گنجور

 
سلمان ساوجی

ای قبله سعادت و ای کعبه صفا

جای خوشی و نیست نظیر تو هیچ جا

هر طاقی از رواق تو، چرخی زمین ثبات

هر خشتی از اساس تو، جامی جهان نما

در ساحت تو مروخه جنبان بود، شمال

در مجلس تو مجمره گردان بود، صبا

از جام ساقیان تو خورشید را، فروغ

وز ساز مطربان تو ناهید را، نوا

دارالسلام را بوجود تو افتخار

ذات‌العماد را به جناب تو التجا

بر طایران سدره نشین بانگ می‌زنند

در بوستان سرای تو مرغان خوش سرا

بر گوشه‌های کنگره‌ات، پاسبان به شب

صد بار بیش بر سر کیوان نهاده پا

در مرکز حضیض بماند چنان حقیر

از اوج تو فلک، که بر اوج فلک سها

بعد از هزار سال به بام زحل رسید

گر پاسبان ز بام تو سنگی کند رها

این آن اساس نیست که گردد خلل پذیر

لودکت الجبال، او انشقت السما

چون روضه بهشت، زمین تو روح بخش

چون چشمه حیات، هوای تو جانفزا

داری تو جای آنکه نشاند بجای جام

در تابخانه تو فلک آفتاب را

بیرون و اندرون تو سبز است و نور بخش

اول خضر لقایی وانگه خضر بقا

خورشید ذره‌وار اگر یافتی مجال

خود را به روزن تو درافکندی از هوا

از عشق نیم ترک تو بیم است کاسمان

این طاق لاجوردی، اطلس کند قبا

در زیر طاق صفه‌ات، ارکان دولتمند

همچون ستون ستاده به یک پای دایما

خرم‌تر از خورنقی و خوشتر از سریر

وانگه برین سخن درو دیوار تو گوا

از رشح برکه تو بود، بحر را ذهاب

وز دود مطبخ تو بود، ابر را حیا

رکن مبارکت چو برآورد سر ز آب

بگذشت ز آب و خاک به صد پایه از صفا

اضداد چارگانه عالم به اتفاق

گفتند: شد پدید صفایی میان ما

بازار خود ز سایه او سرد در تموز

پشت زمین به پشتی او گرم، در شتا

از شرم این سواد که او جان عالم است

تبریز در میانه خوی زد مراغه‌ها

از آب روی دجله دگر بر جمال مصر

نیل کشیده را نبود، زینت و بها

در تیره شب، ز بس لمعان چراغ و شمع

بر روی صبح دجله زند خنده از صفا

بغداد خطه‌ای است معطر که خاک او

ارزد به خون نافه مشکین دم خطا

یا حبذا عراق که، از یمن این مقام

امروز شرق و غرب جهان راست، ملتجا

دراج بوم او، همه شاهین کند شکار

و آهوی دشت او، همه سنبل کند چرا

گاهی نسیم بر طرف دجله، درع باف

گاهی شمال بر گذر رقه، عطرسا

ماهی تنان و ماهر خان در میان شط

چون عکس مه در آب و چو ماهی در آشنا

روی شط از سفینه، سپهریست پر هلال

در هر هلال، زهره نوایی قمر لقا

شبها که ماهتاب فتد در میان آب

پیدا شود هزار صفا در میان ما

بغداد سایه بر سر آفاق ازان فکند

کافکند سایه بر سر او سایه خدا

سلطان نشان خسرو اقلیم سلطنت

بالا نشین منصب ایوان کبریا

دارای عهد، شیخ حسن، آفتاب ملک

نویین خصم بند خدیو جهان گشا

گر در میان تیر فتد عکس تیغ او

اعضای توامان شود از یکدگر جدا

تابان ز پرچم علمش نصرت و ظفر

کالبدر فی الدجیه، کالشمس فی الضحی

ای نعل بارگیر تو قدر گوشوار

وی خاک بارگاه تو را فعل کیمیا

سلطان کبریای تو را روز عرض و بار

بالای گرد بالش خورشید متکا

خاک در سرای تو کاکسیر دولت است

در چشم روشنان فلک گشته توتیا

تو آفتاب ملکی و هر جا که می‌روی

دولت تو را چو سایه دوان است در قفا

رای منور تو سپهری همه قرار

ذات مبارک تو جهانی همه وفا

من مادح سرای تو و وین شاه بیت را

سلمان صفت مدیح سرایی بود سزا

روز و شب تو ما طلع الشمس و القمر

صبح و مسات، اختلف الصبح و المسا

بادا همه مبارک و اقبال و شادیت

پیوسته خواجه تاش و غلامان این سرا

گردون به لاجورد ابد بر کتابه‌اش

تحریر کرده « دام لک العز و البقا »

هجرت گذشته هفتصد و پنجاه و چار سال

کین بیت شد تمام بر ابیات این بنا

 
 
 
فانوس خیال: گنجور با قلموی هوش مصنوعی
سلمان ساوجی

همین شعر » بیت ۳۵

گر در میان تیر فتد عکس تیغ او

اعضای توامان شود از یکدگر جدا

حافظ

گر در خیال چرخ فتد عکس تیغ او

از یکدگر جدا شود اجزای توأمان

مشاهدهٔ ۱ نقل قول دیگر در همین شعر
قطران تبریزی

تا داد باغ را سمن و گل بنونوا

بلبل همی سراید بر گل بنونوا

رود و سرود ساخته بر سرو فاخته

چون عاشقی که باشد معشوق او نوا

مشک و عبیر بارد بر گلستان شمال

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از قطران تبریزی
مسعود سعد سلمان

چون نای بینوایم ازین نای بینوا

شادی ندید هیچ کس از نای بینوا

با کوه گویم آنچه ازو پر شود دلم

زیرا جواب گفته من نیست جز صدا

شد دیده تیره و نخورم غم ز بهر آنک

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان
امیر معزی

آمدگه وداع چو تاریک شد هوا

آن مه‌ که هست جان و دلم را بدو هوا

گرمی‌ گرفته از جگر گرم او زمین

سردی‌ گرفته از نفس سرد من هوا

ماه تمام او شده چون آسمان کبود

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از امیر معزی
سنایی

منسوخ شد مروت و معدوم شد وفا

زین هر دو مانده نام چو سیمرغ و کیمیا

شد راستی خیانت و شد زیرکی سفه

شد دوستی عداوت و شد مردمی جفا

گشته‌ست باژگونه همه رسمهای خلق

[...]

وطواط

ای بر مراد رأی تو ایام رامضا

بسته میان بطاعت فرمان تو قضا

از جاه تو گرفته سیادت بسی شرف

وز فر تو فزوده وزارت بسی بها

خلق خدای را برعایت تویی پناه

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از وطواط
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه