این راه طریقت نه به پای عقل است

خاک قدم عشق ورای عقل است

سرّی که زسر فرشته زان بی خبر است

ای عقلک بی عقل چه جای عقل است

در جُستن راه شرع عقل اولی تر

وز منزل طبع خویش نقل اولی تر

شک نیست که چون رسد ودادی باشد

شاهد باشد ولیک عقل اولی تر

گفتم که شود به عقل پیدا حالم

تا من به زبان حال بَر وی نالم

آنجا که رسید عقل گفتا زنهار

گر بیشترک روم بسوزد بالم

آنها که به عقل راه او می سپرند

شرط است کز آشیان هستی بپرند

زنهار در آن راه تو پرواز مکن

کانجا مگسانند که سیمرغ خورند

با اهل خیال اگر در آویزد عقل

شاید که همیشه خون جان ریزد عقل

با عاشق گرم رو کجا دارد پای

چون رخت نهاد عشق بگریزد عقل

دانش نه برای نفس خود باید و بس

نه از بهر معلمی هر دون و دنس

زینهار مزن با کس ازین علم هوس

کی قوّت احتمال این دارد کس

آن چیست زهستی به جهان در که جز اوست

یا کیست نه نیست لطفش از دشمن و دوست

اندر ره معرفت تو بی چشم کسی

تو گم شده ای وگرنه عالم همه اوست

این علم حقیقتی به جز حرفی نیست

وین عالم بی خودی به جز طرفی نیست

زان علم که در مدرسه ها می خوانند

در مدرسهٔ فقر از آن حرفی نیست

هر چند به قدرت و به علم او با ماست

دانم که به ذات از همهٔ خلق جداست

خواهی که تو حق را به سخن بنُمایی

خود را بنمای گر نه او خود پیداست

نقاش ازل چو نقش ما انشا کرد

بر ما زنخست درس عشق املا کرد

وآنگاه قراضه ریزهٔ عقل مَرا

مفتاح در خزینهٔ معنی کرد

در عالم اگر زاهد اگر رهبانند

در مسجد و در دیر تو را می خوانند

کس بر سر رشتهٔ حقیقت نرسید

وآنها که رسیده اند سرگردانند

گر بر عملند خلق اگر معزولند

در می نگرم جمله بدو مشغولند

آن مذهب تست به گزینی کردن

زینجا که منم جمله جهان مقبولند

ابناء زمانه سخت نامعلومند

از عیش حقیقتی از آن محرومند

بوی گل دل جمله جهان بگرفت است

افسوس که این مدّعیان مزکومند

آن را که حقیقت تو معلوم شود

علم همه انبیاش مفهوم شود

سلطان وجود خویش آنگه باشد

کز جمله مشوّشات معدوم شود

علم علما زشرع و سنّت باشد

حکم حکما بیان و حجّت باشد

لیکن سخنان اولیای ملکوت

از کشف و عیان و نور حضرت باشد

علمی است که از لاو لَمت برهاند

وز درد سر معلّمت برهاند

یک منع به توجیه بکن نفست را

تا از لَم و لا نسلّمت برهاند

علمی که ازو گره گشاید بطلب

زان پیش که جان و تن برآید بطلب

این نیست که هست می نماید بگذار

وان هست که نیست می نماید بطلب

و آنها که به دستار سر افراخته اند

علم و عمل از مکتب آموخته اند

ترتیب ادب چو خرس دارند از آنک

زیرا که به زخم چوب آموخته اند

تا بتوانی خسته مگردان کس را

بر آتش خشم خویش منشان کس را

گر راحت جاوید طمع می داری

می رنج همیشه و مرنجان کس را

در دیدهٔ خود اگر نکوهیده شوی

در دیدهٔ دیگران پسندیده شوی

در آتش حلم (چو) شمع جان سوخته شو

تا دیدهٔ نور و نور هر دیده شوی