گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۱۸

وزن:	فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج

خلاصه

هوش مصنوعی: این غزل درباره‌ی تجربیات شاعر در زمینه‌ی عشق، می و میگری و جستجوی حقیقت است. او به فیض و نعمتی اشاره می‌کند که در آغاز زندگی به همه ارزانی شده و هرکس با آرامش می‌تواند از آن بهره‌مند شود. شاعر با توبه‌ای که در زندگی‌اش کرده، به شور و شوق می‌رسد و به دنبال حقیقت معنوی می‌گردد. او به زیبایی و رنگ می‌پردازد و به اهمیت نور و معانی عمیق در دل می‌اندیشد. در نهایت، شاعر به دوستی و انتخاب هم‌نشینان اشاره می‌کند و بر این نکته تأکید می کند که اگر با افراد نیکو صحبت کنی، نام نیکو خواهی یافت و رازهایی را که در دل نگه‌داشته می‌شود، زشت و عیب نمی‌داند.

برگردان به زبان ساده

# در ازل هر کو به فیضِ دولت ارزانی بُوَد

تا ابد جامِ مرادش همدمِ جانی بُوَد

هوش مصنوعی: در آغاز، هر کسی که به نعمت و برکت خداوندی دست یابد، تا همیشه آرزویش در کنار جانش خواهد بود.

# من همان ساعت که از مِی خواستم شد توبه کار

گفتم این شاخ ار دهد باری، پشیمانی بُوَد

هوش مصنوعی: من در همان لحظه‌ای که از شراب خواستم، تصمیم گرفتم که توبه کنم. اگر این شاخ، بار یا میوه‌ای به من بدهد، احساس پشیمانی خواهم داشت.

# خود گرفتم کَافکَنَم سجاده چون سوسن به دوش

همچو گُل بر خِرقه رنگِ مِی مسلمانی بُوَد

هوش مصنوعی: خودم را مانند گلی زیبا در سجاده‌ای قرار دادم؛ به‌گونه‌ای که رنگ می‌خوردن در خرقه‌ام، نشانه‌ای از مسلمانی من است.

# بی چراغِ جام در خلوت نمی‌یارم نشست

زان که کُنجِ اهلِ دل باید که نورانی بُوَد

هوش مصنوعی: بدون نور و روشنایی جام در تنهایی نمی‌نشینم، زیرا که گوشه و مکانی که اهل دل گرد هم می‌آیند، باید روشن و نورانی باشد.

# همتِ عالی طلب جامِ مُرَصَّع گو مباش

رند را آبِ عِنَب یاقوتِ رُمّانی بُوَد

هوش مصنوعی: اگر خواهان دستیابی به چیزهای ارزشمند و باارزش هستی، به دنبال شلختگی و بی‌خیالی نباش. زیرا برای کسی که با دید والایی به زندگی نگاه می‌کند، لذت‌های ساده و معمولی مانند شراب، خیلی کم‌ارزش می‌شوند.

# گرچه بی‌سامان نماید کارِ ما، سهلش مبین

کاندر این کشور گدایی، رَشکِ سلطانی بُوَد

هوش مصنوعی: اگرچه کارهای ما ممکن است بی‌نظم و آشفته به نظر برسد، اما نباید این را آسان بگیری. زیرا در این دیار، وضعیت کسانی که به دنبال چیزهای کوچک و ناچیز هستند، حسرت برانگیز و قابل توجه است.

# نیک نامی خواهی ای دل با بَدان صحبت مدار

خودپسندی جانِ من بُرهانِ نادانی بُوَد

هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی انسان نیک ‌نامی باشی، با افراد بد صحبت نکن. خودپسندی و تکبر نشانه‌های نادانی و ناتوانی هستند.

# مجلسِ اُنس و بهار و بحثِ شعر اندر میان

نَستَدَن جامِ مِی از جانان گران جانی بُوَد

هوش مصنوعی: در جمع دوستان و در فضایی دل‌چسب که بهار و شعر در آن صحبت می‌شود، نوشیدن جام می از معشوق بسیار ارزشمند و دلپذیر است.

# دی عزیزی گفت حافظ می‌خورد پنهان شراب

ای عزیزِ من! نه عیب آن بِه که پنهانی بود؟

هوش مصنوعی: دیگری به حافظ می‌گوید: «ای عزیز من! او در خفا شراب می‌نوشد. مگر عیب آن این نیست که پنهانی باشد؟»

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش فریدون فرح‌اندوز
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش سهیل قاسمی

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش محسن لیله‌کوهی

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش فاطمه زندی

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش محمدرضا مومن نژاد

همهٔ خوانش‌هاautorenew

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش پری ساتکنی عندلیب

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش احسان حلاج

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش مریم فقیهی کیا

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش افسر آریا

غزل شمارهٔ ۲۱۸ به خوانش محمدرضاکاکائی

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

عراقی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۰۷

ای خوشا دل کاندر او از عشق تو جانی بود

شادمان جانی که او را چون تو جانانی بود

خرم آن خانه که باشد چون تو مهمانی در او

مقبل آن کشور که او را چون تو سلطانی بود

زنده چون باشد دلی کز عشق تو بویی نیافت؟

[...]

سلمان ساوجی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۰۹

جان شیرین گر قبول چون تو جانانی بود

کی به جانی باز ماند، هر که را جانی بود؟

آب چشم و جان شیرین را کجا دارد دریغ

هر که او را چون خیال دوست مهمانی بود؟

از خیال غمزه غماز کافر کیش او

[...]

امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات » شمارهٔ ۱۳۹ - تتبع خواجه سلمان

هر که را دل مبتلای چون تو جانانی بود

هم فدا سازد گرش هر مو بتن جانی بود

چون خیال آرم کشیدن آن تن نازک ببر

منکه هر سو کرده سر از سینه پیکانی بود

ای مسلمانان چه خوانیدم به مسجد چون به دیر

[...]

اهلی شیرازی » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۷۷۷

ایشه خوبان که ملک حسنت ارزانی بود

ناز پنهان تو با من خیر پنهانی بود

دل از آن سیب ذقن پر قطره خون چون انار

به که درج لعل پر یاقوت رمانی بود

من که روی از هر دو عالم در تو بت آورده ام

[...]

صائب تبریزی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۶۳۶

چند دستم شانه زلف پریشانی بود؟

آرزو در سینه من چند زندانی بود؟

می شود ز اشک ندامت دانه امید سبز

سرخ رویی لاله باغ پشیمانی بود

کو جنون تا سر به صحرایم دهد چون گردباد؟

[...]

مشاهدهٔ ۱ مورد هم آهنگ دیگر از صائب تبریزی

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است

حاشیه‌ها

تا به حال ۲۱ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

علی در ‫۱۲ سال و ۷ ماه قبل، جمعه ۲۳ تیر ۱۳۹۱، ساعت ۰۹:۱۰ نوشته:

غزلیات حافظ را یکسره عرفانی دیدن و یا تمامی زمینی انگاشتن ، بیراهه رفتن است . شیوه تفکر حافظ ،در طول زندگی تغییر کرده و بالمآل اشعارش نیز متاثر از این دگرگونی ها ،بیانگر چنین تطوراتی است. نمدانم درچه حال وهوایی،غزل بالا سروده شده ،اما بیگمان از: دی عزیزی گفت حافظ میخورد پنهان شراب ...نمی توان برداشتی عرفانی داشت.

reply flag link

عارف در ‫۱۰ سال و ۱ ماه قبل، یکشنبه ۷ دی ۱۳۹۳، ساعت ۲۰:۵۴ نوشته:

علی جان شاید دلت با افکارت در تضاد باشد, حافظ جز به عرفان و خرد چیزی را نگفته,... معنی دی عزیزی ... اینست که, شراب و یا حقیقت گوایی در آن زمان و تا این زمان گناه و یا مخالف دستورات دینی میتواند باشد, و افرادی مانند حافظ میبایست در خلوت خود و در جایی دور از ماموران دولتی در حال و افکار خود باشند, چون به گفته آنها این اشخاص گناه کار هستند , پس حافظ به آنها میگوید: اگر افکار او و خوردن شراب گناه و عیب است پس باشد که ما در پنهان و گوشه خانه خود در حال و صفای خودمان باشیم و بمانیم.... و آن دیگران که عیب جویی دیگران میکنند با خود نمایی کار خود بکنند

reply flag link

احد محمودی در ‫۹ سال و ۹ ماه قبل، شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ساعت ۱۶:۲۷ نوشته:

دربیت دوم شاخ علاوه بر معنی « شاخه » در فرهنگها به معنی« پیمانة شراب » ضبط شده است . ظاهراً حافظ این کلمه را با توجه به همین معنی ایهامی مورد استفاده قرار داده است و بین شاخ وباری تداعی معانی مجاورت نیز به کار رفته است.

reply flag link

حجت در ‫۹ سال و ۳ ماه قبل، شنبه ۲ آبان ۱۳۹۴، ساعت ۱۴:۰۹ نوشته:

درمورد بیت آخر بنده به تریب دیگری هم مشاهده کرده ام.
دی حریفی گفت حافظ میخورد پنهان شراب
ای رفیق من گناه آن به که پنهانی بود
اما درمورد این بیت مصاحبه ای از دکتر سروش شنیده ام. ایشان حافظ را کسی میداند که درد جامعه را به خوبی درک کرده است و مرتبه گناهان را به خوبی میداند از این رو تزویر و ریا را گناه سنگین و نابخشودنی میداند در حالیکه در جامعه بسیار ساده از کنار آن میگذرند و از طرف دیگر گناهانی چون شرابخواری پنهانی را گناه بزرگی دانسته و فرد خاطی را مستحق حد شرعی میدانند. در چنین شرایطی حافظ ریاکاران را به شرابخوری در خلوت دعوت میکند که هم از نظر شرعی گناه کوچکتری است و هم مستی صداقت میآورد و فرد را از تزویر که در مقام شرک به خداست دور میکند.
میفرماید:
می خور که شیخ و حافظ و مفتی و محتسب
چون نیک بنگری همه تزویر میکنند

reply flag link

امیرحسین در ‫۲ سال قبل، دوشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۰:۴۶ پاسخ داده:

سلام برادر اگر اجازه بدید من از این مطلب شما در جایی استفاده خواهم کرد🌷

reply flag link

روفیا در ‫۸ سال و ۶ ماه قبل، یکشنبه ۱۷ مرداد ۱۳۹۵، ساعت ۱۸:۵۳ نوشته:

البته آن عزیزی که خبر میبرد از شرابخواری پنهان حافظ تاکیدش بر نفس شرابخواری بود نه پنهانی بودن آن،
لیک حافظ به طنازی و ظرافت ذهن شنونده را از عیب شرابخواری به هنر پنهان کاری سوق می دهد!

reply flag link

نورا در ‫۸ سال و ۵ ماه قبل، یکشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۵، ساعت ۱۱:۵۵ نوشته:

من با نظر علی خیلی موافقم

reply flag link

امین در ‫۷ سال و ۹ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۶، ساعت ۱۵:۰۶ نوشته:

بیت زیر دقیقاً به چه معناست؟
خود گرفتم کافکنم سجاده چون سوسن به دوش
همچو گل بر خرقه رنگ می مسلمانی بود

reply flag link

فرخ مردان در ‫۷ سال و ۵ ماه قبل، شنبه ۲۸ مرداد ۱۳۹۶، ساعت ۰۷:۳۴ نوشته:

@امین :
گل سوسن واریانت های مختلفی دارد. در بعضی از این واریانت ها گلبرگها به پشت سوسن برگشته. تخیل حافظ از این گل سوسن ِقرمز این هست که گل سجاده خودش رو برای تظاهر به دوش انداخته ولی رنگ قرمز گلبرگ ها (که از جلو دیده میشه ) اون رو لو میده و معلوم میکنه که لباسش آلوده به می است.

reply flag link

حسین صابری در ‫۷ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۳ مهر ۱۳۹۶، ساعت ۲۰:۲۶ نوشته:

بیت آخر همیشه من رو یاد این خاطره میندازه که نقلش برای دوستان هم خالی از لطف نیست

اواخر دوران خدمتم بود که یک موتور خریده بودم
وزیاد بلد نبودم باهاش رانندگی کنم. یکبار که با موتور زمین خورده بودم و دست و پاهام زخمی شده بود و میخواستم برای دیر رسیدنم به محل خدمت هم بهانه‌ای داشته باشم، جریان رو اینطور برای مافوقم تعریف کردم.
گفتم امروز که داشتم میومدم یک ظرف نوشابه یکبار مصرف، از این بزرگها (خانواده)، رفت زیر چرخ جلوی موتور و من میخواستم ازروش رد شم که نتونستم و موتور لیز خورد و منم خوردم زمین.
ایم مافوق ما هم آدم خوشمزه‌ای بود
بعد از تموم شدن جریانی که تعریف کردم با یک قیافه متفکر و متعحبی رو کرد به من و این جمله تاریخی رو فرمود...
«شاید هم دوغ بوده»

reply flag link

نیکومنش در ‫۷ سال قبل، دوشنبه ۲ بهمن ۱۳۹۶، ساعت ۱۸:۱۲ نوشته:

درود بیکران بر دوستان جان
_در ازل هر کو به فیض دولت ارزانی بود
تا ابد جام مرادش همدم جانی بود
هر انکه در ازل دولت عشق به او بخشیده شده باشد تا ابد جام ارزو و اقبالش با خوشی همراه خواهد بود
2_من همان ساعت که از می خواستم شد توبه کار
گفتم این شاخ ار دهد باری پشیمانی بود
آن دمی که من خواستم از میگساری توبه کنم با خود اندیشیدم که اگر این خواسته من عملی شده و درخت توبه من بر دهد
(توبه من پذیرفته شود)حتما از کرده خویش پشیمان خواهم شد
3_خود گرفتم کافکنم سجاده چون سوسن به دوش
همچو گل بر خرقه رنگ می مسلمانی بود
‌ با خود تصمیم گرفتم که خرقه ای را به نشانه زهد وسجاده نماز همچو گل سوسن از دوشم اویزان کنم ولی خرقه من که همچون سرخیِ گل سوسن
الوده به می هست ایا نشانه مسلمانی خواهد بود
4‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌_بی چراغ جام در خلوت نمی‌یارم نشست‌‌
زان که کنج اهل دل باید که نورانی بود‌‌‌‌
بدون روشنائیه جام می (روشن دلی)نمی توانم خلوت خاطری ایجاد کنم زیرا که گوشه خلوت اهل دل بایستی به نورانیت دل روشن شده باشد
5_همت عالی طلب جام مرصع گو مباش‌‌‌
رند را آب عنب یاقوت رمانی بود
تا زمانیکه دل عاشق به گوهر مقصود مزین نشده می بایستی همت بلند داسته و رندانه آستین تعلق از هر چه غیر دوست کوتاه کرده و دست از طلب معشوق بر ندارد تا به وصال رسد همنشینی با چنین رندی آب انگور را تبدیل به یاقوت سرخ نایاب می کند.
6_گر چه بی‌سامان نماید کار ما سهلش مبین
کاندر این کشور گدایی رشک سلطانی بود
گرچه اوضاع چنین رندهایی از نظر اغیار بی سر وسامانی به نظر خواهد رسید ولی بدانند که گدایی سرزمین عشق مورد حسد پادشاهان کشورهای بزرگ خواهد بود
7_نیک نامی خواهی ای دل با بدان صحبت مدار
خودپسندی جان من برهان نادانی بود
ای راهرو و ای انسان حقیقت جو اگر به دنبال نیکنامی و نیک فرجامی هستی خودپسندی و دوستان بد را از خود دور کن.
8_مجلس انس و بهار و بحث شعر اندر میان
نستدن جام می از جانان گران جانی بود
بهار و موسم میگساری و مجلس عشاق و بحث شعر در میان است و پر نکردن جام وجود از لطایف و انعام معشوق نشانه غفلت و بی خبری جان و روح و روان خواهد بود‌
_دی عزیزی گفت حافظ می‌خورد پنهان شراب
ای عزیز من نه عیب آن به که پنهانی بود
دیروز عزیزی می گفت که حافظ در پنهانی جام وجودش را از می پر کرده و به تنهایی ان را سر می کشد بله ای عزیز با وجود بد خواهان و حسودان نه تنها ایرادی ندارد بلکه بهتر است به صورت پنهانی انجام گیرد.
سربه زیروکامیاب

reply flag link

تماشاگه راز در ‫۶ سال و ۳ ماه قبل، دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷، ساعت ۱۳:۵۸ نوشته:

معانی لغات غزل (218)
دولت :نقیض نکبت ، اقبال و بخت و سعادت و بهره مندی ، بهروزی ، بخت یاری خوشبختی، اقتدار، وتوانایی و در اصطلاح عرفانی وارستگی از علائق و حصول این مطالب دارِین.
فیض دولت: کامکاری ، کامرانی ، فیروزی، تندرستی، شادکامی، بخت و طالع و شانس، از صفات دولت به شمار می آید.
همدم:هم نفس و انیس.
همدم جانی: هم نفس ومونس وعزیز وگرامی .
سجاده: جانماز مطهر مخصوص فرش نماز گزاردن نماز.
خود گرفتم:به فرض ساغر ، چنین فرض کردم.
چراغ جام:فروغ ساغر، روشنایی جام باده
.نمی یارم:یارای آن را ندارم ، نمی توانم.
کنج: گوشه و زاویه ونقاط انتهایی یک فضا ومکان.
کنج اهل دل: گوشه دور دستی که اهل در آنجا مجتمع می شوند.
جام مرصّع:جامی که با دانه های جواهر و احجار کریمه قیمتی زینت یافته ودر اطراف آن به کار رفته باشد. همت عالی: بلند همتی ، بلند نظری.
آب عنب: آب انگور.
یاقوت رمانی: یاقوت قرمزاناری رنگ.
خودپسندی:غرور و خودخواهی وتکبر.
گرانجانی:بدادایی ، بی ذوقی ، ناسازگاری و بهانه گیری.
معانی ابیات غزل (218)
(1) هر کس از روز ازل و از برکت فیض ازلی ، شایستگی و قابلیّت واگذاری دولت و فیض دولت را داشته باشد، تا روز ابد ، آرزوهایش با او همدم و یار جانی خواهد بود. (2) من از همان وقت که تو قصد توبه کردن از باده نوشی را داشتم ، می دانستم که میوه این نِهال توبه ، جز پشمیانی چیز دیگری نخواهد بود. (3) به فرض اینکه سوسن وار سجاده به دوش بکشم ( تا مسلمان جلوه کنم) آیا بودن رنگ قرمز شراب بر خرقه هم از نشانه های مسلمانی است؟ (4) بی روشنایی ساغر باده ، نمی توانم در خلوت خانه در تاریکی بشینم زیرا گوشه اقامتگاه صاحبدلان باید نورانی و روشن باشد. (5) همت خود را بلند دار اگر جام جواهر نشان نبود ، نباشد . برای زیرک وارسته ، آب انگور همان ارزش یاقوت سرخ را دارد. (6) اگر کار ما بی سرانجام به نظر می رسد، در آن به چشم خواری منگر ، زیرا که در کشور عشق ، گدایی مایه رشک شاهان است. (7) اگر به شهر ت نام نیک علاقمندی با مردم بد معاشرت مکن و بدانکه غرور و خوادخواهی نشانه نادانی است. (8) به هنگام ، بهار آنگاه که در گرد همایی دوستان یکرنگ ، صحبت از شعر وادب باشد اگر جامی از دست محبوب نستانی دلیل بی ذوقی و بد ادایی است . (9) دیروز ، عزیزی می گفت که حافظ در پنهانی شراب می نوشد . ای عزیز من ، مگر بهتر نیست که عیب پوشیده باشد؟
شرح ایبات غزل(218)
وزن غزل: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
بحر غزل: رمل مثمن محذوف
*
این غزل در زمان امیر مبارزالدین سروده شده و مطلع غزل ، مفاد این روایت بازگو می کند: اَلسَّعید سعیدٌ فی بَطنِ اُمِّه وَالشَّقی شَقیقیٌ فی بَطنِ اُمِّه . هر گاه به مفاد ظاهری بیت دوم اکتفا کنیم چنین می نمایاند که به حکم جبر زمان و حال و هوای حکومت، حافظ در زمانی محدود از باده نوشی توبه کرده و یا دست کشیده است لیکن این نظریه منطبق با واقعیّت نمی تواند باشد و بایستی مضمون را به حساب خلق طنزی دلپسند گذاشت که شاعر در دوره محتسب ! سروده است ومفاد بیت سوم نیز این نظریه را تأیید می کند زیرا شاعر با طنز دیگری توضیح می دهد که بر فرض که به پارسایی وزهد تظاهر کرده وسجاده به دوش کشیدم آیا این لکه های فراوان شراب که بر روی خرقه ام نمودار است راهم می توانم به حساب مسلمانی بگذارم؟ سپس در بیت چهارم نتیجه می گیرد که من بی شراب نمی توانم به سر ببرم و مجبورم که دل تیره و شبستان تاریک خود را پیوسته با فروغ جام باده روشن نگهدارم . بیت پنجم براین گواهی می دهد که شاعر از لحاظ وضع معیشت و مقررّی دچار محدودیت شده و این مشکل خود را چنین بازگو و رفع می کند که همت مرد بایستی عالی باشد نه اثاث البیت او ودر نزد رندان زیرک وارسته ، ارزش یک ساغر شراب قرمز به اندازه یک جام مرصّع یاقوت عمّانی است.
بیت ششم احتمالاً کج دهنی به وضع حکومت و سخت گیریهای دوره امیرمبارزالدین می تواند باشد . شاعر تنگی معیشت و بی سروسامانی خود را از فراخی و شکوه وجلال حکومت وقت برتر می شمارد و این بی اعتنایی ، ثبات عقیده و حافظ و پافشاری بر عقیده این عارف شجاع را می رساند . مصراع دوم بیتهفتم را که حافظ سخت بدان اعتقاد داشته به صورت ضربالمثل در زبان فارسی در آمده است شاعر در دو بیت آخر به همگان تفهیم می کند که شایعه توبه و دست کشیدن از باده نوشی او صحت ندارد و خلاف عقیده باطنی او بوده و باده نوشی در خفای خود را تأیید کرده وآن را در شرایط موجود مصلحت می شمارد.
***
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی

reply flag link

آرش در ‫۶ سال و ۱ ماه قبل، سه‌شنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۷، ساعت ۰۰:۵۱ نوشته:

جناب حجت بیت آخر که جنابعالی مرقوم فرمودید بسیا روانتر و دلنشین تر از دو مصرع آخر متن شعر است و این حقیر حاشیه را به متن اصلی ترجیح میدهم).
ولی بیت آخر حاشیه ای که شما نوشتید را جسارتا به شکل ذیل شنیدها:
می خور که شیخ و شحنه و مفتی و محتسب
چون نیک بنگری همه تزویر میکنند
اصولا اگر بجای شحنه بنویسیم حافظ یعنی جناب حافظ بطور ضمنی به اقرار نموده که مانند شیخ و مفتی و محتسب اهل تزویر است ؟ که از نظر بنده به هیچ وجه قابل قبول نیست چون در سرتاسر آثار حافظ به کرات از ریا کاران و کسانیکه تزویر میکنند انتقاد کرده و سعی کرده آنها را به مخاطبین خود معرفی نماید همانطور که بی پروا از عشق بی تزویر و مستی بی ریا و عبادت و زهد با ریا و تزویر و شراب سخن رانده است

reply flag link

عباسی-فسا @abbasi۲۱۵۳ در ‫۲ سال و ۴ ماه قبل، یکشنبه ۱۳ شهریور ۱۴۰۱، ساعت ۰۲:۱۳ پاسخ داده:

درود

چند نکته در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد

نکته اول:

شیخ و حافظ و مفتی هر سه در یک زمینه فعالیت دارند. حافظ این صنف که دکان زهد ابتدا متعلق به ایشان است را ذکر می کند و سپس به سراغ حکومت (محتسب) می رود که چه بسا منظور حاکم وقتِ شیراز امیر مبارزالدین باشد.

بنابراین شیخ و شحنه و مفتی و محتسب باعث می شود ارتباط معنایی قطع شود

نکته دوم:

در زبان حافظ شحنه در مقامی نیست که بخواهد ریا بورزد. شحنه 6 بار در دیوان حافظ تکرار شده که جز یک مورد (شحنه نجف) در بقیه موارد فقط یک ناظر است نه چیزی بیش از این

نکته سوم و مهمتر از بقیه نکات:

حافظ با رندی خودش را داخل این جمع قرار می دهد تا از شر آنان در امان بماند و در دیوان حافظ بسیار است مواردی که حافظ خود را خطاب می کند ولی منظورش دیگری است. در واقع همان به در گفتن و دیوار شنیدن.

به علاوه کلمه «حافظ» می تواند حافظ قرآنی غیر از خود شخص شمس الدین محمد باشد چون طبق شواهد تاریخی حافظان بسیاری در آن زمان وجود داشته اند از جمله حاکمان شیراز در آن زمان

پس شیخ و حافظ و مفتی و متحسب صحیح و حافظانه است

reply flag link

ونکی در ‫۵ سال و ۱ ماه قبل، پنجشنبه ۷ آذر ۱۳۹۸، ساعت ۲۲:۲۶ نوشته:

گفتم این گل ار دهد باری پشیمانی بود
نسخه 1305

reply flag link

میثم در ‫۴ سال و ۶ ماه قبل، جمعه ۲۰ تیر ۱۳۹۹، ساعت ۱۰:۳۷ نوشته:

با سپاس از همه دوستان
از جمله آقای یغما.، نیکومنش و سایر عزیزانی کهدر جهت یادگیری از ایشان استفاده کردم

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۴ سال و ۶ ماه قبل، جمعه ۲۰ تیر ۱۳۹۹، ساعت ۲۰:۱۶ نوشته:

در ازل هر کو به فیض دولت ارزانی بود
تا ابد جام مرادش همدم جانی بود
ازل در اینجا میتواند زمان بی زمانی یا از نظر مذاهب لحظه خلقت و یا لحظه تولد انسان باشد و حافظ میفرماید هر کس در ازل از فیض دارایی خرد بهره برد ، پس تا ابد یعنی تا بینهایت با آن یار یا حضرت معشوق همدم و یکی خواهد بود . پیامبران و برگزیدگان و اولیاء اینچنین هستند .
من همان ساعت که از می خواستم شد توبه کار
گفتم این شاخ ار دهد باری پشیمانی بود
اما باقی انسانها باید این می یا آب خرد زندگانی را از حضرتش طلب کنند و حافظ میفرماید رسیدن به حضرت معشوق ، شاخه و راههای بسیاری دارد که یکی از آنها طلب می است و اگر انسان در این راه تردید کند باید با خود بیندیشد که اگر این راه زودتر ثمر و بار دهد و زودتر به سرمنزل مقصود برسد چه ؟ پس نیازمودن این راه ، یعنی یکی شدن با معشوق از طریق عرفان ممکن است موجب پشیمانی شود .
خود گرفتم کافکنم سجاده چون سوسن به دوش
همچو گل بر خرقه رنگ می مسلمانی بود
حافظ میفرماید اگر به خود انسان باشد که میخواهد این سجاده و نمادهای زهد را ریاکارانه مانند سوسن بر دوش خود افکنده و به همگان زهد فروشی کند . در مصرع دوم ادامه میدهد اما اگر این خرقه ریا و تعلقات دنیوی را به می معرفت رنگین کنی (یعنی این ریا کاری و دلبستگی های دنیوی ) را محو و از خود زایل کنی ، پس این مسلمانی واقعی خواهد بود .این "خود " که حافظ در مصرع اول آورده است همان خود کاذب ذهنی میباشد وگر نه خود اصلی انسان اهل ریاکاری و سجاده بر دوش گرفتن نیست.
بی چراغ جام در خلوت نمی‌یارم نشست
زان که کنج اهل دل باید که نورانی بود
و این جام می معرفت چراغ راه انسان است که انسان طالب حضرت معشوق به آن نیازمند است و چیزهایی که انسان در مرکز خود قرار میدهد (اهل دل مانند اهل منزل) باید با این جام نورانی باشد . یعنی همه اعمال او مانند عبادت و یا انسان دوستی و سایر خوبی های او خالصانه و نورانی باشد .
همت عالی طلب جام مرصع گو مباش
رند را آب عنب یاقوت رمانی بود
اما این کار همت عالی انسان سالک راه را طلب میکند و بدون پشتکار و کار فراوان بر روی خود امکان ندارد انسان به هدف ذکر شده برسد و این کارکردن باید از اولویتهای سالک طریقت عشق باشد و نه اینکه از همان آغاز راه طلب جام مرصع یا می معرفت کند چرا که اگر با همت بلند کار بر روی خود را ادامه داده و دلبستگی های دنیوی و دردهای ناشی از هیجانات کاذب خود را رها کند حتی اگر می انگوری بنوشد ، گویی می معرفت و خرد ایزدی نوشیده است . این مصرع حافظ به وضوح عدم تعصبات بی پایه خود به شراب انگوری را بیان میکند ولی با شرایطی که در مصرع اول بیان کرده است و البته که اگر سالک طریق عشق بر روی خود با جدیت و بدون وقفه کار کند می معرفت خواهد آمد و او را از می و مستی های این جهانی بی نیاز میکند .
گر چه بی‌سامان نماید کار ما سهلش مبین
کاندر این کشور گدایی رشک سلطانی بود
میفرماید اگر سالک بر روی خود کار کند ، بر او چنین مینماید که کارش به سامان نمی شود ، یعنی تغییر و تبدیل خود را احساس نمی کند اما سالک تازه کار از این سهل و راحت در نگذرد چرا که همین مقدار کم و نامحسوس در این کار که گدایی از حضرت معشوق است مورد رشک و آرزوی هر سلطانی در این کشور یا جهان میباشد . اصولا عرفا گفته اند سالک راه معرفت و عشق نباید بوسیله حسابگری های ذهنی پیشرفت خود را بسنجد .
نیک نامی خواهی ای دل با بدان صحبت مدار
خودپسندی جان من برهان نادانی بود
و اگر میخواهی این کار بر روی خود به ثمر رسیده واز میانه راه باز نگردی پس با بدان و انسانهای گرفتار خود کاذبشان از کار خود و عشق و معرفت صحبت نکن زیرا که بدون شک آنها با لطایف الحیل راه تو را میزنند . ای جان من این خودپسندی و مطرح کردن خود در جمع دلیل نادانی میباشد . پس چند و چون کار خود را برای دیگران بیان نکن .
مجلس انس و بهار و بحث شعر اندر میان
نستدن جام می از جانان گران جانی بود
اما اگر مجلس انس و بهار دگرگونی انسانها بود و بحث شعر و شاعری درمیان بود (یعنی به مناسبت بود) خوب تو هم اگر خود را از فیض چنین مجلس اهل دلی برخوردار نکره و جامی از حضرت معشوق نستانی ، این عین بی ذوقی و گران جانی توست.
دی عزیزی گفت حافظ می‌خورد پنهان شراب
ای عزیز من نه عیب ، آن به که پنهانی بود
حافظ همه انسانها را عزیز میداند حتی آنان که در غیبت او سخن راندند و یا بدگویی او را کرده اند و این عزیز را به لحاظ اهمیت آن در هر دو مصرع بیان کرده است یعنی که انسان دارای کرامت و عزیز میباشد حتی اگر منتقد و یا سخن چین و بد گفتار باشد .
مولانا نیز میفرماید؛
مدار خوار دلی را ، اگرچه خوار بود
که بس عزیز عزیزست دل در آن خواری
پس از این نکته اخلاقی و آموزنده حافظ در پاسخ به آن عزیز که تهمت شراب خواری پنهانی به حافظ میزند ، میفرماید آری این عیبی نیست که انسان شراب خورد اما بهتر است این شراب پنهانی نوشیده شود و این پیام پنهانی نوشیدن می ایزدی را در رابطه و همان دلیلی که در بیت هفتم بیان کرده است می آورد .
در این رابطه حافظ و عرفای بزرگ دیگر بسیار تاکید کرده اند که اهمیت مطلب را میرساند و باید می معرفت را مخفیانه و دور از نظر و قضاوت دیگران نوشید . یعنی که هرگونه کار معنوی سالک بخصوص در آغاز کار باید از چشم دیگران پنهان بماند در غیر اینصورت به دلایل گوناگون امکان بازگشت سالک از راه معنوی وجود دارد ، حافظ در جایی دیگر میفرماید:

بیا تا در می صافی، راز دهر بنمایم

به شرط آنکه ننمایی به کج طبعان دل کورش

reply flag link

SAMUEL در ‫۴ سال و ۲ ماه قبل، پنجشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۹، ساعت ۱۰:۰۵ نوشته:

با درود خدمت همه هموطنان گرامی ....اولین نظر رو که خوندم (علی)آقا :جالب بود اما از دیدگاه بنده کاملا مصرع اول پر معنی و مفهوم هستش ....وقتی که استاد غزل میفرماید :دی عزیزی گفت حافظ می خورد پنهان شراب ...در اصل از رمز و راز غیبت و دوری از آن رو فرمایش کرده ...در مصرع بعد بطور بسیار آشکار میفرماید: ای عزیز من نه عیب آن به که پنهانی بود ...به گوینده نوعی هشدار میده که (عیب نه)عیبی نداره "ولی بهتر این هست که شما هم در جمع عنوان نکنید ...چون که این گفتن و جار زدن از شراب خوردن من بدتره ....البته این هم نظر بندست و مطلق نیست ....البته از هموطنان ارمنی شما بزرگواران هستم و این غزل زیبا رو دیشب خوندم و امروز برای دوستان خواستم بیان کنم <این شد که وارد گنجور شدم و از نظریات دوستان لذت بردم ....در پناه او

reply flag link

در سکوت در ‫۲ سال و ۸ ماه قبل، جمعه ۲۶ فروردین ۱۴۰۱، ساعت ۲۰:۳۳ نوشته:

این غزل را "در سکوت" بشنوید

reply flag link

فاطمه یاوری در ‫۱ سال و ۱۰ ماه قبل، شنبه ۲۹ بهمن ۱۴۰۱، ساعت ۱۲:۵۵ نوشته:

نیک نامی خواهی ای دل با بدان صحبت مدار

خودپسندی جان من برهان نادانی بود.

.

گرچه بی سامان نماید کار ما سهلش مبین

کاندر این کشور گدائی رشک سلطانی بود.

.

همت عالی طلب جام مرصع گو مباش

رند را آب عنب یاقوت رمانی بود:)

reply flag link

Mahmood Shams در ‫۱ سال و ۵ ماه قبل، چهارشنبه ۱۱ مرداد ۱۴۰۲، ساعت ۰۲:۲۰ نوشته:

با سلام و درود

گناه کردن پنهان ، بِه از عبادت فاش

اگر خدای پرستی هواپرست مباش

به عین عُجب و تکبر نگه به خلق مکن

که دوستان خدا ممکن‌اند در اوباش

#سعدی

در بیت مقطع یا آخر همان مضمون حضرت سعدی برایم تداعی شد ( بیزاری از عبادت ریاکارانه ) که خداوند در سوره ماعون می فرمایند ( وای بر نماز گزاران ریایی ) افرادی که برای خودنمایی با تزویر و نمایش ظاهر و رفتار مومنانه قصد سوء استفاده و فریب دیگران را دارند که از قرن ها پیش تا به امروز و شاید تا ابد بوده و خواهند بود ، قبلا هم عرض کردم که در بسیاری از غزلیات حضرت حافظ ، همان اندیشه و مضمون شاعران پیشین از جمله حضرت مولانا و سعدی و .... با کلمات دیگر و شکلی متفاوت بیان شده ، این را اشاره کردم برای عده ای که چون شاعر از ویژگی ایهام و ابهام و سخنان دو پهلو استفاده و هنرنمایی کرده و کتابی همچون بوستان و گلستان و مثنوی معنوی ندارد به زعم ایشان کافر یا در طول زمان از حافظ قرآن بودن به کافری گِرَویده !!

reply flag link

مهدی اسماعیلی رخ در ‫۱ سال قبل، چهارشنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۲، ساعت ۱۲:۱۵ نوشته:

در مصرع دوم در این بیت "می رنگ مسلمانی بود" درست است. در برخی نسخ به اشتباه " رنگ می مسلمانی بود" درج شده است.

خود گرفتم کَافکَنَم سجاده چون سوسن به دوش

همچو گُل بر خِرقه، می رنگ مسلمانی بُوَد

خودم تصمیم گرفتم مانند گل سوسن سجاده ی ریاکاری و پنهان کاری بر دوشم بیندازم (گلبرگ های منحنی شکل سوسن شبیه سجاده بر دوش است)

مانند گل (گل دوزی) که به لباس و خرقه رنگ و زیبایی می دهد می و مستی هم به مسلمانی من رنگ و معنا می دهد

reply flag link

دکتر صحافیان در ‫۶ ماه قبل، شنبه ۱۶ تیر ۱۴۰۳، ساعت ۰۹:۳۰ نوشته:

در لحظه صفر آفرینش هر که را پادشاهی فنا و نیستی بخشیدند، جام خواسته‌ها( فنا و نداشتن هیج خواسته‌ای= رسیدن به همه خواسته‌ها) جاودانه مونس جانش هست.
۲-همان لحظه که از چنین جام شرابی، خواستم توبه کنم، گفتم میوه این تصمیم جز پشیمانی نخواهد بود.
۳- گیرم که چون سوسن سجاده به دوش افکنم، اما چگونه مسلمان صاف‌دلی باشم وقتی چون گل سرخ بر خرقه رنک شراب دارم.
۴- آری بی‌روشنایی جام شراب، در خلوت نمی‌توانم بنشینم چرا که صاحب‌دلان باید در زاویه‌ای نورانی سلوک کنند.
۵- شوق و اراده‌ای والا داشته باش! اگر جام جواهر نشان هم نباشد، آب انگور برای رند وارسته چون یاقوت سرخ است.
۶- گرچه ظاهر ما را پریشان می‌بینی، اما هیچ وقت کم ارزشش نشمار، که گدای کشور عشق مورد حسادت پادشاه است.
۷- ای دل سرگشته! اگر می‌خواهی خوش‌نام باشی، با بدها هم‌نشینی نکن! چرا که انتخاب بدی خود دلیل نادانی است( خانلری: بدپسندی)
۸- اکنون در بهار، محفل انس عاشقان است و شعرها جاری است و نگرفتن جام شراب از معشوق، سنگینی و ملالت روح است.
۹- دیروز عزیزی می‌گفت: حافظ پنهانی شراب می‌خورد، خب اگر نوشیدنش عیب باشد، پوشیده باشد بهتر نیست؟
دکتر مهدی صحافیان
آرامش و پرواز روح

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۲۱۸