گنجور

 
امیر معزی

خدایگان زمان است و شهریار زمین

سپاهدار جهان است و پهلوان ‌گزین

چو پادشاه چنین باشد و سپهسالار

سزای هر دو بباید یکی وزیر چنین

به حق شدست ملک را وزیر فخرالملک

چنانکه بود ملک شاه را قوام‌الدین

موافق است پسر با پسر در این ‌گیتی

مساعد است پدر با پدر به خلد برین

سزد که خواجه بود وارث دوات و قلم

چنانکه هست ملک وارث حسام و نگین

وزیر زادهٔ دنیا سزد مُدبّر ملک

چو شاهزادهٔ دنیاست پادشاه زمین

اگرچه هست چو باغی شکفته مُلک‌ مَلِک

پر از درخت بلند و پر از گل و نسرین

شکفته‌تر شود اکنون ز همت دستور

که هست همت دستور باد فروردین

اگرچه شاه و همه لشکرش گرفتستند

عجم به دولت پیروز و تیغ زهرآگین

چو باز صدر جهان ‌گشت یار دولت و تیغ

ز سومنات بگیرند تا به ‌قسطنطین

روان شاه ملک شاه و جان خواجه نظام

گزیده‌اند به ملک ملک ز علیین

ز بهر هدیه فرستند یا ز بهر نثار

به دست رضوان پیرایه‌های حورالعین

هر آنچه خسرو مشرق بگوید و بکند

به حق بود که خدایش همی کند تلقین

جهان به سیرت و آیین او همی نازد

که نایب پدر است او ، به سیرت و آیین

خدایگانا، هرچ از خدای خواست دلت

بیافتی و نهادی بر اسب دولت زین

ببرد عدل تو از پشت پادشاهی خم

فکند تیغ تو بر روی بدسگالان چین

ضمیر روشن تو هست عقل را مسکن

رکاب فرخ تو بخت را بود بالین

ز بیم خنجر تو ولوله است در توران

ز سهم لشکر تو زلزله است در غزنین

چو از سنان تو تابد ظفر به روز مصاف

چو از کمان تو پَرّد اجل به وقت‌ کمین

ز نعل مرکب و از خون‌ کشتهٔ تو رسد

به روی ماه غبار و به پشت ماهی طین

گهی‌ که هست سپاه تو بر لب جیحون

شوند خسته و بسته سپاه خان و تکین

گهی به بیشهٔ مازندران سوارانت

عصا کنند به دست سپهبدان زوبین

سپه‌کشی که ز توران به کین تو بشتافت

خبر نداشت کزو تیغ تو بتوزد کین

نهاد روی به اقبال چون کشید مصاف

گرفت دامن ادبار وکشته شد در حین

به‌ یک زمان سپهش منهزم شدند چنانک

هزیمت از لب جیحون رسید تا در چین

مخالفی که به مازندران خلاف تو جست

پناه ساخت زبیشه چنانکه شیر عرین

زپهلوان سپاهت به عاقبت بگریخت

بر آن صفت که کبوتر گریزد از شاهین

بدان عدد که بود بر مجره کوکب خُرد

ز بیشه با او رفتند لشکرش همگین

شدند عاقبت کار در میانهٔ راه

ستارگان مَجرّه کواکب پروین

چو ره نمود سعادت بر تو ایشان را

رسید بهرهٔ ایشان جلالت و تمکین

همه به قبضهٔ فرمان تو شدند رهی

همه به منت احسان تو شدند رهین

خلاف و طاعت تو هست اگر قیاس کنند

یکی چو آذر برزین یکی چو ماء معین

خرد کجا بود آن را که او ز خیره سری

شود ز ماء معین اندر آذر برزین

چه آن که باد خلاف تو دارد اندر سر

چه آن‌که هست به صد ساز زیر خاک دفین

به نیک‌بختی تو هرکه دل ندارد شاد

بنالد از غم و بر بخت بدکند نفرین

مگر خدای زجان آفرید عهد تورا

که هست عهد تو در هر دلی چو جان شیرین

مگر قرین و همال از فرشته است تورا

کز آدمی نشناسم تورا همال و قرین

چو دید مجلس عالیت شاعر پدری

بهشت دید به دنیا به ‌چشم روشن بین

ضمیر و خاطرش از مدح تو گرفت شرف

چو آسمان زنجوم و صدف ز درّ ثمین

همیشه تا که بود حفظ و عصمت یزدان

جهانیان را حِصن‌ حصین و حَبل‌ مَتین

نظام دین هُدی باد و عِزِّ دینِ هدی

تورا وزیر و سپهدار تا به یوم‌الدین

چنانکه ناصر دین و معین خلق تویی

خدای عزوجل ناصر تو باد و معین

سپاه و مملکت و عمر و روزگار تورا

دعا زدولت و آمین زجبرئیل امین

 
 
 
رودکی

ترنج بیدار اندر شده به خواب گران

گل غنوده برانگیخته سر از بالین

هرآن که خاتم مدح تو کرد در انگشت

سر از دریچه زرین برون کند چو نگین

عنصری

بخار دریا بر اورمزد و فروردین

همی فرو گسلد رشته های درّ ثمین

ز آب پاک دهان پر ستاره دارد ابر

ز باد پاک شکم پر ستاره دارد طین

بمشکرنگ لباس اندرون شدست هوا

[...]

فرخی سیستانی

همی کند به گل سرخ بر بنفشه کمین

همی ستاند سنبل ولایت نسرین

بنفشه و گل ونسرین و سنبل اندر باغ

به صلح باید بودن چو دوستان، نه بکین

میان ایشان جنگی بزرگ خواهد خاست

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از فرخی سیستانی
ازرقی هروی

بشکل غالیه دانیست لاله ، یاقوتین

نشان غالیه اندر میان غالیه دان

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از ازرقی هروی
قطران تبریزی

بتی بمهر چو لیلی بچهر چون شیرین

بوصل او دل من شاد و عیش من شیرین

مثل زنند بشیرین لبش و لیکن هست

حدیث کردن شیرین او به از شیرین

اگر بچین بنگارند نقش چهره او

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از قطران تبریزی
مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه