بیگم دختر هاتف، متخلص به رشحه (۱۱۹۸ قمری - ؟) شاعر ایرانی در دوران قاجار بود.
پدر بیگم (هاتف اصفهانی)، شوهرش (میرزا علی اکبر، متخلص به «نظیری»)، پسرش (میرزا احمد متخلص به «کشته») و برادرش (سید محمد متخلص به «سحاب») نیز همگی شاعر بودند.
مقام شعری بیگم از برادرش «سحاب» بلندتر بود. او از سادات بود و مدح بعضی از دختران و پسران فتحعلی شاه قاجار میگفت. محمودمیرزا در تذکره نقل مجلس مینویسد رشحه شاعری بسیار توانا بود و «با لاله خاتون و مهری هروی و مهستی گنجوی که مهتر و بهتر شعرای نسوان میباشند همسر و برابر است.»
دیوان شعر بیگم به گفته محمودمیرزا سه هزار بیت شعر داشت که از بهترین و بزرگترین دیوانهای یک زن شاعر ایرانی بود ولی متاسفانه در دست نیست. در تذکره نقل مجلس صدبیت از شعرهای او و ضمیمه دیوان هاتف هفتاد و پنج بیت آمده است.
تاریخ دقیق مرگ وی مشخص نیست ولی تا سال ۱۲۳۱ ق رشحه هنوز زنده بود. (منبع : ویکیپدیای فارسی ذیل رشحه)
شعرهای کامل رشحه در این مجموعه اینها هستند:
غزل - ماهم اگر به قهر شد از لطف بازگشت ...
غزل - آمد هزار تیر تو بر جسم چاک چاک ...
غزل - جفا و جور تو عمری بدین امید کشیدم ...
غزل - چه شود اگر که بری ز دل همه دردهای نهانیم ...
رباعی - ای از لب تو به خون رخ لعل خضاب ...
شماره ۱ - از یک قصیده: فلک کینه گرا دوش به آهنگ جفا - همه شب پای فرو هشت به کاشانه ما
شماره ۲ - مطلع یک غزل: دردا که بود خاصیت این چشم ترم را - کز گریه ز روی تو ببندد نظرم را
شماره ۳ - مطلع یک غزل: دامن قاتل به دست آمد دم بسمل مرا - دعوی خون بیش ازین کی باشد از قاتل مرا
شماره ۴ - نا مشخص: هر کجا نام ز دانش همه افلاک حجاب - هر کجا ذکر به نامش همه آفاق حیا
شماره ۵ - رباعی: ای از لب تو به خون رخ لعل خضاب - وز خجلت دندانت گهر غرق در آب
شماره ۶ - مطلع یک غزل: آن بت گل چهره یارب بسته از سنبل نقاب - یا به افسون کرده پنهان در دل شب آفتاب
شماره ۷ - مطلع یک غزل: ز دوری تو دو چشمم چو رود جیحون است - شوم فدای تو، احوال چشم تو چون است
شماره ۸ - غزل: ماهم اگر به قهر شد از لطف باز گشت - شکر خدا که آه سحر چارهساز گشت
شماره ۹ - مطلع یک غزل: غم نه گر خاکم به باد از تندی خوی تو رفت - غم از آن دارم که محروم از سر کوی تو رفت
شماره ۱۰ - مطلع یک غزل: دل رفت و ز خون دیده ما را - پیداست به رخ از آن علامت
شماره ۱۱ - مطلع یک غزل: جان و دل بیرون کس ازدست تو مشکل میبرد - غمزهات جان میرباید عشوهات دل میبرد
شماره ۱۲ - از یک غزل: میتپد از شوق دل در سینهام گوئی که باز - تیر دل دوزی به دل ز ابرو کمانی میرسد
شماره ۱۳ - از یک غزل: ز هر مژگان کند صد رخنه در دل - که بگشاید به روی خود دری چند
شماره ۱۴ - از یک غزل: به قید زلف تو آن دل که پای بند شود - غمش مباد که فارغ ز هر گزند شود
شماره ۱۵ - از یک قصیده: تو آن شهریاری که از آستینت - کشد بر سر خویش خورشید معجر
شماره ۱۶ - از یک قصیده: ای ضیاء السلطنه ای بانوی گیتی مدار - ای ضیاء دولت شاهی ز رویت آشکار
شماره ۱۷ - مطلع یک غزل: همی ریزد به روی یکدگر دلهای مجروحان - زند هر صبح چون شانه به زلف عنبرین تارش
شماره ۱۸ - مطلع یک غزل: فرستد مژده وصلی چو خو کردم به هجرانش - که بر جانم نهد دردی بتر از درد رحمانش
شماره ۱۹ - مطلع یک غزل: شب و روز من آن داند که دیده است - پریشان زلف او را بر بناگوش
شماره ۲۰ - غزل: آمد هزار تیر تو بر جسم چاک چاک - یک تیر شد خطا و شدم باعث هلاک
شماره ۲۱ - از یک غزل: به یاد روی تو بر مه شبی نظر کردم - نه اینکه رفتی و رو بر مه دگر کردم
شماره ۲۲ - از یک قصیده: تاج دولت تا ز خاک درگهش بر سر زدم - پشت پا بر تاج خاقان و افسر قیصر زدم
شماره ۲۳ - غزل جفا و جور تو عمری بدین امید کشیدم : جفا و جور تو عمری بدین امید کشیدم - که بینم از تو وفایی گذشت عمر و ندیدم
شماره ۲۴ - از یک غزل: نکشد دل به جز آن سرو قدم جای دگر - بی تو گلخن بنماید به نظر گلزارم
شماره ۲۵ - غزل چه شود اگر که بری ز دل همه دردهای نهانیم : چه شود اگر که بری ز دل همه دردهای نهانیم - به کرشمههای نهانی و به تفقدات زبانیم
شماره ۲۶ - نامشخص: یکی شد تا به کویت بانگ زاغ و نغمه بلبل - گلستان سر کوی تو با زاغ و زغن مانده
شماره ۲۷ - نامشخص: باز دل برد از کفم زلف نگار تازهای - بیقراری داد با این دل قرار تازهای
شماره ۲۸ - نامشخص: جدا از زلف و رخسار تو جان دادم به ناکامی - نه خرم از تو در صبحی نه دلشاد از تو در شامی
شماره ۲۹ - نامشخص: پی وصل تو ما را زور و زری نیست - نگاه حسرتی داریم و آهی
این آمار از میان ۷۵ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.
توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرعهای بند قالبهای ترکیبی مثل مخمسها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.
آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.
وزنیابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزنیابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومهها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.
ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۱۸ | ۲۴٫۰۰ |
۲ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۱۰ | ۱۳٫۳۳ |
۳ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۹ | ۱۲٫۰۰ |
۴ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) | ۹ | ۱۲٫۰۰ |
۵ | مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) | ۶ | ۸٫۰۰ |
۶ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۵ | ۶٫۶۷ |
۷ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۵ | ۶٫۶۷ |
۸ | متفاعلن متفاعلن متفاعلن متفاعلن | ۵ | ۶٫۶۷ |
۹ | فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) | ۳ | ۴٫۰۰ |
۱۰ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۲ | ۲٫۶۷ |
۱۱ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲ | ۲٫۶۷ |
۱۲ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۱ | ۱٫۳۳ |
آمار ابیات برچسبگذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:
ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | غزل | ۵۳ | ۷۰٫۶۷ |
۲ | قصیده | ۱۲ | ۱۶٫۰۰ |
۳ | غزل/قصیده/قطعه | ۶ | ۸٫۰۰ |
۴ | قطعه | ۲ | ۲٫۶۷ |
۵ | رباعی | ۲ | ۲٫۶۷ |