میرزا محمدتقی مامقانی یا میرزا محمدتقی حجة الاسلام، متخلص به «نیر» و مشهور به «نیر تبریزی» در ۱۲ جمادی الاولی ۱۲۴۸ ه.ق در شهر تبریز به دنیا آمد. تحصیلات را نزد پدرش آغاز کرد. او تا سال ۱۲۶۹ ه.ق به یادگیری مقدمات مشغول بود و در این سال پدر را از دست داد.
وی که برای تکمیل تحصیلات خود در ۲۲ سالگی عازم عتبات عالیات شده بود، در محضر عالمان آن سامان به کسب معارف دینی پرداخت و پس از اخذ درجه اجتهاد به وطن مراجعت کرد.
این فقیه، محدث، حکیم و شاعر زبردست به سه زبان فارسی، عربی و ترکی شعر میسرود. اشعار عاشورایی نیر امتیاز ویژهای دارد.
«دیوان نیر تبریزی» از سه بخش عمده تشکیل شده است: ۱. آتشکدهٔ نیر (مثنوی عاشورایی) ۲. لآلی منظومه ۳. دیوان غزلیات.
او پس از گذراندن ۶۴ بهار از زندگی در ۱۲ رمضان المبارک ۱۳۱۲ ه.ق در تبریز دار فانی را وداع گفت. بنا به وصیت خودش، جنازهاش را به نجف اشرف منتقل کردند و در قبرستان وادیالسلام به خاک سپردند.
آثار نیر تبریزی به همت آقای سید محمدرضا شهیم در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
این آمار از میان ۴٬۵۹۲ بیت شعر فارسی از کل ۴٬۹۵۰ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.
توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرعهای بند قالبهای ترکیبی مثل مخمسها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.
آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.
وزنیابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزنیابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومهها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.
آمار ابیات برچسبگذاری شدهٔ این بخش با زبان غالب شعر در گنجور به شرح زیر است:
ردیف | زبان | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | فارسی | ۴٬۵۹۲ | ۹۲٫۷۷ |
۲ | عربی | ۳۳۲ | ۶٫۷۱ |
۳ | ترکی | ۲۶ | ۰٫۵۳ |
آمار ابیات برچسبگذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:
ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | مثنوی | ۲٬۵۰۶ | ۵۰٫۶۳ |
۲ | غزل | ۱٬۴۳۳ | ۲۸٫۹۵ |
۳ | غزل/قصیده/قطعه | ۵۶۰ | ۱۱٫۳۱ |
۴ | چند بندی | ۳۰۲ | ۶٫۱۰ |
۵ | رباعی | ۷۲ | ۱٫۴۵ |
۶ | قصیده | ۷۰ | ۱٫۴۱ |
۷ | قطعه | ۶ | ۰٫۱۲ |
۸ | نامشخص | ۱ | ۰٫۰۲ |
آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۲۵۴ بیت و کوتاهترین شامل ۱ بیت شعر است):
ردیف | تعداد ابیات شعر | فراوانی | درصد از ۳۳۷ شعر |
۱ | ۲ | ۶۱ | ۱۸٫۱۰ |
۲ | ۱ | ۴۱ | ۱۲٫۱۷ |
۳ | ۱۰ | ۲۱ | ۶٫۲۳ |
۴ | ۸ | ۲۰ | ۵٫۹۳ |
۵ | ۹ | ۱۸ | ۵٫۳۴ |
۶ | ۱۲ | ۱۷ | ۵٫۰۴ |
۷ | ۱۴ | ۱۷ | ۵٫۰۴ |
۸ | ۷ | ۱۷ | ۵٫۰۴ |
۹ | ۶ | ۱۶ | ۴٫۷۵ |
۱۰ | ۱۱ | ۱۴ | ۴٫۱۵ |
۱۱ | ۴ | ۱۱ | ۳٫۲۶ |
۱۲ | ۵ | ۹ | ۲٫۶۷ |
۱۳ | ۳ | ۸ | ۲٫۳۷ |
۱۴ | ۱۵ | ۸ | ۲٫۳۷ |
۱۵ | ۱۶ | ۶ | ۱٫۷۸ |
۱۶ | ۱۷ | ۵ | ۱٫۴۸ |
۱۷ | ۲۰ | ۳ | ۰٫۸۹ |
۱۸ | ۳۰ | ۳ | ۰٫۸۹ |
۱۹ | ۱۹ | ۳ | ۰٫۸۹ |
۲۰ | ۹۷ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۱ | ۷۵ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۲ | ۱۳ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۳ | ۴۶ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۴ | ۱۸ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۵ | ۵۸ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۶ | ۶۶ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۷ | ۳۱ | ۲ | ۰٫۵۹ |
۲۸ | ۴۳ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۲۹ | ۷۱ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۰ | ۳۶ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۱ | ۶۳ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۲ | ۱۶۴ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۳ | ۲۵۴ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۴ | ۲۲ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۵ | ۷۹ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۶ | ۸۷ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۷ | ۱۳۸ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۸ | ۴۲ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۳۹ | ۵۶ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۰ | ۳۳ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۱ | ۲۸ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۲ | ۵۲ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۳ | ۵۳ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۴ | ۳۹ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۵ | ۵۷ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۶ | ۵۵ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۷ | ۴۸ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۸ | ۶۷ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۴۹ | ۸۲ | ۱ | ۰٫۳۰ |
۵۰ | ۸۸ | ۱ | ۰٫۳۰ |
آمار ابیات به تفکیک زیربخشهای این قسمت به شرح زیر است (بخشهایی که در این جدول نیامدهاند فاقد شعر بودهاند):
ردیف | بخش | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | آتشکدهٔ نیر (اشعار عاشورایی) | ۲٬۰۹۳ | ۴۲٫۲۸ |
۲ | لآلی منظومه | ۱٬۱۷۳ | ۲۳٫۷۰ |
۳ | غزلیات | ۱٬۴۲۰ | ۲۸٫۶۹ |
۴ | رباعیات | ۲۰ | ۰٫۴۰ |
۵ | سایر اشعار | ۲۴۴ | ۴٫۹۳ |
عکس نیر تبریزی به نقل از این منبع