بخش ۳۰ - در تمهید تحقیق صراط المستقیم و بیان معنی امر بین الامرین
گوش جان را دار حاضر ای حکیم
بهر تحقیق صراط المستقیم
گفته بودم پیش از اینت مختصر
شرح آن اجمال را بشنو دگر
هست ما را تا به حق راهی دقیق
رهنمای ما بر آن پیر طریق
گفت حیدر پیشوای سلسله
آن صراط المستقیمم من هله
هر که فانی در ولای مرتضی(ع) است
خود ره و خود مقصد و خود رهنماست
این صراط ما که گفتم ای حکیم
هندسیَّش خواند خط مستقیم
نزد اقلیدس که گفت او شرح خط
خط ندارد عرض و شد طول فقط
گرچه خط را نیست عرض از روی فرض
منحنی چون گشت یابد وصف عرض
خط ما چون گشت عدل و مستقیم
عرض را مایل نگردد، ای حکیم
خط که عدل و مستقیم از انحناست
نه به سوی چپ شود مایل نه راست
خط عدل و منحنی باز ای عمو
منتهی گردد به سوی نقطه او
نقطه کآن خط راست عین انتها
هست بیرون ز استقامت و انحناء
سالکان را منزل جمع فقط
نقطه باشد چون رسد بر نقطه خط
تا به نقطه سالکی نا واصل است
اعوجاج و استواء را قابل است
استوایش طی نمودن راه خط
منحرف ناگشتن از حد وسط
اعوجاجش چیست مرد ره سپار؟
گاه رفتن بر یمین و گه بر یسار
چون ز خط شد منحرف معوج بود
ز استقامت جان او خارج بود
جبر و تفویض اعوجاج از راه ماست
امر مابین دو امر آن استواست
خط ما چون شد به نقطه متّصل
اعوجاج و استواء کو ای دو دل
جبر و تفویض آن یسار است و یمین
همچنین تشبیه و تعطیل ای امین
لاجرم جعفر(ع) امام دین پناه
این چنین فرمود با اصحاب راه
که بود ما بین جبر و اختیار
راه این هر دو یمین است و یسار
راه ما پس گشت خط مستقیم
وآنکه در راه است ای مرد حکیم
تا که در ره مستقیم و مستوی است
با یمین و با یسارش کار نیست
منحرف چون گشت از ره معوج است
وز طریق اعتدال او خارج است
اعوجاجش آن علو است و قصور
واستوایش الوسط خیر الامور
از وسط چون گشت مایل بر یمین
غالی اش خوانند ارباب یقین
وز وسط چون بر یسار آمد فرود
تالی اش خوانند اصحاب شهود
کرد چون میل او ز خط معتدل
غالی و تالیش دانند اهل دل
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن به توضیح مفهوم "صراط المستقیم" (راه مستقیم) می‌پردازد و اهمیت آن در راهیابی به حقیقت و معنای زندگی را برجسته می‌کند. در ابتدا، حکیم را دعوت به گوش دادن می‌کند تا شرحی بر مطالب قبلی ارائه دهد. سپس، به نقل قولی از حضرت علی (ع) اشاره می‌کند و می‌گوید کسی که در ولایت او فانی شود، خود راه و مقصد را می‌شناسد.
متن به تحلیل خط مستقیم و منحنی می‌پردازد و بیان می‌کند که خط راست نه به چپ و نه به راست میل می‌کند و در نهایت به نقطه‌ای می‌رسد که انتهای آن را نشان می‌دهد. نکته‌ای که مطرح می‌شود این است که برای سالکان، رسیدن به این نقطه (حقیقت) ضروری است و انحراف از این مسیر ممکن است باعث از دست رفتن هدف شود.
در ادامه، بحثی در مورد "جبر" و "اختیار" مطرح می‌شود و این دو حالت به عنوان انحرافات از راه مستقیم مطرح می‌گردند. متن نهایتاً بر این نکته تأکید دارد که تنها در صورت پیروی از خط مستقیم، می‌توان به حقیقت و اعتدال دست یافت و از افراط و تفریط دوری کرد.
هوش مصنوعی: ای حکیم، گوش جانت را آماده کن تا به تحقیق و بررسی راه مستقیم بپردازی.
هوش مصنوعی: قبلاً به تو گفته بودم که خلاصه‌ای از آن مطلب را گوش کن و حالا دوباره به تو می‌گویم.
هوش مصنوعی: ما برای رسیدن به حقیقت، راهی دقیق داریم که آن پیر راهنما ما را به سمت آن هدایت می‌کند.
هوش مصنوعی: حیدر، پیشوای راه راست و هدایتگر است، من هم در این راستا حرکت می‌کنم.
هوش مصنوعی: هر کسی که در محبت و پیروی از امام علی (ع) ذوب شود، خود به تنهایی راه و مقصدش را شناخته و نیازی به هدایت دیگری نخواهد داشت.
هوش مصنوعی: این راهی که من از آن سخن می‌گویم، ای حکیم، همان مسیری است که او آن را خط مستقیم نامیده است.
هوش مصنوعی: در بررسی‌های اقلیدس، او توضیح داد که خطی که بر روی یک سطح رسم می‌شود، هیچ عرضی ندارد و تنها طول دارد.
هوش مصنوعی: هرچند که خط به نظر می‌رسد در ابتدا عرضی ندارد، اما وقتی به شکل منحنی درمی‌آید، ویژگی و توصیف عرض را به خود می‌گیرد.
هوش مصنوعی: وقتی خط ما راست و درست باشد، دیگر هیچ چیز نمی‌تواند آن را منحرف کند، ای حکیم.
هوش مصنوعی: عدلی که از انحنا دور است، نه به چپ تمایل پیدا می‌کند و نه به راست، به طور کاملا مستقیم و صحیح حرکت می‌کند.
هوش مصنوعی: عمو، خط راست و منحنی عدالت در نهایت به نقطه‌ای مشخص می‌رسد که آن نقطه اوست.
هوش مصنوعی: نقطه‌ای که در انتهای خط راست قرار دارد، خارج از مسیر مستقیم و انحنا است.
هوش مصنوعی: سالکان در مسیر خود به یک مقصد نهایی می‌رسند که تنها همان نقطه است و وقتی که به آن نقطه برسند، هر خطی که آنها را به سمت مقصد هدایت کرده، به پایان می‌رسد.
هوش مصنوعی: تا وقتی که سالک به مقصد نرسیده، ناهماهنگی و تناقضات قابل‌تحمل هستند.
هوش مصنوعی: سختی عبور از مسیرهای نادرست و کج را تحمل کن تا از تعادل و مرز مناسب خارج نشوی.
هوش مصنوعی: مرد سفر کرده‌ای که در مسیر خود قرار دارد، نمی‌داند دلیل کج‌روی‌اش چیست. گاهی به سمت راست می‌رود و گاهی به سمت چپ.
هوش مصنوعی: وقتی که از مسیر راست منحرف شود، نشانه‌ای از ناپایداری دارد و این نشان‌دهنده خروج جان او از حالت استقامت است.
هوش مصنوعی: جبر و تفویض، هر دو از انحرافاتی هستند که ممکن است ما را از مسیر اصلی‌مان دور کنند. وضعیت میان این دو؛ یعنی جبر و تفویض، در واقع اعتدالی است که باید در نظر گرفته شود.
هوش مصنوعی: وقتی که خط ما به نقطه‌ای وصل شود، دیگر چه اعوجاجی باقی می‌ماند؟ ای دو دل، کجا هستید؟
هوش مصنوعی: سرنوشت و تقدیر به نوعی به اختیار و کنترل انسان بستگی دارد، و این دو مفهوم در کنار هم به خوبی می‌توانند وضعیت‌های مختلف را توصیف کنند. همچنین، می‌توان این موضوع را با تشبیه و غفلت از حقیقت مطرح کرد، ای عزیز و مورد اعتماد.
هوش مصنوعی: بدون شک جعفر(ع) به عنوان پیشوای دین، اینگونه با یارانش صحبت کرد و راه را برای آنها روشن ساخت.
هوش مصنوعی: در میان جبر و اختیار، مسیری وجود دارد که به هر دو جانب راست و چپ اشاره می‌کند.
هوش مصنوعی: راه ما به مسیر مستقیم برگشته و کسی که در این مسیر است، ای مرد دانا.
هوش مصنوعی: تا زمانی که در مسیر درست و مستقیم هستی، نیازی به نگرانی درباره‌ی راست و چپ نخواهی داشت.
هوش مصنوعی: زمانی که فرد از مسیر درست و مستقیم خود منحرف شود، به دلیل انحرافش از راه معتدل و متوازن خارج می‌شود.
هوش مصنوعی: انحراف به سمت بالا نشان‌دهنده‌ی برتری و نقص در موقعیت‌های پایین‌تر است، در حالی که اعتدال و میانه‌روی بهترین حالت است.
هوش مصنوعی: وقتی وسط را به سمت راست مایل کردند، به آن غالی گفته می‌شود و ارباب یقین آن را می‌نامند.
هوش مصنوعی: وقتی از میانه به سمت چپ می‌رود، آن را فرود می‌نامند و همراهان بینا و آگاه این را می‌خوانند.
هوش مصنوعی: وقتی که عشق و اراده او از مسیر درست و متوازن خارج شود، اهل دل او را به غلو و افراط متهم می‌کنند.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.