گنجور

 
فیاض لاهیجی

بس که نالیدم نه قوّت ماند در من نه نفس

مردم، ای فریادرس آخر به فریادم برس

نارسا جان بر لبم از نارسائی‌های اوست

یک سر مژگان رساتر کن نگاه نیم‌رس

نه حریف رفتن و نه قابل برگشتنم

حیرت این راه بر من بسته راه پیش و پس

می‌رسانیدم به جایی خویش را هر نوع بود

گر به بال ناله‌ای بودی نفس را دست رس

نه معین گله‌بانم نه مهیای شکار

تا به کی هر سو دویدن چون سگ هرزه مرس

غیرت صیّاد گو زین تنگ ترکن بند را

ورنه زور بال و پر خواهد شکستن این قفس

من درین مستی خدا داند چه آید بر سرم

محتسب گر بی‌خبر باشد خبر دارد عسس

همّت ار یاری کند راه فنا پر دور نیست

می‌توان این راه را رفتن به پرواز نفس

پرورش تا کی دهم در سینه این تخم امل

تربیت تا کی کمنم بر چهره این رنگ هوس!

می‌توانم کرد فریادی ولی از نارسی

شرمم از فریاد می‌آید هم از فریاد رس

عمرها شد بر سر کوی تو می‌نالم چنین

گر نمی‌گویی چرا؟ یکدم بگو آخر که بس

می‌توانم گشت بر گرد سرش اما چه شد

هر نفس صد ره به گرد شهد می‌گردد مگس

نورسی ای طفل و باشد در مذاق عاشقان

جلوه‌های نو رسان چون میوه‌های پیش رس

من دمی فیّاض صد ره گشتمی گرد «رهی»

اختیار کس اگر می‌بود اندر دست کس

 
 
 
قطران تبریزی

ای توئی بیچارگان را چاره و فریادرس

ایزد از هر دو بند و سختی مر ترا فریادرس

هرکه را رنجی بدو آمد تو برداری ازو

بر ندارد رنج تو جز کردکار پاک و بس

جز بکردار نشاط و ناز نگذاری قدم

[...]

سوزنی سمرقندی

ای بنظم آراستن با سعد اکبر هم نفس

مدح سعدالملک مسعود بن اسعد گوی و بس

آنکه نفس ناطقه از سینه ارباب نظم

بهر سلک مدح او در نفیس آرد نفس

صدر عالی رأی ملک آرای دستوری که بر

[...]

اوحدی

در ضمیر ما نمیگنجد بغیر از دوست کس

هر دو عالم را به دشمن ده، که ما را دوست بس

یاد میدار آنکه: هستی هر نفس با دیگری

ای که بی‌یاد تو هرگز بر نیاوردم نفس

میروی چون شمع و خلقی از پس و پیشت روان

[...]

ابن یمین

ز اقتضای دور گردون گر پدید آید ترا

چند روزی در جهان بر قول و فعلی دسترس

بشنو از ابن یمین پندی بغایت سودمند

با سلامت عمر اگر داری بسر بردن هوس

بدمگوی و بدمکن با هیچکس در هیچ حال

[...]

سلمان ساوجی

هست پیغامی مرا کو قاصدی مشکین نفس

سست می‌جنبد صبا ای صبح کار توست و بس

پیش خورشید مرا کاریست وانگه غیر صبح

کیست کو در پیش خورشیدی تواند زد نفس؟

ای نسیم صبح بگذر بر شبستانی که گشت

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه