چو بر تخت بنشست فرخ قباد

کلاه بزرگی به سر برنهاد

سوی طیسفون شد ز شهر صطخر

که آزادگان را بدو بود فخر

چو بر تخت پیروز بنشست گفت

که از من مدارید چیزی نهفت

شما را سوی من گشادست راه

به روز سپید و شبان سیاه

بزرگ آن کسی کو به گفتار راست

زبان را بیاراست و کژی نخواست

چو بخشایش آرد به خشم اندرون

سر راستان خواندش رهنمون

نهد تخت خشنودی اندر جهان

بیابد به داد آفرین مهان

دل خویش را دور دارد ز کین

مهان و کهانش کنند آفرین

هر آن گه که شد پادشا کژ گوی

ز کژی شود شاه پیکارجوی

سخن را بباید شنیدن نخست

چو دانا شود پاسخ آید درست

چو داننده مردم بود آزوِر

همی دانش او نیاید به بر

هر آن گه که دانا بود پرشتاب

چه دانش مر او را چه در سر شراب

چنان هم که باید دل لشکری

همه در نکوهش کند کهتری

توانگر کجا سخت باشد به چیز

فرومایه‌تر شد ز درویش نیز

چو درویش نادان کند مهتری

به دیوانگی ماند این داوری

چو عیب تن خویش داند کسی

ز عیب کسان برنخواند بسی

ستون خرد بردباری بود

چو تندی کند تن به خواری بود

چو خرسند گشتی به داد خدای

توانگر شدی یکدل و پاکرای

گر آزاد داری تنت را ز رنج

تن مرد بی‌رنج بهتر ز گنج

هر آن کس که بخشش کند با کسی

بمیرد تنش نام ماند بسی

همه سر به سر دست نیکی برید

جهان جهان را به بد مسپرید

همه مهتران آفرین خواندند

زبرجد به تاجش برافشاندند

جوان بود سالش سه پنج و یکی

ز شاهی ورا بهره بود اندکی

همی‌راند کار جهان سوفزای

قباد اندر ایران نبد کدخدای

همه کار او پهلوان راندی

کسی را بر شاه ننشاندی

نه موبد بد او را نه فرمان روای

جهان بد به دستوری سوفزای

چنین بود تا بیست و سه ساله گشت

به جام اندرون باده چون لاله گشت

بیامد بر تاجور سوفزای

به دستوری بازگشتن به جای

سپهبد خود و لشکرش ساز کرد

بزد کوس و آهنگ شیراز کرد

همی‌رفت شادان سوی شهر خویش

ز هر کام برداشته بهر خویش

همه پارس او را شده چون رهی

همی‌بود با تاج شاهنشهی

بدان بد که من شاه بنشاندم

به شاهی بر او آفرین خواندم

گر از من کسی زشت گوید بدوی

ورا سرد گوید براند ز روی

همی باژ جستی ز هر کشوری

ز هر نامداری و هر مهتری

چو آگاهی آمد به سوی قباد

ز شیراز وز کار بیداد و داد

همی‌گفت هر کس که جز نام شاه

ندارد ز ایران ز گنج و سپاه

نه فرمانش باشد به چیزی نه رای

جهان شد همه بندهٔ سوفزای

هر آن کس که بد رازدار قباد

بر او بر سخنها همی‌کرد یاد

که از پادشاهی به نامی بسند

چرا کردی ای شهریار بلند

ز گنج تو آگنده‌تر گنج او

بباید گسست از جهان رنج او

همه پارس چون بندهٔ او شدند

بزرگان پرستندهٔ او شدند

ز گفتار بد شد دل کیقباد

ز رنجش به دل برنکرد ایچ یاد

همی‌گفت گر من فرستم سپاه

سر او بگردد شود رزمخواه

چو من دشمنی کرده باشم به گنج

از او دید باید بسی درد و رنج

کند هر کسی یاد کردار اوی

نهانی ندانند بازار اوی

ندارم ز ایران یکی رزمخواه

کز ایدر شود پیش او با سپاه

بدو گفت فرزانه مندیش ز این

که او شهریاری شود بآفرین

تو را بندگانند و سالار هست

که سایند بر چرخ گردنده دست

چو شاپور رازی بیاید ز جای

به درد دل بدکنش سوفزای

شنید این سخن شاه و نیرو گرفت

هنرها بشست از دل آهو گرفت

همانگه جهاندیده‌ای کیقباد

بفرمود تا برنشیند چو باد

به نزدیک شاپور رازی شود

بر آواز نخچیر و بازی شود

هم اندر زمان برنشاند ورا

ز ری سوی درگاه خواند ورا

دو اسبه فرستاده آمد به ری

چو باد خزانی به هنگام دی

چو دیدش بپرسید سالار بار

وز او بستد آن نامهٔ شهریار

بیامد به شاپور رازی سپرد

سوار سرافراز را پیش برد

بر او خواند آن نامهٔ کیقباد

بخندید شاپور مهرک‌نژاد

که جز سوفزا دشمن اندر جهان

ورا نیست در آشکار و نهان

ز هر جای فرمانبران را بخواند

سوی طیسفون تیز لشکر براند

چو آورد لشکر به نزدیک شاه

هم اندر زمان برگشادند راه

چو دیدش جهاندار بنواختش

بر تخت پیروزه بنشاختش

بدو گفت ز این تاج بی‌بهره‌ام

به بی‌بهرگی در جهان شهره‌ام

همه سوفزا راست بهر از مهی

همی نام بینم ز شاهنشهی

از این داد و بیداد در گردنم

به فرجام روزی بپیچد تنم

به ایران برادر بدی کدخدای

به هستی ز بیدادگر سوفزای

بدو گفت شاپور کای شهریار

دلت را بدین کار رنجه مدار

یکی نامه باید نوشتن درشت

تو را نام و فر و نژادست و پشت

بگویی که از تخت شاهنشاهی

مرا بهره رنجست و گنج تهی

تویی باژخواه و منم با گناه

نخواهم که خوانی مرا نیز شاه

فرستادم اینک یکی پهلوان

ز کردار تو چند باشم نوان

چو نامه بدین‌گونه باشد بدوی

چو من دشمن و لشکری جنگجوی

نمانم که بر هم زند نیز چشم

نگویم سخن پیش او جز به خشم

نویسندهٔ نامه را خواندند

به نزدیک شاپور بنشاندند

بگفت آن سخنها که با شاه گفت

شد آن کلک بیجاده با قار جفت

چو بر نامه بر مهر بنهاد شاه

بیاورد شاپور لشکر به راه

گزین کرد پس هرکه بد نامدار

پراگنده از لشکر شهریار

خود و نامداران پرخاشجوی

سوی شهر شیراز بنهاد روی

چو آگاه شد زآن سخن سوفزای

همانگه بیاورد لشکر ز جای

پذیره شدش با سپاهی گران

گزیده سواران و جوشنوران

رسیدند پس یک به دیگر فراز

فرود آمدند آن دو گردن‌فراز

چو بنشست شاپور با سوفزای

فراوان زدند از بد و نیک رای

بدو داد پس نامهٔ شهریار

سخن رفت هرگونه دشوار و خوار

چو برخواند آن نامه را پهلوان

بپژمرد و شد کند و تیره‌روان

چو آن نامه برخواند شاپور گفت

که اکنون سخن را نباید نهفت

تو را بند فرمود شاه جهان

فراوان بنالید پیش مهان

بر آن سان که برخوانده‌ای نامه را

تو دانی شهنشاه خودکامه را

چنین داد پاسخ بدو پهلوان

که داند مرا شهریار جهان

بدان رنج و سختی که بردم ز شاه

برفتم ز زابلستان با سپاه

به مردی رهانیدم او را ز بند

نماندم که آید به رویش گزند

مرا داستان بود نزدیک شاه

همان نزد گردان ایران سپاه

گر ایدون که بندست پاداش من

تو را چنگ دادن به پرخاش من

نخواهم زمان از تو پایم ببند

بدارد مرا بند او سودمند

ز یزدان وز لشکرم نیست شرم

که من چند پالوده‌ام خون گرم

بدانگه کجا شاه در بند بود

به یزدان مرا سخت سوگند بود

که دستم نبیند مگر دست تیغ

به جنگ آفتاب اندر آرم به میغ

مگر سر دهم گر سر خوشنواز

به مردی ز تخت اندر آرم به گاز

کنونم که فرمود بندم سزاست

سخنهای ناسودمندم سزاست

ز فرمان او هیچ گونه مگرد

چو پیرایه دان بند بر پای مرد

چو بنشست شاپور پایش ببست

بزد نای رویین و خود برنشست

بیاوردش از پارس پیش قباد

قباد از گذشته نکرد ایچ یاد

بفرمود کو را به زندان برند

به نزدیک ناهوشمندان برند

به شیراز فرمود تا هرچه بود

ز مردان و گنج و ز کشت و درود

بیاورد یک سر سوی طیسفون

سپردش به گنجور او رهنمون

چو یک هفته بگذشت هرگونه رای

همی‌راند با موبد از سوفزای

چنین گفت پس شاه را رهنمون

که یارند با او همه طیسفون

همه لشکر و زیردستان ما

ز دهقان وز در پرستان ما

گر او اندر ایران بماند درست

ز شاهی بباید تو را دست شست

بداندیش شاه جهان کشته به

سر بخت بدخواه برگشته به

چو بشنید مهتر ز موبد سخن

بنو تاخت و بیزار شد از کهن

بفرمود پس تاش بیجان کنند

بر او بر دل و دیده پیچان کنند

بکردند پس پهلوان را تباه

شد آن گرد فرزانه و نیک‌خواه

چو آگاهی آمد به ایرانیان

که آن پیلتن را سرآمد زمان

خروشی برآمد ز ایران به درد

زن و مرد و کودک همی مویه کرد

برآشفت ایران و برخاست گرد

همی هر کسی کرد ساز نبرد

همی‌گفت هرکس که تخت قباد

اگر سوفزا شد به ایران مباد

سپاهی و شهری همه شد یکی

نبردند نام قباد اندکی

برفتند یکسر به ایوان شاه

ز بدگوی پردرد و فریادخواه

کسی را که بر شاه بدگوی بود

بداندیش او و بلاجوی بود

بکشتند و بردند ز ایوان کشان

ز جاماسب جستند چندی نشان

که کهتر برادر بد و سرفراز

قبادش همی‌پروریدی به ناز

ورا برگزیدند و بنشاندند

به شاهی بر او آفرین خواندند

به آهن ببستند پای قباد

ز فر و نژادش نکردند یاد

چنینست رسم سرای کهن

سرش هیچ پیدا نبینی ز بن

یکی پور بد سوفزا را گزین

خردمند و پاکیزه و بآفرین

جوانی بی‌آزار و زرمهر نام

که از مهر او بد پدر شادکام

سپردند بسته بدو شاه را

بدان گونه بد رای بدخواه را

که آن مهربان کینهٔ سوفزای

بخواهد به درد از جهان کدخدای

بی‌آزار زرمهر یزدان‌پرست

نسودی به بد با جهاندار دست

پرستش همی‌کرد پیش قباد

وز آن بد نکرد ایچ بر شاه یاد

جهاندار ز او ماند اندر شگفت

ز کردار او مردمی برگرفت

همی‌کرد پوزش که بدخواه من

پرآشوب کرد اختر و ماه من

گر ایدون که یابم رهایی ز بند

تو را باشد از هر بدی سودمند

ز دل پاک بردارم آزار تو

کنم چشم روشن به دیدار تو

بدو گفت زرمهر کای شهریار

زبان را بدین باز رنجه مدار

پدر گر نکرد آنچه بایست کرد

ز مرگش پسر گرم و تیمار خورد

تو را من به سان یکی بنده‌ام

به پیش تو اندر پرستنده‌ام

چو گویی به سوگند پیمان کنم

که هرگز وفای تو را نشکنم

از او ایمنی یافت جان قباد

ز گفتار آن پر خرد گشت شاد

وز آن پس بدو راز بگشاد و گفت

که اندیشه از تو تخواهم نهفت

گشادست بر پنج تن راز من

جز این نشنود یک تن آواز من

همین تاج و تخت از تو دارم سپاس

بوم جاودانه تو را حق‌شناس

چو بشنید زر مهر پاکیزه‌رای

سبک بند را برگشادش ز پای

فرستاد و آن پنج تن را بخواند

همه رازها پیش ایشان براند

شب تیره از شهر بیرون شدند

ز دیدار دشمن به هامون شدند

سوی شاه هیتال کردند روی

ز اندیشگان خسته و راه جوی

بر این گونه سرگشته آن هفت مرد

به اهواز رفتند تازان چو گرد

رسیدند پویان به پرمایه ده

به ده در یکی نامبردار مه

بدان خان دهقان فرود آمدند

ببودند و یک هفته دم برزدند

یکی دختری داشت دهقان چو ماه

ز مشک سیه بر سرش بر کلاه

جهانجوی چون روی دختر بدید

ز مغز جوان شد خرد ناپدید

همانگه بیامد به زرمهر گفت

که با تو سخن دارم اندر نهفت

برو راز من پیش دهقان بگوی

مگر جفت من گردد این خوبروی

بشد تیز و رازش به دهقان بگفت

که این دخترت را کسی نیست جفت

یکی پاک انبازش آمد به جای

که گردی بر اهواز بر کدخدای

گرانمایه دهقان به زرمهر گفت

که این دختر خوب را نیست جفت

اگر شاید این مرد فرمان تو راست

مر این را بدان ده که او را هواست

بیامد خردمند نزد قباد

چنین گفت کاین ماه جفت تو باد

پسندیدی و ناگهان دیدیش

بدان سان که دیدی پسندیدیش

قباد آن پری روی را پیش خواند

به زانوی کنداورش برنشاند

ابا او یک انگشتری بود و بس

که ارزش به گیتی ندانست کس

بدو داد و گفت این نگین را بدار

بود روز کاین را بود خواستار

بدان ده یکی هفته از بهر ماه

همی‌بود و هشتم بیامد به راه

بر شاه هیتال شد کیقباد

گذشته سخنها بدو کرد یاد

بگفت آنچه کردند ایرانیان

بدی را ببستند یک یک میان

بدو گفت شاه از بد خوشنواز

همانا بدین روزت آمد نیاز

به پیمان سپارم تو را لشکری

از آن هر یکی بر سران افسری

که گر باز یابی تو گنج و کلاه

چغانی بباشد تو را نیکخواه

مرا باشد این مرز و فرمان تو را

ز کرده نباشد پشیمان تو را

زبردست را گفت خندان قباد

کزین بوم هرگز نگیریم یاد

چو خواهی فرستمت بی‌مر سپاه

چغانی که باشد که یازد به گاه

چو کردند عهد آن دو گردن فراز

در گنج زر و درم کرد باز

به شاه جهاندار دادش رمه

سلیح سواران و لشکر همه

بپذرفت شمشیرزن سی‌هزار

همه نامداران گرد و سوار

ز هیتالیان سوی اهواز شد

سراسر جهان زو پر آواز شد

چو نزدیکی خان دهقان رسید

بسی مردم از خانه بیرون دوید

یکی مژده بردند نزد قباد

که این پور بر شاه فرخنده باد

پسر زاد جفت تو در شب یکی

که از ماه پیدا نبود اندکی

چو بشنید در خانه شد شادکام

همانگاه کسریش کردند نام

ز دهقان بپرسید زان پس قباد

که ای نیکبخت از که داری نژاد

بدو گفت کز آفریدون گرد

که از تخم ضحاک شاهی ببرد

پدرم این چنین گفت و من این چنین

که بر آفریدون کنیم آفرین

ز گفتار او شادتر شد قباد

ز روزی که تاج کیی برنهاد

عماری بسیجید و آمد به راه

نشسته بدو اندرون جفت شاه

بیاورد لشکر سوی طیسفون

دل از درد ایرانیان پر ز خون

به ایران همه سالخورده ردان

نشستند با نامور بخردان

که این کار گردد به ما بر دراز

میان دو شهزاد گردن‌فراز

ز روم و ز چین لشکر آید کنون

بریزند ز این مرز بسیار خون

بباید خرامید سوی قباد

مگر کان سخنها نگیرد به یاد

بیاریم جاماسب ده ساله را

که با در همتا کند ژاله را

مگرمان ز تاراج و خون ریختن

به یک سو گراییم ز آویختن

برفتند یکسر سوی کیقباد

بگفتند کای شاه خسرونژاد

گر از تو دل مردمان خسته شد

به شوخی دل و دیدها شسته شد

کنون کامرانی بدان کت هواست

که شاه جهان بر جهان پادشاست

پیاده همه پیش او در دوان

برفتند پر خاک تیره‌روان

گناه بزرگان ببخشید شاه

ز خون ریختن کرد پوزش به راه

ببخشید جاماسب را همچنین

بزرگان بر او خواندند آفرین

بیامد به تخت کیی برنشست

ورا گشت جاماسب مهترپرست

بر این گونه تا گشت کسری بزرگ

یکی کودکی شد دلیر و سترگ

به فرهنگیان داد فرزند را

چنان بار شاخ برومند را

همه کار ایران و توران بساخت

بگردون کلاه مهی برفراخت

وز آن پس بیاورد لشکر به روم

شد آن بارهٔ او چو یک مهره موم

همه بوم و بر آتش اندر زدند

همه رومیان دست بر سر زدند

همی‌کرد زان بوم و بر خارستان

ازو خواست زنهار دو شارستان

یکی مندیا و دگر فارقین

بیامختشان زند و بنهاد دین

نهاد اندر آن مرز آتشکده

بزرگی به نوروز و جشن سده

مداین پی افگند جای کیان

پراگنده بسیار سود و زیان

از اهواز تا پارس یک شارستان

بکرد و برآورد بیمارستان

اران خواند آن شارستان را قباد

که تازی کنون نام حلوان نهاد

گشادند هر جای رودی ز آب

زمین شد پر از جای آرام و خواب