نفس تا اماره باشد آتش است
دایماً با سوختن او را خوش است
چونکه شد لوامه بر طبع هواست
مختلف احوال با خوف و رجاست
چونکه گردد ملهمه غالب بر او
وصف ماهیه بود ای رازجو
مطمئنه چون شود یابد قرار
گردد او چون خاک دایم با وقار
خلق آن باشد تواضع با خضوع
وصف او تمکین و عجز است و خشوع
از صفات بد چو نفست پاک شد
روح تو از خاک بر افلاک شد
می خرامد چون ملایک بر فلک
همدم و همر از باش د با ملک
خلق نیکو بهتر از هر طاعت است
بر خلاف نفس جان را راحت است
خلق نیک آمد صراط المستقیم
شد مثال خلق بد نار جحیم
جنت آن روح خلق نیک دان
جنت عارف یقین خود هست آن
چون به خلق نیک شد او متصف
بر کمالش گشت عالم معترف
خلق نیکو شد به معنی راه راست
هر که دارد خلق بد دور از خداست
قول و فعلت نیک می باید و لیک
زانهمه نیکی به است افعال نیک
خلق اصل و قول و فعلش فرع دان
فرع را چون اصل گفتن کی توان
مصدر افعال و اقوال است خلق
منبع مجموع اخلاق است خلق
خلق نیکو وصف هر انسان بود
آدمی با خلق بد حیوان شود
هر کرا اخلاق نیکو داد حق
می برد از خلق عالم او سبق
من ندیدم به ز خلق نیک هیچ
خوی بد مر آدمی را کرد گیج
دوستی با مرد نیکو خلق کن
وانکه خویش بد بود مشنو سخن
خلق نیکو شد بهشت و حور عین
خوی بد را دوزخ سوزان ببین
روضۀ رضوان همه خلق نکو ست
خلق نیکت را جزا دیدار اوست
هر که دارد در جهان خلق نکو
مخزن اسرار حق دان جان او
جملۀ اخلاق و اوصاف ای پسر
هر زمان گردد ممثل در صور
گاه نارت می نماید گاه نور
گاه دوزخ گاه جناتست و حور
گه نبات و گاه حیوان می شود
گه معادن گاه انسان می شود
ذکر تسبیحت بهر دم بیدرنگ
می نماید میوه های رنگ رنگ
سیب و زردآلو و انگور و نبات
شد نماز و ذکر و تسبیح و صلوة
لاله و گلها و ریحان و سمن
جمله طاعات است و اخلاق حسن
هر یکی را معنی خاصی دگر
زان معانی جو ز دانایان خبر
حور غلمان هر یکی اوصاف تست
مهر و مه روحست و قلب صاف تست
قصر مروارید و درهای ثمین
شد دل پر نور او ای مرد دین
جوی خمر و جوی شیر و جوی آب
جمله اوصاف تو آمد در حساب
مستی و شوق است جوهای شراب
شد مثال ذکر و فکرت جوی آب
ذوق طاعتها و لذات عمل
می نماید صورت جوی عسل
صورت علم لذنی جوی شیر
طفل را گر شیر نبود مرده گیر
سیم و زر صدق س ت و اخلاص ای پسر
لعل و مروارید حکمت می نگر
علم توحید است در معنوی
شد زمرد عفت ار دانا شوی
لاجورد آمد ورع ای متقی
گشت فیروزه عبادات سنی
کهربا باشد عبادت در مثال
هست یاقوت حقیقی اعتدال
حدس و امعان نظر الماس دان
گشت مینا دقت فهم ای جوان
شد زجاجه رقت قلب ای عزیز
جرم زهر و توبه پازهر است نیز
گشت چینی معرفتهای یقین
خود محبت سنگ مقناطیس بین
شد عبادتها و طاعات ای پسر
آن طعام و شربت همچون شکر
چون شود اوصاف و اخلاقت نکو
هشت جنت خود تویی ای نیکخو
گر گرفتار صفات بد شدی
هم تو دوزخ هم عذاب سرمدی
آتش سوزان و زقوم و عذاب
هم تو داری فهم کن نیکو بیاب
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن درباره‌ی نفس و اخلاق انسان‌هاست. در ابتدا، نفس اماره (نفس حاکم بر رفتار) را به آتش تشبیه کرده و بیان می‌کند که با سوختن آن خوشحال است. وقتی نفس به حالت لوامه (نفس دلگرم و موجه) تبدیل می‌شود، حالات مختلفی مانند ترس و امید را تجربه می‌کند.
سپس، نویسنده به وصف مرحله‌ای می‌پردازد که در آن نفس به حالت ملهمه (الهام‌پذیر) می‌رسد و وصف ماهیت انسانی را بیان می‌کند. در این شرایط، فرد در آرامش و وقار قرار می‌گیرد. خلق و خوی نیکو به عنوان نشانه‌ای از بندگی و تواضع در نظر گرفته می‌شود و در مقابل، صفات بد منجر به سقوط انسان می‌شود.
نویسنده تأکید می‌کند که اخلاق نیکو، بهتر از هر گونه عبادتیست و بدی‌ها انسان را از خدا دور می‌کند. او همچنین به اثرات مثبت اخلاق نیک و تأثیر آن بر روز قیامت اشاره می‌کند.
در ادامه، به توصیف بهشت و جهنم و ارتباط آن با خلق و خوی انسان‌ها می‌پردازد. در نهایت نیز به تشریح ویژگی‌های اخلاق نیکو و بهای معنوی آن پرداخته و هشدار می‌دهد که صفات بد انسان را به دوزخ می‌برد.
در مجموع، متن بر اهمیت اخلاق نیکو و تأثیر آن بر زندگی دینی و معنوی تأکید دارد و بیان می‌کند که انسان‌ها باید به پرورش خصائل نیکو بپردازند تا به سعادت و آرامش دست یابند.
هوش مصنوعی: زمانی که نفس انسان تحت تاثیر مشتهیات و تمایلات خود باشد، مانند آتش است که همواره در حال سوختن و سوزاندن است و این وضعیت برای او خوشایند است.
هوش مصنوعی: زمانی که خواسته‌ها و خواطر بر طبیعت آدمی تسلط می‌یابد، حالات مختلفی در او پدید می‌آید که همراه با ترس و امید است.
هوش مصنوعی: وقتی که الهام در روح انسان غالب می‌شود، آن شخص به وصف‌های زیبای ماه و ویژگی‌های آن دست پیدا می‌کند، ای جوینده رازها.
هوش مصنوعی: زمانی که کسی به اطمینان و آرامش دست یابد، مانند خاک که همیشه با وقار و آرامش است، پایدار و با ثبات می‌شود.
هوش مصنوعی: آفرینش انسان به گونه‌ای است که با فروتنی و احترام همراه است، و ویژگی‌های خداوند شامل تسلط و ناتوانی در برابر او است.
هوش مصنوعی: وقتی صفات ناپسند از وجودت زدوده شود، روح تو از دنیای مادی جدا می‌شود و به عرصه‌های بالاتر و آسمانی می‌رسد.
هوش مصنوعی: او مانند فرشتگان بر آسمان راه می‌رود و هم‌پیمان و همراه با ملک است.
هوش مصنوعی: خلق نیکو از هر نوع عبادت و طاعت بهتر است، زیرا آرامش جان در مخالفت با نفس و خواسته‌های آن است.
هوش مصنوعی: انسان‌های نیکوکار به راه راست و صحیح هدایت می‌شوند، اما انسان‌های بدکار به جهنم و عذاب دچار می‌شوند.
هوش مصنوعی: بهشت واقعی به روح اشخاص نیکو مربوط می‌شود، زیرا بهشت هر عارف و دانایی در درون خود اوست.
هوش مصنوعی: وقتی او با اخلاق نیکو معروف شد، جهانیان به کمال و خوبی او اعتراف کردند.
هوش مصنوعی: آدمی کهخلق و خوی خوبی دارد، در حقیقت به مسیر درست زندگی می‌کند. اما کسی که دارای رفتار ناپسند است، از خدا دور است.
هوش مصنوعی: کلام و عمل تو باید نیکو باشد، اما از همهٔ خوبی‌هایی که گفته شد، کارهای خوب اهمیت بیشتری دارند.
هوش مصنوعی: مردم را باید به انگیزه‌ها و اصولشان توجه کرد و نه تنها به گفته‌ها و رفتارهایشان. اگر فرع را به جای اصل قرار دهی و او را فقط بر اساس ظاهر قضاوت کنی، هرگز نمی‌توانی حقیقت را دریابی.
هوش مصنوعی: رفتار و ویژگی‌های انسان‌ها منبعی برای شکل‌گیری تمام اخلاق و فضایل انسانی است، زیرا افعال و گفتار آنها از این رفتارها ناشی می‌شود.
هوش مصنوعی: خلق و خوی نیکو یکی از ویژگی‌های هر انسان است، زیرا کسی که خلق و خوی بد داشته باشد، بیشتر به حیوان شبیه می‌شود.
هوش مصنوعی: هر کس که دارای اخلاق نیکو باشد، خداوند به او برتری و مقام می‌دهد و این موجب می‌شود که در میان مردم از دیگران پیشتاز شود.
هوش مصنوعی: من هیچ وقت ندیدم که خلق خوب کسی بدی‌ای به او بدهد و او را گیج و سردرگم کند.
هوش مصنوعی: با انسان‌های خوش‌اخلاق دوست شو و از شنیدن سخنان افرادی که ذات خوبی ندارند، پرهیز کن.
هوش مصنوعی: آدم‌های خوب و نیکو خلق کرده‌اند که بهشتی هستند و زنان زیبا در بهشت به چشم می‌خورند، اما کسانی که ذات و خوی بد دارند، باید دوزخ آتشین را ببینند.
هوش مصنوعی: بهشت محل آرامش و زیبایی‌ست و همه انسان‌های نیکو در آنجا جای دارند. پاداش نیکوکاران، دیدار با او و بهره‌مندی از لطف اوست.
هوش مصنوعی: هر کسی که در دنیا آدم‌های نیکو را در کنار خودش دارد، می‌تواند به عنوان کسی که رازهای حق را می‌داند شناخته شود. جان او ارزشمند و پرمعناست.
هوش مصنوعی: فرزند، هر لحظه ویژگی‌ها و صفات اخلاقی انسان در ظاهر او نمایان می‌شود.
هوش مصنوعی: گاهی نور او نمایان می‌شود و گاهی مظاهر آتش جهنم، گاهی نیز بهشتی و زیبا همچون حوریان.
هوش مصنوعی: گاهی انسان به شکل گیاه در می‌آید و گاهی به شکل حیوان، و در مواقعی نیز به مظهر معادن و منابع زمینی تبدیل می‌شود.
هوش مصنوعی: به یاد آوردن و ذکر خدا در هر لحظه، مانند این است که میوه‌هایی با رنگ‌های مختلف را به ما نشان می‌دهد. این عمل باعث می‌شود همواره از نعمت‌های گوناگون زندگی بهره‌مند شویم.
هوش مصنوعی: سیب و زردآلو و انگور و نبات به نوعی به عبادت و دعا و نیایش تشبیه شده‌اند. این عناصر طبیعی در زندگی انسان‌ها به عنوان نمادهایی برای آرامش روحی و نزدیکی به خداوند مطرح می‌شوند. در واقع، این اشیا به تعبیر معنوی و روحانی از عبادت و اذکار اشاره دارند که می‌توانند سبب تقرب به خدا شوند.
هوش مصنوعی: گلها، لاله‌ها، ریحان و سمن، همه نماد اعمال خوب و رفتارهای پسندیده هستند.
هوش مصنوعی: هر کسی معنای ویژه‌ای دارد، پس برای فهمیدن این معانی به دانشمندان و آگاهان مراجعه کن.
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف زیبایی و ویژگی‌های خاص افرادی می‌پردازد که به نوعی نماد عشق و محبت هستند. زیبایی آنها مانند ماه و مهر، روح آنها براق و خالص است و قلبشان نیز پاک و بی‌آلایش می‌باشد.
هوش مصنوعی: دل او مانند قصر مرواریدی روشن و درهای گرانبها، پر از نور و زیبایی است، ای مردی که به دین پایبند هستی.
هوش مصنوعی: در تمام ویژگی‌های تو، می‌توان جوی‌های شراب، شیر و آب را مشاهده کرد.
هوش مصنوعی: این شعر به احساس شوق و عشق اشاره دارد که مانند جریان‌های شراب، روح و روان را سرشار می‌کند. همچنین به یادآوری و تفکر اشاره می‌کند که همچون جوی آب، زندگی را سیراب می‌سازد. در حقیقت، شاعر به ارتباط عمیق بین عشق و آگاهی اشاره می‌کند که همواره در حال حرکت و جریان است.
هوش مصنوعی: نشاط و لذت های عبادت مانند چهره‌ای از جوی شیرین عسل است که خود را به نمایش می‌گذارد.
هوش مصنوعی: اگر علم و دانش خوشایندی وجود نداشته باشد، مانند این است که هیچ گونه ماده‌ای برای تغذیه کودک وجود ندارد. در این صورت، مانند این است که اگر شیر در دسترس نباشد، کودک از گرسنگی خواهد مرد.
هوش مصنوعی: ای پسر، طلا و نقره را کنار بگذار و به صداقت و خلوص فکر کن؛ به زیبایی‌های حکمت مانند لعل و مروارید بنگر.
هوش مصنوعی: اگر درکی عمیق از توحید و یکتاپرستی پیدا کنی، مانند زمردی با عفت و پاکی خواهی شد.
هوش مصنوعی: لاجورد به عنوان نماد زیبایی و ارزش، به همراه فیروزه که نشانگر عبادت‌های خالصانه و نیک است، به ما می‌گوید که خود را در مسیر تقوا و پرهیزگاری حفظ کنیم. این تصویر به ما احساس بلندی و ارزشمند بودن در عمل و عبادت می‌دهد.
هوش مصنوعی: عبادت به مانند کهربا است و در مثال، یاقوت واقعی، نشانه‌ی اعتدال است.
هوش مصنوعی: جوان! با دقت و هوشمندی به زیبایی‌ها و ارزش‌ها توجه کن؛ مانند الماس که در مینا و زیبایی تجلی می‌کند.
هوش مصنوعی: ای عزیز، قلب حساس و لطیف تو مانند شیشه‌ای شده است که با وجود زهر و مشکل، توبه و بازگشت به حالت قبلی از آن زهر نیز ممکن است.
هوش مصنوعی: شخصی که دارای معرفت و آگاهی عمیق است، می‌تواند محبت و عشق را به دیگران جذب کند همان‌طور که آهنربا، فلزات را به خود جلب می‌کند.
هوش مصنوعی: ای پسر، عبادتها و کارهای نیک همچون غذایی شیرین و خوشمزد است.
هوش مصنوعی: زمانی که صفات و اخلاق تو نیکو شود، بهشت تو همان خود تویی ای نیکوکار.
هوش مصنوعی: اگر درگیر ویژگی‌های منفی شدی، پس هم‌زمان به دوزخ می‌روی و هم عذاب ابدی را متحمل می‌شوی.
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که تو نیز با عذاب و سختی‌هایی روبرو هستی، پس بهتر است خوب دوراندیشی کنی و به عواقب کارهایت بیندیشی.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.