خطاب آمد که بخشیدم دلت را

گشایم من بیک ره مشکلت را

فراقت با وصال اینجا کنم من

ز تاریکی کنم راز تو روشن

مترس اکنون چو عجز آوردی اینجا

که به از عجز نبود هیچ ما را

چو عجز آوردی اینجا ره سپردی

حقیقت گوی این معنی تو بردی

چو عجز آوردی اینک در نهادت

گره بیشک ز کار اکنون گشادت

چو عجز آوردی اکنون باز دیدی

نمود ما همه اعزاز دیدی

چو عجز آوردی اکنون باش فارغ

شدی اندر جهان عشق بالغ

مکن بار دگر گستاخی ای پیر

نمود عشق باش و عین تدبیر

برون از عقل خود اینجا منه پای

مر و زینجای اکنون جای بر جای

قراری گیر و کم کن بیقراری

نمیباید که اکنون پایداری

چو موری این زمان آشانه جوئی

سخن در خورد آب و دانه گوئی

چنین دان ای دل اینجا گفتگویش

بگو آخر که چند از گفتگویش

نمودار تو اینجا خاک کویست

چه جای تندیست وگفتگویست

مکن گستاخی اندر حضرت شاه

کز این سر نیستی بیچاره آگاه

یقین در دیده بینی روی جانان

حقیقت سیرمیزن کوی جانان

ترا چون نیست این مقصود حاصل

نگشتستی در این درگاه واصل

چراگستاخی اینجا مینمائی

حقیقت میکنی از وی جدائی

چرا و چون مگوی و باش خواموش

حقیقت بنده باش و حلقه در گوش

چراو چون بگو با این چکارت

که بیشک خشم گیرد یار غارت

نهان اسرار میگوئی ابا راز

حقیقت باش چون مردان جانباز

نهان اسرار باید گفت با دوست

عیانت این بیان کردن نه نیکوست

وصال آنگه شود بیشک میسّر

که چون وجهی نماید خیر یا شر

یکی بینی و خاموشی گزینی

در آن دم بیشکی صاحب یقینی

مگو کین چه چرا آن این چنین است

که این بیشک عیان عین الیقین است

چو تودر علّت و چون و چرائی

نمود خویشتن با او نمائی

تو میگوئی چرا این و چرا آن

از این دوری گزیدت جان جانان

مگو بار دگر این راز اینجا

که خود را مینیابی باز اینجا

مگو بار دگر زین شیوه اسرار

دلت میکن حقیقت عین انوار

مگو بار دگر این سرّ بر او

حقیقت عجز آور در بر او

مراو را بنده باش و کن تو شاهی

مکن گستاخی گر تو مرد راهی

سخن درحضرت بیچون آن شاه

دل و جان داری ای مسکین تو آگاه

تو آگه باش تا شاه جهانت

کند اینجا بیک لیلی بیانت

تو مجنونی و لیلی میندانی

وگر دانی در آن حیران بمانی

مشو مجنون و لیلی راز دریاب

یقین آهسته باش و زود مشتاب

ترا لیلی است اینجا رخ نموده

گره از کاربسته برگشوده

بجز لیلی مدان این باب ازمن

که گفتم اوّلت اینجای روشن

شب تاریک تو باشد یقین روز

که تاگردی تو اندر عشق پیروز

شب تاریک جانان میتوان یافت

نمود عشقش آسان میتوان یافت

شب تاریک اینجاخلوتی ساز

چو شمعی خوش بسوز و جمله بگداز

شب تاریک ره بسپر که مردان

شب تاریک سرّ دیدند پنهان

شب تاریک در اینجا تو ره کن

در این درگاه عزم بارگه کن

شب تاریک اینجا جو تو رازش

چو یابی راز اینجا جوی بازش

هر آن رازی که داری گوی او را

که هستی بیشکی چون گوی او را

عجب درماندهٔ چون حلقه بر در

دری زن عاشقانه هان و مگذر

دری زن عاشقانه چند پرسی

که تا رازت ز جانان بازپرسی

دری زن عاشقان اینجا یقین بین

نمود جان جان اینجا یقین بین

نشسته بردری مانند سرهنگ

ز نزهت نیست اینجا هوش با هنگ

نشسته بردری زهره نداری

دریغا زین بیان بهره نداری

نه کارتست رفتن نزد جانان

ترا خود این دلیری نیست آسان

نه کار تست چونکه نیستت بر

از آن بنشستهٔ بیچاره بر در

از آن بنشستهٔ مسکین وحیران

که رفتن نزد شاهد زود نتوان

شدی این مانده ترسان در بریار

چنین بر در نماندستی گرفتار

ز دریا چند پرسی راز اینجا

جوابت هست زینسان باز اینجا

بآسانی توانی یافت دیدار

اگر گردی ز دید خویش بیزار

بآسانی مر این سر میتوان یافت

اگر اینجا نباشی هان تو بی یافت

ز جان و سرحقیقت بگذرد او

رود در بارگاه و بگذرد او

شه کون و مکان در حجرهٔ دل

نموده روی و کرده مشکلت حل

بگویم چون تو این روزی ندیدی

چو مردان باش پیروزی ندیدی

توانی کرد تا این راز بینی

حقیقت روی شه تو بازبینی

دلت برگیر از جان و فنا شو

پس آنگه بیخودت سوی بقا شو

دلت برگیر از جان و شو آزاد

بر شاه این زمان تو دادهٔ داد

دلت برگیر از جان تا توانی

که بینی روی او از ناگهانی

دلت برگیر از جان ز آنکه جانان

نماید رویت اندر پرده اعیان

درون دل شو و مشکل کنش حل

که آن سر جمله پنهانست در دل

درون دل شوو اسرار بنگر

حقیقت تو نمود یار بنگر

درون دل شو و او را ببین باز

حجاب اینجایگه کلّی برانداز

مترس از سرّ گر این سرّ فاش بینی

حقیقت بیشکی نقاش بینی

مترس از سرّ که سرّ پیداست اینجا

حقیقت جان جان یکتاست اینجا

مترس از سر که بیشک اصل یابی

چو مردان اندر اینجا وصل یابی

وصال یار بی سر میتوان دید

کسی باید که او این سرّ توان دید

وصال یار اگر این سان دهد دست

یقین میدان که وصل آسان دهد دست

وصال یارت از این میتوان یافت

ترا این سر چنین آسان توان یافت

حجاب جسم و جان بردار از سر

در این معنی بیک بینی تو رهبر

که کار تو ز یک بینی تمامست

ولیکن دان دلت با ننگ ونامست

به ننگ و نام ناید این بیان راست

ترا باید ز سر اینجای برخواست

ز سر گر بگذری این سرّ تو یابی

نیابی سَر اگر می سِر بیابی

چو برخی انبیا سرّها بریدند

جمال یار اینجاگه بدیدند

جمال یار بی سرّ میتوان یافت

ابی سر بیشکی این سرّ توان یافت

اگر بی سرّ شوی سر باز یابی

بر شه عزّت و اعزاز یابی

سر بی تن اناالحق زد بظاهر

که او را بد حقیقت در یقین سر

سر بی تن کجا یابد اناالحق

زد الّا هم اناالحق زد یقین حق

یقین حق بود در منصور اعیان

که میزد او اناالحق راز پنهان

یقین حق بود و کرد این آشکاره

ولی منصور از آن شد پاره پاره

که جسمش بود واصل اندر این راه

فنایش بود حاصل اندر این راه

فنایش گشته بود اینجا بتحقیق

ببردش ازمیان او گوی توفیق

مر آن توفیق کو را بود اینجا

که پنهانی اناالحق گفت اینجا

یقین حق داند اینجا بود تو حق

اناالحق گفت هم در خویش مطلق

اناالحق گفت و گوید صاحب راز

حقیقت دیدهاند انجام و آغاز

اناالحق گفت و گوید صاحب درد

یقین اینجایگه کل بود او فرد

اناالحق گفت و سرّ دوست بشناخت

وجود بود خود یکباره درباخت

اناالحق گفت و سر ببرید بردار

ز بهر این مر او را شد خریدار

اناالحق حق همیگفت و نبُد او

یقین میدان که جز حق مینبُد او

یین حق بود کین گفت از نهانی

نشان خود ز عین بی نشانی

در اینجا داد جمله سالکانش

که تا یابند کل شرح و بیانش

توانی یافت تا این ناتوانی

تو این معنی حقیقت کی توانی

چو یکباره نمودت دوست باشد

نه رنگ ونقش دید پوست باشد

یکی باشد نهادت در بر جان

حقیقت جان شود در دوست پنهان

چو جانت بی یقین جانان شود کل

ز دید خویشتن پنهان شود کل

ز دید احولی یک بین شود او

حقیقت در عیان حق بین شود او

ازل را با ابد یکی نماید

نمود جملگی اینجا رباید

ازل را با ابد پیوند سازد

بجز جانان همه در دوست بازد

فنا گردد ز دید دوست اینجا

حجابش دور گردد پوست اینجا

حجابش چون بر افتد در یکی او

جدا بیند حقیقت بیشکی او

حجابش چون بر افتاد یار بیند

یقین بی زحمت اغیار بیند

حجابش چون بر افتد حق شود او

حقیقت بیشکی مطلق شود او

حجابت دور کن تا نور گردی

حقیقت در عیان منصور گردی

حجابت دور کن وسواس بگذار

حقیقت بر خور از دیدار دلدار

ندانی این چنین درمانده در خود

که یکسان بینی اینجا نیک با بد

ندانی این چنین جز از دلِ راست

ببین تا خود که هر کس نقش آراست

تو این بشناس گر این سر بدانی

اگر بینی تو مر حیران بمانی

یقینت واصلی بینم در اینجا

ترا دانم حقیقت لا والّا

یقینت واصلی دانم چو منصور

حقیقت کل توئی نور علی نور

نمود واصلی اینجا تو باشی

حقیقت درجهان یکتا تو باشی

گهی کین دید کرد این جام او نوش

مر او خود کرد اینجاگه فراموش

ز سر بگذشت و جان اینجا بر انداخت

وصال یار هم در یار بشناخت

وصال یار هم از خود توان دید

یکی شو در نمود سرّ توحید

یکی بین و ز یک بین جمله پیدا

حقیقت از یکی بین شور و غوغا

یکی بین تا دوئی ناید پدیدار

یکی بیشک بود اینجا رخ یار

یکی بین تا شوی کلّی یقین تو

در اینجا گردی اینجا پیش بین تو

یکی بُد از یکی پیداست این دید

کمال جاودان یابی ز توحید

ز توحیدت شود این سرّ پدیدار

نمیگنجد حقیقت این بگفتار

ولی گفتار بهر سالکانست

نمود ذات عین واصلانست

یقین هم باطن اینجا باز دیدند

که ایشان بیشکی این راز دیدند

حقیقت واصلی نبود ببازی

نیابی تو عیان تا سر نبازی

اگر اینجا توئی اسرار دیده

چو مردان گرد اینجا سر بریده

سر خود را بباز و آشنا شو

چو حق در جملهٔ اشیا فنا شو

فنا شو ز آنکه حق عین فنایست

فنا بیشک مرا عین بقایست

فنا شو اندر این ره همچو مردان

نمود خویشتن آزاد گردان

اگر خواهی که گردی زود آزاد

نمود خویشتن را ده تو بر باد

نمود خویشتن بر باد ده تو

چو مردان اندر این سر داد ده تو

بده داد شریعت اندر این راه

که گردی از حقیقت زود آگاه

بده داد شریعت از معانی

چرا درمانده زار و ناتوانی

بده داد شریعت ای دل مست

کنون چون یار در دید تو پیوست

بده داد شریعت تا شوی دوست

یقین میبین که جمله از نهان اوست

بده داد شریعت اندر اینجا

که تا گردی بیکباره مصفّا

بده داد شریعت همچو مردان

که در شرعت نماید روی جانان

بده داد شریعت تو بیکبار

که بنماید رخت در عین جان یار

شریعت هر که دادش داد حق شد

که عین شرع بیشک دید حق شد

شریعت دید یار است ار بدانی

چرا امروز سست و ناتوانی

اگرچه دید دنیا رهگذار است

شریعت اندر او دیدار یارست

شریعت هر که بشناسد تمامی

برد از دار دنیا نیکنامی

برد با خود یقین در سوی عقبی

که بنیادی ندارد دید دنیا

که داند آنچه فرض شرع اتمام

بود اینجا مگر صاحب سرانجام

که او را عاقبت خیریست پیوست

خوشا آنکس که او با شرع پیوست

بنور شرع ره کن در سوی دوست

که تا بیرون نظر داری که کل اوست

به نور شرع ره کن در همه شیء

مرو زنهار اندر عین لاشی

به نور شرع یابی تو صفاتش

رسی یکبارگی در عین ذاتش

ز لاشیء هر که میگوید رموز او

نه عاقل باشد اندر شی هنوز او

رموز این نیاید در سخن راست

ز من بشنو حقیقت این سخن راست

مر این معنی نشاید دید اینجا

نشاید دید در توحید اینجا

بوقتی کز نهاد آئی تو بیرون

برت یک ارزن ارزد هفت گردون

نگنجد هیچ چیز از آفرینش

نماند عقل و عشق و کفر و دینش

نماند هیچ اشیا در ظهورت

یکی بنماید اینجا جمله نورت

نماند هیچ اینجا هرچه بینی

گمان بر بی گمان گر بر یقینی

که لاشی چیست ای شیء آمده تو

دگر اینجایگه لاشی شده تو

ز لاشی دم مزن خاموش شو هان

چو اینجا می نداری نّص و برهان

ز لیس مثلهٔ گر راندهٔ تو

رموزی اندر اینجا خواندهٔ تو

بگو با من تو مر معنی این باز

که کل این است اگر یابی یقین باز

ز لیلی مثله من دیدم دیدم

یقین در شی همه توحید دیدم

ندارد مثل و مانندی در اینجا

حقیقت خویش و پیوندی در اینجا

نه کس زو زاد و نی او زاد از کس

همه او بود از اوّل او ترا بس

همه از دید خود او کرد پیدا

حقیقت او شناسم جمله اشیا

همه او بود اوّل لاحقیقت

ز دید خویش ناپیدا حقیقت

چنان بد ذات چیزی مینبُد آن

در این معنی اگر مردی برافشان

دل و جان تادر اینجا ره بری تو

نمود اوّلین رابنگری تو

در این سر راهبر گرمرد رازی

هزاران جان چه باشد گر ببازی

چه باشد جان در اینجا هیچ موئی

گرفته در عیانی های و هوئی

چه باشد دل در اینجا ارزنی دان

فتاده زیر پا او در بیابان

دل و جان چیست نزد ذات اینجا

حقیقت در صفت ذرّات اینجا

دل و جان چیست تا این باز داند

که خود در خود حقیقت بازداند

خودی خود یقین هم خویش بشناخت

حجاب آن بود پیش خود برانداخت

بیان دیگر است و گفته آید

دُرِ این راز کلّی سُفته آید

بیان دیگر است ار دم زنم من

دو عالم بیشکی بر هم زنم من

بوقتی پرده بردازم ز اسرار

که واصل آرمت آنگه رخ یار

یقین بنمایم اینجا تا بدانی

که بیشک هم نشان هم بی نشانی

خودی خود شناس اوّل حقیقت

یقینت بازدان هان بی طبیعت

طبیعت زان نمود آمد پدیدار

حقیقت هم در اینجا ناپدیدار

مصفّا میتوان این راز دیدن

نهانی این توانی باز دیدن

مصفّا شو ز نور شرع اوّل

که تا اینجا نمانی خوار و احول

همه خلق جهان اوّل صفاتند

از آن غافل ز نور قدس ذاتند

از آن اوّل بماندست اندر اینجا

که خود را بیند اندر عین سودا

چو خود بینند بیشک احولانند

حقیقت این معانی میندانند

بخود بینی نیابند این نمودار

کسی تا کل نگردد ناپدیدار

بخود بینی نبینی ذات بیچون

نگنجد اندر این سر خود چه و چون

چه و چون اندر این معنی نباید

حقیقت واصل پاکیزه باید

که از تن دل بود دل جان حقیقت

یقین جانش عیانی بی طبیعت

فنا گردیده باشد از تمامت

گرفته باشد از کل استقامت

بآسایش قراری بی تن و جان

بود تا او بیابد جان جانان

چنان واصل بود اینجا یقین او

که باشد بیشکی مر جمله بین او

یقین اینجا توانی یافت ای دوست

چو بیرون آئی اینجاگاه از پوست

تراتا پوست باشد مغز جانت

کجا بینی یقین راز نهانت

کسی کین دید بیشک بی خود آمد

حقیقت فارغ ازنیک و بد آمد

کسی کین دید صور صور جان دید

چنین معنی درون خود نهان دید

کسی کین دید بگذشت ازخودی کل

بدید و فارغ آمد از همه ذل

در این معنی که من گفتم ترا باز

بدان اینجا حجاب جان برانداز

سلوکت کرد باید در صفا تو

بنور شرع دید مصطفی تو

توانی یافت این معنی یقین تو

حقیقت را تو او بین راز بین تو

گذر کن اوّل ازبود وجودت

که تا یابی عیانی بود بودت

گذر کن در یکی اشیاتمامی

که تا میپخته گردی تو ز خامی

تو با وی راست دان و کژ مبازان

که میجویند اینجا شاهبازان

نظاره اندر این نقدند مانده

حذر کن تا نباشی هان تو رانده

حقیقت قلب راکن نقد اینجا

درون کوره بر تا آن مصفّا

کنی و آوری آنگاه بیرون

حقیقت نقد باشد بی چه و چون

زر قلبت بنقد اینجا نگنجد

ترازودار غش اینجا نسنجد

از آنی قلب مانده بر غش اینجا

که ماندستی تو در پنج و شش اینجا

بکن نقدی تو اینجاگاه حاصل

مباش از شرع اینجاگاه غافل

بنور شرع قلب از غش تو بشناس

میاور در زمان درخویش وسواس

اگرچه خانه دیوارست صورت

ندارد راه بیدل در ضرورت

ترا باید که می صورت نبینی

در اینجا گر بکل صاحب یقینی

ز صورت جمله وسواس است بیشک

نمیگنجد یقین وسواس در یک

طبیعت دادت اینجا رنج وسواس

گذر کن از طبیعت حق تو بشناس

چو حق داری طبیعت هیچ دانش

همه وسواسها اینجا برانش

ز پیشت ای خدابین دور گردان

حقیقت خویشتن را نور گردان

بجز حق نیست آخر در شریعت

طریقت دیگر است اندر حقیقت

سه چیز است آنکه با هم آشنایند

حقیقت هر سه دیدار خدایند

ولی واصل در این هر سه یکی او

بداند جمله یکی بیشکی او

شریعت آن احمد و آن حیدر

طریقت راهرو بشناس و بنگر

گشادست و حقیقت جمله او دان

ز باطل این بیانم را تو حق دان

بیانم ازخدا این کلّیت خویش

که من چیزی نمیبینم جز او بیش

چو او در من نیابد جز خیالم

خیالم اوست در عین وصالم

خیال او بخون دیگر خیال است

خیال دیگران رنج و وبالست

خیال دوست وصل است ار بدانی

فنا کلّی ز اصل است ار بدانی

خیال اندر فنا ناید بدیدار

شود اینجا تمامت ناپدیدار

خیال جمله خلق اینجا خیالست

مراینصورت ترا اینجا وبال است

خوشا آن کو خیال دوست دارد

یقین مغز است نی او پوست دارد

خیال جان جان ما را دمادم

نماید رازها بیشک در این دم

وصالش خواستم تادر نمودار

عیان بخشیدم اینجا بیشکی یار

وصالش چون طلب کردیم بیچون

نمود اینجای ما را بیچه و چون

وصالش در یکی آمد میسّر

نهادم جان و آنگه بر سرش سر

نهادستم حقیقت در بر دوست

یقین دانستهٔ بیشک که کل اوست

من و او در نمیگنجد مرا کس

یقین دانم که کلّی او مرا بس

رموزی دان در اینمعنی و رهبر

نمود جان جان اینجا تو بنگر

تن او گر یکی کردست اینجا

دل وجان گوی او بر دست اینجا

تو ای جان عین جانانی ز پنهان

یقین جانانی اما اسم شده جان

توئی کاندر صور دیدار داری

بماندستی و تن درکار داری

چگویم تا بدانی ای بمانده

بخود حیران و یک حرفی نخوانده

دلت گر زین همه حرفی شنودی

بچندینی سخن حاجت نبودی

همه برناخنی بتوان نوشتن

ولی آسان بر آن نتوان گذشتن

از آن کردم یقین این بیت تکرار

که تا دریابی اینجا سرّ اسرار

چو قطره سوی بحر لامکانی

چکد یابد وصال جاودانی

ندانی قطره و دریا ز هم باز

اگر هستی در اینجا صاحب راز

شو و این نکته دریاب از حقیقت

طریقت کن دمادم در شریعت

دگر در سرّ این جان ده یقین بین

نمود اوّلین و آخرین بین

دمادم در صور این راز داری

هوا را باید ار می باز داری

نگر تادر خدا گامی زنی تو

وگرنه کمتر ازحیض زنی تو

چو درآز طبیعت شاد باشی

ز دید خود بحق آزاد باشی

دو روزی لذّت دنیا سر آید

ز ناگه جانت از قالب برآید

نه کامی دیده باشی از رخ یار

نه اینجا گوش کرده پاسخ یار

بمانی تاابد بیشک بمانده

درون نفس دوزخ ای نخوانده

لفی سجین از آن در ویل مانی

چرا بیچاره و خواروندانی

سرانجامت عجب در زیر این خاک

حقیقت این بدان هان از دل پاک

تو پیش از مرگ روی یار دریاب

نمود ذات او یکبار دریاب

در ایندنیا به بین او رادرستی

از این معنی چرا فارغ نشستی

هر آن کو رویش اینجا باز بیند

حقیقت جاودانی ناز بیند

بکن نازی چو خواهی رفت درگل

بکن مشکل در این معنی ما حلّ

دمادم دیدهٔ دیدار اینجاست

حقیقت دان که دید یار اینجاست

از آن اینجا نمیبینند جمله

که اندر عشق بی دینند جمله

بدین عشق اگر گردی مسلمان

نماید رویت اینجاگاه جانان

بدین عشق اگر آئی یقین است

حقیقت دان که راه راست اینست

ولیکن میندارم زهره اینجا

که برگویم بیان بهره اینجا

در آخر این بیان گویم بتحقیق

کسی کو را بود از عشق توفیق

چنان باید که او را از الف او

بخواند تا عیان لام الف او

بداند تا به ابجد راز بیند

نمودار الف را باز بیند

الف ره جوی تا ابجد نظر کرد

یقین اندر هجا کلّی گذر کرد

پس آنگه تا بابجد او بخواند

چنین تا آخر قرآن بخواند

الف لامیم چون دانست تحقیق

بداند سرّ قرآن یافت توفیق

که چون صورت همه معنی بداند

حقیقت دنیا و عقبی بداند

تمامت سرّ بیچون در الف دان

تمامی عشق را در لام الف دان

ز لا دریاب الّا اللّه اینجا

که تا کردی بکل آگاه اینجا

ز من تا جان جان یابی از این باز

حجاب حرفها اینجا برانداز

ز لا دم زن تو چون منصور حق شو

نود عشق جانان ها تو بشنو

الف بشناس چون او راست میباش

که بشناسی حقیقت دید نقاش

الف بشناس آن گاهی یقین یاب

حقیقت مغز را از پوست دریاب

الف بشناس و بر راهم الف دان

چرا هستی در این معنی تو نادان

الف بی شد دگر تی و دگر ئی

دگر جیم این چنین میدان ز معنی

تمامت حرف را شد از الف باز

بیابی ذات بیچون را یقین باز

الف شو همچو اوّل بی سر و پیچ

که میدارد الف اینجایگه هیچ

منزّه دان الف از جملهٔ حرف

اگر در گنجدت این سرّ در این ظرف

ببردی گوی و دانستی یقین تو

الف را از میان کلّی گزین تو

الف لا شد در اینجا بیشکی تو

الف با لام بنگر در یکی تو

الف با لام چون پیوسته آمد

حقیقت راز جان سر بسته آمد

الف با لام ذات پاک دیدم

نمود سرّ این در خاک دیدم

ز خاکت این گل آمد چون نمودار

حقیقت خاک را دان صاحب اسرار

یقین چون صاحب سرّ خاک افتاد

نمودش جمله ذات پاک افتاد

ز خاک این سر طلب کن آخر ای دل

که اندر خاک یابی راز مشکل

ز خاک این سر طلب کن آخر ای جان

که اندر خاک یابی راز پنهان

ز خاک اینجا طلب اسرار جمله

که حق در کار دارد کار جمله

ز خاک اینجا طلب مر جوهر دوست

که خاکت مغز بنمودست با پوست

ز خاک اینجا طلب دیدار بیچون

که بینی دیدنی چون بیچه و چون

حقیقت خاک کل دیدست جانان

ولی جمله در او گشتند حیران

حقیقت خاک دیدارست اینجا

که گرداند همه صورت مصّفا

حقیقت خاک چون پاکت کند باز

بیابی ذات بیچون را یقین باز

حقیقت خاک در ذاتست موصوف

کسی کین سرّ کند اینجای مکشوف

ز خاکت بازدان اینجا حقیقت

که خواهی کردن اندر وی طریقت

نظر در خاک کن تا راز بینی

تمامت انبیا را باز بینی

همه در خاک پنهانند جمله

حقیقت سرّ جانانند جمله

نظر درخاک کن ای دل یقین تو

حقیقت راز رادر خاک بین تو

چو پنهان گردی اینجا در دل خاک

فراموشت شود جز صانع پاک

تمامت هرچه دیدستی در اینجا

تو مر چیزی ندیدستی در اینجا

بجز در خاک جایت کاخر آنجاست

حقیقت عین مأوایت در اینجاست

نمود خاک بُد راز شریعت

که بیرون آورد کل از طبیعت

تمامت پاک گرداند ز خود باز

نماید آنگهی در خویشتن باز

وصال عاشقان درخاک باشد

حقیقت زهر را تریاک باشد

که اوّل تلخ آید هست شیرین

در آخر گر توئی اینجا تو حق بین

یکی بینی حقیقت در دل خاک

نمود جمله اندر صانع پاک

یکی بینی در آن دم با خبر تو

کنون دریاب گرداری خبر تو

یکی بینی در آن دم کل تمامت

حقیقت اوست تا صبح قیامت

نمود خاک سرّ جمله مردانست

دل عاقل از این اندیشه بریانست

ولی بیشک حساب اینجاست جمله

که هر چیزی در او پیداست جمله

نهان پیدا کند اندر دل خاک

حقیقت هر کسی را صانع پاک

نهان پیدا کند بیشک خداوند

کند ظالم در آنجاگاه در بند

ستاند داد مظلومان در آنجا

نهانشان کل کند در خاک پیدا

اگر بد کرده باشد باز یابد

جزای آن و آنگه راز یابد

چو نیکی کرده باشد او عوض باز

بیابد بیشکی دیدار هر راز

در آخر چون نمودارست تحقیق

بدی و نیک هم برگوی توفیق

ببر این گوی توفیق ازمیان تو

طلب کن اندر اینجا جان جان تو

در اینجاگاه او را جوی و بنگر

از این در یک زمان ای دوست مگذر

در توفیق زن آنگه سعادت

بیاب از یار درعین هدایت

از این در برگشاید راز جمله

کز این سر فاش شد این راز جمله

دَرِ دل زن تو چون مردان خوش باش

که هم در میزنند اینجای اوباش

نماید رخ هر آن کو خویش خواهد

نمود خویش را آنکس نماید

نماید او هر آن کو خواست اینجا

نمیآید از آنت راست اینجا

حقیقت این مراد اینجا حقیقت

که ماندستی تو در آز و طبیعت

خراباتی که او حق میشناسد

حقیقت راز مطلق میشناسد

از آن دان کرد گم خود کرد اینجا

درون از درد کرد اینجا مصفّا

فنا شد ازنمود خود بیکبار

حجاب اینجا بیک ره پرده بردار

نمیگنجد یقین اندر دماغش

برد از جملهٔ عالم فراغش

چو گردد او فنا از خمر اینجا

حقیقت باز بیند امر اینجا

در آخر چون شود هشیار تحقیق

ز مسکینی بیابد راز توفیق

خراباتی که دُرد آشام باشد

به از زاهد که کَالْاَنْعام باشد

کجا تو دیدهٔ سرّ خرابات

که ماندستی چنین در عین طامات

ز سالوسی و رزق اینجا که داری

خبر از عاشقان اینجا نداری

اگر دردی در آشامی بیک ره

شوی از سرّ من اینجا تو آگه

بیک ره صاف کردی همچو خورشید

بمانی مست و حیران تا بجاوید

خراباتی شوی منصور آنجای

ابی آب بدِ انگور اینجای

خرابات فنا اینجا ندیدی

در اینجا آخر ای دل می چه دیدی

خرابات فنا داری درون رو

حقیقت بانگ سبحانی تو بشنو

همه مردان در اینجاگاه مستند

حقیقت مست گشته جمله مستند

همه مردان در اینجاگه مقیمند

شده مست از مِیِ بی ترس و بیمند

هزاران جان در اینجا همچو مویند

هزاران سَر در اینجا همچو گویند

در اینجا جام در کش آخر ای دل

که بگشاید ترا این رازِ مشکل

در اینجا جام درکش از کف یار

حجاب جسم و جان اینجا بیکبار

برافکن مست شو از دیدن دوست

بیک ره مغز شو بگذار این پوست

دم حق زن چو حق بینی ز مستی

چرا آخر تو این بُت میپرستی

بت اینجا بشکن ازمستی جانان

که کل گردی تو از هستی جانان

اناالحق آن زمان زن در خرابات

رها کن زهد و تزویر مناجات

اناالحق آن زمان زن همچو مستان

قدح جز از کف ساقی تو مستان

ز ساقی می ستان و مست او شو

حقیقت نیست گرد و هست او شو

ز ساقی می ستان و راز او بین

حقیقت خویشتن آغاز او بین

همه در کش که جز او مینباشد

دوئی منگر جز اوئی مینباشد

همه در کش که منصور او کشید است

در آن مستی جمال یار دید است

می عشق هر که اینجا کرد او نوش

نمود جزو و کل کرد او فراموش

چو کردی نوش آن می از کف یار

همه دلدار بینی نیست اغیار

همه یار است ای بیکار مانده

تو سرگردان این پرگار مانده

همه یار است و تو درگفت و گوئی

در این میدان شده گردان چو گوئی

خراباتی شو و در کش می عشق

فنا شو در نمود لاشی عشق

خراباتی شو و مستانه درکش

شراب شوق پی چار و سه و شش

خراباتی شو اندر عین این راز

نمود پردهٔ صورت برانداز

بیک ره درد درد عشق خور تو

چو هستی ذرّه اندر سوی خور تو

قدم نه تا شوی دیدار خورشید

فنا شو تا بقا یابی تو جاوید

اگر خورشید گردی یار یابی

تو بر ذرّات چون خورشید تابی

اگر خورشید گردی در تمامت

از آن پس این معانی شد تمامت

اگر خورشید گردی راز بینی

عیان اوّل خود باز بینی

اگر خورشید گردی در سوی ذات

تو تابی بیشکی در جمله ذرّات

اگر خورشید گردی لاجرم تو

یکی یابی وجودت با عدم تو

تو خورشیدی و آگاهی نداری

گدائی لیک جز شاهی نداری

تو خورشیدی و در عین کمالی

فتاده این زمان سوی وبالی

تو خورشیدی و عین آفرینش

بتو روشن شده این نور بینش

تو خورشیدی و نور تست جمله

تو ذوقی و حضورتست جمله

تو خورشیدی و نور کائناتی

چو نیکو باز بینی نور ذاتی

تو خورشیدی همه ذرّات زنده

بتوست و تو چنین افتاده بنده

همه ذرّات از نور تو دارند

بتو مر خویشتن مشهور دارند

تو فیض نور اینجاگه فشاندی

ز دانائی بنادانی بماندی

همه ازتو شده پیدا در اینجا

همه از تو شده شیدا در اینجا

طلبکار تواند اینجای ذرّات

درون جملهٔ تو عین آن ذات

بتو پیدا شده ذرّات عالم

حقیقت فیض میباری دمادم

چنین حیران و سرگردان چرائی

که خود هستی و بیچون و چرائی

همه سالک ترا تو در سلوکی

حقیقت بیشکی شمس الدّلوکی