ای قناعت! توانگرم گردان

که ورای تو هیچ نعمت نیست

کنج صبر اختیار لقمان است

هر که را صبر نیست حکمت نیست

به نان خشک قناعت کنیم و جامه دلق

که بار محنت خود به که بار منت خلق

هم رقعه دوختن به و الزام کنج صبر

کز بهر جامه رقعه بر خواجگان نبشت

حقا که با عقوبت دوزخ برابر است

رفتن به پایمردی همسایه در بهشت

خوردن برای زیستن و ذکر کردن است

تو معتقد که زیستن از بهر خوردن است

نه چندان بخور کز دهانت بر آید

نه چندان که از ضعف جانت بر آید

معده چو کج گشت و شکم درد خاست

سود ندارد همه اسباب راست

با آن که در وجود طعام است عیش نفس

رنج آورد طعام که بیش از قدر بود

گر گلشکر خوری به تکلف زیان کند

ور نان خشک دیر خوری گلشکر بود

ترک احسان خواجه اولیتر

کاحتمال جفای بوابان

به تمنای گوشت مردن به

که تقاضای زشت قصابان

گر به جای نانش اندر سفره بودی آفتاب

تا قیامت روز روشن کس ندیدی در جهان

هر چه از دونان به منّت خواستی

در تن افزودی و از جان کاستی

اگر حنظل خوری از دست خوشخوی

به از شیرینی از دست ترش‌روی

ز بخت روی ترش کرده پیش یار عزیز

مرو که عیش بر او نیز تلخ گردانی

به حاجتی که روی تازه روی و خندان رو

فرو نبندد کار گشاده پیشانی

نانم افزود و آبرویم کاست

بینوایی به از مذلت خواست

نماند جانور از وحش و طیر و ماهی و مور

که بر فلک نشد از بی مرادی افغانش

عجب که دود دل خلق جمع می‌نشود

که ابر گردد و سیلاب دیده بارانش

گر تتر بکشد این مخنّث را

تتری را دگر نباید کشت

چند باشد چو جِسر بغدادش

آب در زیر و آدمی در پشت

نخورد شیر، نیم خوردهٔ سگ

ور بمیرد به سختی اندر غار

تن به بیچارگی و گرسنگی

بنه و دست پیش سفله مدار

گر فریدون شود به نعمت و ملک

[...]

هر که نان از عمل خویش خورد

منت حاتم طایی نبرد

گربهٔ مسکین اگر پر داشتی

تخم گنجشک از جهان برداشتی

ماذا اخاضَکَ یا مغرورُ فی الخَطَرِ

حتی هَلَکتَ فَلَیتَ النملَ لم یَطِرِ

آن کس که توانگرت نمی‌گرداند

او مصلحت تو از تو بهتر داند