گنجور

 
سوزنی سمرقندی

شمس‌الدین تاج‌الشعرا محمد بن علی سمرقندی، معروف به سوزنی سمرقندی (درگذشتهٔ ۵۶۲ قمری به نقل از رضا قلی خان هدیت یا ۵۶۹ قمری به نقل از دولتشاه سمرقندی) شاعر هجاگو و هزال ایرانی قرن ششم هجری است. وی در اشعارش نام خود را محمد، عمر و بوبکر و نام پدرش را مسعود ذکر کرده، از این جهت درستی نام اطلاق شده بر وی یعنی محمد بن علی محل سؤال است. مولد او را عوفی نسف (نخشب)، واقع در نزدیکی سمرقند می‌دانند. وی در شعرهایش خود را به سلمان فارسی منتسب می‌داند.
وی در ابتدای جوانی برای کسب دانش به بخارا رفت و به قول عوفی به‌سبب تعلق خاطر به شاگرد سوزنگری به آموختن آن صنعت مشغول شد. سوزنی سمرقندی معاصر ارسلان خان محمد از آل افراسیاب و سنجر اتسز بن محمد خوارزمشاه بوده است.
وی با عمعق بخاری، سنایی غزنوی، انوری ابیوردی، محمد معزی، ادیب صابر و رشیدی سمرقندی معاصر بوده و برخی از آنان را هجو کرده و به تیغ زبان خود آزرده است. سوزنی شاعری هجا و بدزبان بوده و در هجو معانی خاص ابداع کرده است. قصاید و قطعات وی سهل، صریح و فصیح است. می‌گویند که وی در اواخر عمر دست از هجو و هزل کشیده و استغفار کرده است.

این آمار از میان ۸٬۶۸۹ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.

توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.

آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.

وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.

ردیف وزن تعداد ابیات درصد از کل
۱ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) ۱٬۸۷۰ ۲۱٫۵۲
۲ مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۱٬۷۵۴ ۲۰٫۱۹
۳ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) ۱٬۳۰۲ ۱۴٫۹۸
۴ فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) ۶۷۱ ۷٫۷۲
۵ فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) ۶۲۱ ۷٫۱۵
۶ مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۵۸۶ ۶٫۷۴
۷ مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) ۴۳۲ ۴٫۹۷
۸ مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) ۲۴۳ ۲٫۸۰
۹ مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) ۱۶۵ ۱٫۹۰
۱۰ مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) ۱۵۵ ۱٫۷۸
۱۱ مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) ۱۲۲ ۱٫۴۰
۱۲ فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) ۱۱۰ ۱٫۲۷
۱۳ مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) ۹۵ ۱٫۰۹
۱۴ فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) ۸۹ ۱٫۰۲
۱۵ مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) ۸۳ ۰٫۹۶
۱۶ مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) ۷۹ ۰٫۹۱
۱۷ مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) ۶۲ ۰٫۷۱
۱۸ مفعول فاعلات مفاعیلن (مضارع مسدس اخرب مکفوف) ۵۳ ۰٫۶۱
۱۹ فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) ۴۹ ۰٫۵۶
۲۰ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) ۴۱ ۰٫۴۷
۲۱ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) ۳۹ ۰٫۴۵
۲۲ مفعول مفاعیل فاعلاتن ۲۹ ۰٫۳۳
۲۳ مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) ۱۸ ۰٫۲۱
۲۴ مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم) ۱۰ ۰٫۱۲
۲۵ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فع (رمل مثمن محجوف مطموس) ۶ ۰٫۰۷
۲۶ مفعول فاعلاتن مفعول فاعلن ۵ ۰٫۰۶

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:

ردیف قالب شعری تعداد ابیات درصد از کل
۱ قصیده ۶٬۸۶۷ ۷۹٫۰۳
۲ غزل ۷۷۳ ۸٫۹۰
۳ قطعه ۶۷۴ ۷٫۷۶
۴ مسمط ۱۹۸ ۲٫۲۸
۵ رباعی ۱۴۲ ۱٫۶۳
۶ مثنوی ۳۳ ۰٫۳۸
۷ نامشخص ۲ ۰٫۰۲

آمار ابیات به تفکیک زیربخش‌های این قسمت به شرح زیر است (بخش‌هایی که در این جدول نیامده‌اند فاقد شعر بوده‌اند):

ردیف بخش تعداد ابیات درصد از کل
۱ دیوان اشعار ۸٬۶۸۹ ۱۰۰٫۰۰