کهن تاریخدان عشق نامه

چنین جنباند خونی نوک خامه

که چون بهر دلاسای دلارام

گرفت انگشتری هنونت از رام

هزاران کس ز میمونان چیده

برای همرهی خود بر گزیده

دگر جامون و انگد نیز چون باد

روان گشتند با او بهر امداد

نخستین چون پری را جست وجو کرد

سوی در بند کوهی بنده رو کرد

بسی جستند لیک از جستن کوه

نشد پیدا ز مقصد غیر اندوه

به پیش آمد بیابانِ دگر باز

که پایانش ندیده وهم تکتاز

سراسر چون دل عاشق خرابی

چو چشم بیغمان، نادیده آبی

بجزخورشید و گردون دیده در خواب

ندید آنجا نشان سبزه و آب

ز سایه دور همچون سایه از نور

بجز وحشت در آنجا کس نه معمور

هوایش دشمن جان رستنی را

زمین خورده قسم آبستنی را

نه دشتی، دیولاخی بود جانکاه

که سر غول بیابان را زدی راه

گرس نه تشنه، جستندی شتابان

بجز گردی ندیدند از بیابان

به صد سختی ز دشت محنت آن روز

برون بردند جان در سه شباروز

همی جستند کوه و دشت و صحرا

بپیمودند راه شیب و بالا

بسی گشتند تا در آخر کار

به غارستان در افتادند چون مار

دران غاران قضا را بود غاری

مهیب و سهمگین چون تیر ه ماری

سیه تر از درون زردگوشان

چون زندان خانۀ بیدادکوشان

چه قعر غار تنگ و تیره منزل

چو چشم حاسد و دلهای مدخل

درو راهی چو رمز عشق باریک

چو گور ظالمان پر تنگ و تاریک

شدند آن رستمان در چاه بیژن

بسان نقب زن در نقب کان کن

گرفته دست یکدیگر دران راه

چو میمونان به وقت آب در چاه

در آن ظلمتکده رفتند پر دور

ندیده چشم شان تا هفته ای نور

عیان شد زان سیاهی پس سفیدی

چو صبحی بعد شام نا امیدی

در آن غار سیه دیدند ماهی

مثال یوسفی در قعر چاهی

پری زادی چو در شب شبچراغی

نشسته در میان شاه باغی

درون باغ زرین قصر و بامش

پری را سوم برنا بود نامش

سوی شان کرد رو آن حورزاده

که اینجاتان گذر چون او فتاده؟

چو میمونان سخن زان بت شنفتند

جواب آنچه بشنفتند گفتند

بدو گفتند کاین جنت سرا چیست

تو خود گو کیستی وین گلشن از کیست؟

صنم گفتا که من یزدان پرستم

به گوهر دختر من دیو هستم

پریزادم ندانم شیوه ریو

که جز طاعت نبوده کارِ من دیو

هزاران سال طاعت کرده درخواست

چنین جایی که نتوان کردنش راست

دعای او اجابت یافت آسان

درین عالم بهشتش داد یزدان

چو این گلگشت جا خلوت سرایست

کسی آگاه نی کین جا چه جایست؟

صبا را نیز بارِ آ مدن نیست

وگر آید ره بیرون شدن نیست

درینجا نیست مهر و ماه را راه

که دارد از رخم هم مهر و هم ماه

ز شمع عارضم اینجاست روشن

یقین است این سخن دیگر مبر ظن

مرا زین حسن بر خورشید ناز است

که گاه سجده بر خاک نیاز است

سخن گفت و در حیرت گشوده

به یک حیرت دو صد حیرت فزوده

ز باغ خویش شهد و میوه و آب

نمود آن ماه وقف جمع احباب

چو مهمانان ز خوردن سیر گشتند

ز عجز روبهی چون شیر گشتند

بگفتا چشم بندید آن مه نو

که بنمایم کنون راه بدر رو

چو دیده بسته یکدم آرمیدند

به دم خود را فراز کوه دیدند

چو مشرف بود کوه شان به دریا

نشد ممکن سفرها پیش ازینجا

به دل کردند، گرما باز گردیم

نکرده کار یار خود، نه مردیم

که رام جان به لب، چشم است در راه

چو با بی حاصلی رفتیم ناگاه

به نومیدی دهد جان رام در غم

ز مرگ او بمیرد مادرش هم

درین صورت یقین بد کرده باشیم

هلاک رام ما خود کرده باشیم

به تدبیر حیات آن یگانه

بباید کرد ترک آب و دانه

اجل چون وام جان از ما ستاند

برین امید شاید زنده ماند

قسم خوردند کان کو اهل نام است

بجز غم، خوردنی بر وی حرام است

چو انگد بود زایشان ناز پرورد

نخستین ضعف دل در وی اثر کرد

از آن ضعف دل انگد گشت بیهوش

غم خود همگنان را شد فراموش

نشسته زار میمونان سردار

پی تیمار بر بالین بیمار