی تاب او از حد گذشته

به عشقی گرم بوده سرد گشته

ز جانی در عذاب و رنج و سختی

به جانی در هوای نیک بختی

ز طبعی در هوا بیدار گشته

به طبعی در هوا بیزار گشته

ز چهری آب خوبی زو رمیده

به چهری آب خوبی زو دمیده

ز رویی همچو دیبای بر آتش

به رویی همچو دیبای منقش

ز چشمی سال و مه بی خواب و پر آب

به چشمی سال و مه بی آب و پر خواب

ز یاری نیک پر مهر و وفا جوی

به یاری شوخ و بی شرم و جفا جوی

ز ماهی بی کس و بی یار گشته

به شاهی بر جهان سالار گشته

نبشتم نامه در حال چنین زار

که جان از تن تن از جان بود بیزار

منم در آتش هجران گدازان

توی در مجلس شادی نوازان

منم گنج وفا را گشته گنجور

توی دست جفا را گشته دستور

یکی بر تو دهم در نامه سوگند

به حق دوستی و مهر و پیوند

به حق آنکه با هم جفت بودیم

به حق آنکه ما هم‌گفت بودیم

به حق صحبت ما سالیانی

به حق دوستی و مهربانی

که این نامه ز سر تا بن بخوانی

یکایک حال من جمله بدانی

بدان راما که گیتی گرد گردست

ازو گه تن درستی گاه دردست

گهی رنجست و گاهی شادمانی

گهی مرگست و گاهی زندگانی

به نیک و بد جهان بر ما سرآید

وزان پس خود جهان دیگر آید

ز ما ماند به گیتی در، فسانه

در آن گیتی خدای جاودانه

فسان ما همه گیتی بخوانند

یکایک خوب و زشت ما بدانند

تو خود دانی که از ما کیست بدنام

کجا از نام بد جوید همه کام

من آن بودم به پاکی کم تو دیدی

به خوبی از جهانم برگزیدی

من از پاکی چو قطر ژاله بودم

به خوبی همچو برگ لاله بودم

ندیده کام جز تو مرد بر من

زمانه نافشانده گرد بر من

چو گوری بودم اندر مرغزاران

ندیده دام و داس دام داران

تو بودی دام دار و داس دارم

نهادی داس و دام اندر گذارم

مرا در دام رسوایی فگندی

کنون در چاه تنهایی فگندی

مرا بفریفتی وز ره ببردی

کنون زنهار با جانم بخوردی

بدان سر مر ترا طرار دیدم

بدین سر مر ترا غدار دیدم

همی گویی که خوردی سخت سوگند

که با ویسم نباشد نیز پیوند

نه با من نیز هم سوگند خوردی

که تا جان داری از من برنگردی

کدامین راست گیرم زین دو سوگند

کدامین راست گیرم زین دو پیوند

ترا سوگند چون باد بزانست

ترا پیوند چون آب روانست

بزرگست از جهان این هر دو را نام

ولیکن نیست‌شان بر جای آرام

تو همچون سندسی گردان به هر رنگ

و یا همچون زری گردان به هر چنگ

کرا دانی چو من در مهربانی

چو تو با من نمانی با که مانی

نگر تا چند کار بد بکردی

که آب خویش و آب من ببردی

یکی بفریفتی جفت کسان را

به ننگ آلوده دودمان را

دوم سوگندها به‌دروغ کردی

ابا زنهاریان زنها خوردی

سوم برگشتی از یار وفادار

بی آن کزوی رسیدت رنج و آزار

چهارم ناسزا گفتی بر آن کس

که او را خود توی اندر جهان بس

من آن ویسم که رویم آفتابست

من آن ویسم که مویم مشک نابست

من آن ویسم که چهرم نوبهارست

من آن ویسم که مهرم پایدارست

من آن ویسم که ماه نیکوانم

من آن ویسم که شاه جادوانم

من آن ویسم که ماهم بر رخانست

من آن ویسم که نوشم در لبانست

من آن ویسم من آن ویسم من آن ویس

که بودی تو سلیمان من چو بلقیس

مرا باشد به از تو در جهان شاه

ترا چون من نباشد بر زمین ماه

هر آنگاهی که دل از من بتابی

چو بازآیی مرا دوشوار یابی

مکن راما که خود گردی پشیمان

نیابی درد را جز ویس درمان

مکن راما که از گل سیر گردی

نیابی ویس را آنگه به مردی

مکن راما که تو امروز مستی

ز مستی عهد من بر هم شکستی

مکن راما که چون هشیار گردی

ز گیتی بی زن و بی یار گردی

بسا روزا که تو پیشم بنالی

دو رخ بر خاک پای من بمالی

دل از کینه به سوی مهر تابی

مرا جویی به صد دست و نیابی

چو از من سیر گشتی وز لبانم

ز گل هم سیر گردی بی‌گمانم

تو چون بامن نسازی با که سازی

هوا با من نبازی با که بازی

همی گوید هر آن کاو مهر بازد

کرا ویسه نسازد مرگ سازد

ز بدبختیت بس باد این نشانی

گلی دادت چو بستد گلستانی

ترا بنمود رخشان ماهتابی

ز تو بستد فروزان آفتابی

همی نازی که داری ارغوانی

ندانی کز تو گم شد بوستانی

همانا کردی آن تلخی فراموش

که بودی از هوا بی صبر و بی هوش

خیالم گر به خواب اندر بدیدی

گمان بردی که بر شاهی رسیدی

چو بودی من به مغزت بر، گذشتی

تنت گر مرده بودی زنده گشتی

چنین است آدمی بی رام و بی هوش

کند سختی و شادی را فراموش

دگر گفتی که گم کردم جوانی

همی گویی دریغا زندگانی

مرا گم شد جوانی در هوایت

همیدون زندگانی در وفایت

گمان بردم که شاخ شکری تو

بکارم تا شکر بار آوری تو

بکِشتم پس بپروردم به تیمار

چو بررُستی کبست آوردیَم بار

چو یاد آرم از آن رنجی که بردم

وز آن دردی که از مهر تو خوردم

یکی آتش به مغز من درآید

کزو جیحون ز چشم من برآید

چه مایه سختی و خواری کشیدم

به فرجام از تو آن دیدم که دیدم

مرا تو چاه کندی دایه زد دست

به چاه افگنده و خود آسوده بنشست

تو هیزم دادی او آتش برافروخت

به کام دشمنان در آتشم سوخت

ندانم کز تو نالم یا ز دایه

که رنجم زین دوان بُرده‌ست مایه

اگر چه دیدم از تو بی وفایی

نهادی بر دلم داغ جدایی

و گرچه آتشم در دل فگندی

مرا مانند خر در گل فگندی

و گرچه چشم من خونبار کردی

کنارم رود جیحون بار کردی

دلم ناید به یزدانت سپردن

جفایت پیش یزدان برشمردن

مبیند ایچ دردت دیدگانم

که باشد درد تو هم بر روانم

کنون ده در بخواهم گفت نامه

به گفتاری که خون بارد ز خامه