محمد علی آدم پیرا در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، سه‌شنبه ۱ اسفند ۱۴۰۲، ساعت ۱۷:۱۲ دربارهٔ رودکی » قصاید و قطعات » شمارهٔ ۱۰:

شعر رودکی

شعر رودکی

 «تغزل» قصیده که پانزده و شانزده بیت اول قصیده را تشکیل می‌دهد(بخش ابتدایی قصیده) 

بعد از «تغزل» ، یک بیت یا دو بیت می آید به نام «تخلص» و چهل بیت بعدش میاد به نام «مدح» و در آخر « شریطه و دعا» 

 

بیت اول: طیب : پاکیزه، خوش

نزهت: پاکی و خوشی و خرمی

صد هزار : فراوان ( صفت شمارشی)

مفهوم و معنا=توصیف بهار شدن

معنای بیت: فصل بهار فرا رسیده و بوی خوش گل ها و گیاهان و رنگارنگی طبیعت دیده می شود.

 

بیت دوم: شباب : جوانی؛ متضاد: مَشیب=پیری، که اشاره به زمستان دارد. 

جوان شدن گیتی= اشاره به بهار شدن 

تشبیه مرکب 

معنای بیت: شایسته است که انسان پیر در این هنگام نیز جوان شود چرا که در چنین بهاری، همانگونه که بعد از زمستان بهار آمده، می شود گفت که آدم پیر، تبدیل به جوان شود. 

 

بیت سوم: نقیب : فرمانده، بزرگ و مهتر و سالار قوم و رئیس

یکی لشکری ( ویژگی کهن بودن زبان در این بین دیده می شود) = در قدیم، قبل از اسم «یکی» و «یک» نشانه نکره بود ( سبک خراسانی) که امروزه از بین رفته و فقط «یاء» می آید‌؛ مثل: مردی را دیدم. 

لشکرْش

چرخ دو معنا دارد : 1- دنیا، روزگار. 2- آسمان و فلک(مراد شاعر) 

بزرگوار : عظیم بودن آسمان

در این بیت «ایضاح بعد از ابهام» داریم که در علم بدیع کاربرد دارد یعنی اینکه در ابتدا لشکر کردن آسمان رو می گوید و سپس (بعدش) چیستی عناصر لشکر را می گوید.

این بیت دارای رویه های حماسی ست.

معنای بیت: آسمان لشگری مهیا کرده است که ابر تیره لشگر اوست و فرمانده لشگر او باد صبا است. 

 

بیت چهارم : نقاط : آنهایی که گلوله های آتشین را نفت می کردند و آتش می زدند. 

تندر : غرش و رعد آسمان

طبل زن به تندر

نفاط به برق روشن که تشبیه دارد. 

تفکر جنگی و حماسی در این بین دیده می شود. 

تندر «ش» = جهش یا پرش ضمیر: طبل زن اش که بر می گردد به لشکر آسمانش. 

خیل دو معنا دارد= 1- گروه، لشگر. 2- اسب ها و گروه اسب ها( معنای متناسب) 

 «هزار» خیل : فراوان

حال و هوای توصیف بهار و بارش باران در این بیت وجود دارد. 

معنای بیت: صاعقه آسمان نفط انداز لشکرش است و رعد آسمان دُهُل یا طبل زن اوست، من لشکر های فراوانی دیده ام اما تاکنون لشگری بدین ترسناکی و مهیبی ندیدم. 

 

بیت پنجم: کئیب : غمگین، ناراحت

بارش ابر به گریستن مرد سوگوار 

رعد به ناله عاشق ناراحت که تشبیه دارد. 

معنای بیت: به آن ابر آسمان نگاه کن که همانند مردی غمگین و داغدار گریه می کند و به غرش آسمان نگاه کن که به عاشق غمگین و اندوهگین ناله سر می دهد. 

 

بیت ششم: خورشید «را» روی : نشانه فاعلی که نشانه کسره است= رویِ خورشید[ از ابر گاه گاه دمد] 

حصاریی : زندانی.

رقیب دو معنا دارد = 1- نگهبان ( معنای متناسب) 

2- رقیب عشقی. 

معنای بیت: خورشید گاهی از میان ابر رویش را نمایان می کند، مانند فردی زندانی که با بیم از مقابل نگهبان می گذرد و منتظر است و می ترسد که او دیده شود. 

 

بیت هفتم : درد دنیا : فصل زمستان

معنای بیت: این دنیا و روزگاری که داشت درد می کشید و دردمند بود، طبیب برای او داروی بوی گل و یاسمن را تجویز کرد و بهتر شد. 

 

بیت هشتم: باران مشکبوی : بارانی که آمیخته شده با بوی خوش طبیعت. 

حلّه: لباس ابریشمی. قشیب: جدید و نو 

بَرْ «ش» : جهان در بیت قبل

حله قشیب: گل ها و گیاهان رنگارنگ

* در مصراع دوم در برخی نسخه ها «برف» به جای «برش» و «قصیب» به جای «قشیب» آمده است. 

قصیب: پاره پاره، تکه تکه

( روی برف یک جامه تکه تکه را پدید آمد) 

معنای بیت: باران خوشبوی پیاپی بارید و با بارش خودش لباسی رنگارنگ از جنس گلها و گیاهان بر تن جهان پوشاند. 

 

بیت نهم : رطیب: مرطوب

همی بود = کاربرد کهن زبانی

گُل : برش......... قشیب

گِل: برف........... قصیب

بیت دهم : قضیب دو معنا دارد= 1- تازیانه 2- شمشیر

 تندر: رعد

برق : صاعقه 

باد بر دمد: بانگ دادن، غرش کردن 

معنای بیت: رعد در میان دشت بانگ بلندی را بر می آورد و صاعقه از میان ابر شمشیری را بیرون می کشد و بر زمین می کوبد. 

 

بیت یازدهم : همی بخندد= کاربرد کهن زبانی 

خضیب: خضاب: رنگ کردن

خنده گل لاله: شکوفا شدن (شکفتن) 

معنای بیت: گل لاله با باریدن ابر بهاری در میان کشتزار شکوفا می شود و رنگ و چهره او همانند عروسی است که انگشتان دست خود را حنایی کرده است. 

* این مصراع بیان می کند، رودکی نابینا نبوده چون رنگ را تشخیص می‌داده است. 

 

بیت دوازدهم: «همی» بخواند= کاربرد کهن 

(ب) در بخواند = «ب» زینت و تأکید

 «مَر» و «را» = درقدیم برای مفعول دو تا نشانه مفعول می آوردند. 

سار: پرنده ای خوشخوان که خال های سفیدی دارد. 

مجیب: جواب دهنده

معنای بیت:بابل بر روی درخت بید می خواند و از آن طرف سار از روی درخت سرو جواب بلبل را می دهد. 

 

بیت سیزدهم : «به» سرو بن «بر» و «به» شاخ گل «بر» = کاربرد دو حرف اضافه برای یک متمم 

 «به» : بالا

لحنک غریب: یک آواز خوش نادر

معنای بیت: پرنده خوشخوان(فاخته کوکو) بر روی درخت سرو نغمه های زیبا و کهنی را می سراید و پرنده بلبل بر روی گل سرخ آواز نادری را سر می دهد [بیان می کند]. 

 

بیت چهاردهم : توصیف شراب 

زیید: زندگی کنید 

حبیب اول: عاشق 

حبیب دوم: معشوق 

 

بیت پانزدهم : عندلیب : بلبل

سار: پرنده آوازخوان

کِشت: کشتزار

بانگ «زیر» متضاد : بانگ بم

 

بیت شانزدهم : «تخلص» 

حَسیب: با نژاده، اصالت خانوادگی دارد. 

نگاه کردن به پادشاه با اصالت بهتر از نگاه کردن به طبیعت است {توصیف پادشاه ‌} 

معنای بیت: هر چند فصل بهار، جهان بسیار زیبا و رنگارنگ شده است و شایسته لذت بردن و دیدن است امّا چهره خواجه [ آن سرور با نژاد و با اصالت و والا مقام] زیباتر از دیدن بهار رنگارنگ است. 

 

محمد علی آدم پیرا در ‫۴ سال و ۷ ماه قبل، جمعه ۳۰ آبان ۱۳۹۹، ساعت ۲۲:۳۸ دربارهٔ شهریار » گزیدهٔ غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۶ - ویلن تاج‌بخش:

ز آرشه و ویلن چوب و تخته در کار است/// مگر که خانه ایمان من کنند حراج

محمد علی آدم پیرا در ‫۷ سال و ۲ ماه قبل، پنجشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۷، ساعت ۱۹:۰۹ دربارهٔ جامی » هفت اورنگ » یوسف و زلیخا » بخش ۱۳ - دسته گل از چمن فضایل سخن چیدن و رشته اتمام سبب کتاب بر آن پیچیدن:

پی باز آمدن دامن کشیدش
ز سوی پشت، پیراهن دریده
این بیت قالب شعری(مثنوی) را نقض می کند.

محمد علی آدم پیرا در ‫۷ سال و ۳ ماه قبل، شنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۷، ساعت ۰۱:۴۳ دربارهٔ رهی معیری » رباعیها » ناله بی‌اثر:

در سومین مصراع این رباعی با دست خط مرحوم معیری چنین نوشته شده است:
«با غیر گذشت و جانم از غیرت سوخت»

محمد علی آدم پیرا در ‫۷ سال و ۵ ماه قبل، چهارشنبه ۴ بهمن ۱۳۹۶، ساعت ۲۱:۳۰ دربارهٔ عطار » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۳۳:

استاد بنان ، با زیبایی هر چه تمام تر این غزل را در سه گاه و شور اجرا کرده اند.
گلهای جاویدان 19

محمد علی آدم پیرا در ‫۸ سال قبل، سه‌شنبه ۶ تیر ۱۳۹۶، ساعت ۰۲:۴۱ دربارهٔ سعدی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۷۹:

به تمنای تو در آتش محنت چو خلیل
به نظرم مناسب تر است تا نظر دوستان؟؟؟