ای قناعت! توانگرم گردان

که ورایِ تو هیچ نعمت نیست

کنجِ صبر، اختیارِ لُقمان است

هر‌که را صبر نیست، حکمت نیست

سخن آنگه کُنَد حکیم آغاز

یا سرانگشت سویِ لقمه، دراز

که ز ناگفتنش خلل زاید

یا ز ناخوردنش به جان آید

لا‌جَرَم حکمتش بوَد، گفتار

[...]

ترکِ احسانِ خواجه اولی‌ٰتر

کاحتمالِ جفایِ بَوّابان

به تمنّای گوشت، مردن بِهْ

که تقاضایِ زشتِ قصّابان

نانم افزود و آبرویم کاست

بینوایی بِهْ از مذلّتِ خواست

نخورَد شیر، نیم‌خوردهٔ سگ

ور بمیرد به سختی اندر غار

تن به بیچارگی و گُرْسنگی

بِنِه و دستْ پیشِ سِفله مدار

گر فریدون شود به نعمت و مُلک

[...]

گر تَتَر بُکشَد این مخنّث را

تتری را دگر نباید کُشت

چند باشد چو جِسرِ بغدادش

آب در زیر و آدمی در پشت

در بیابانِ خشک و ریگِ روان

تشنه را در دهان چه دُر چه صدف

مردِ بی‌توشه کاوفتاد از پای

بر کمربندِ او چه زر چه خَزَف

گر همه زَرِّ جعفرى دارد

مَردِ بى‌توشه برنگیرد گام

در بیابان فقیرِ سوخته را

شلغمِ پخته بِه که نقرهٔ خام

مرغِ بریان به چشمِ مَردمِ سیر

کمتر از برگِ تَرّه بر خوان است

وآنکه را دستگاه و قوَّت نیست

شلغمِ پخته، مرغِ بریان است

به لطافت چو بر‌نیاید کار

سر به بی‌حرمتی کِشَد ناچار

هر‌که بر خویشتن نبخشاید

گر نبخشد کسی بر او، شاید

بخور، ای نیک‌سیرتِ سَره‌مَرد

کان نگون‌بخت گِرد کرد و نخوَرد

وه که گر مرده باز‌گردیدی

به میانِ قبیله و پیوند

ردِّ میراث سخت‌تر بودی

وارثان را ز مرگِ خویشاوند

از زر و سیم، راحتی برسان

خویشتن هم تمتّعی بر‌گیر

وآنگه این خانه کز تو خواهد ماند

خشتی از سیم و خشتی از زر گیر

شد غلامی که آبِ جوی آرَد

جویِ آب آمد و غلام ببُرد!

دامْ هر بار ماهی آوردی

ماهی این بار رَفت و دام ببُرد

مشو ایمن، که تَنگ‌دل گَردی

چون ز دستت دلی به تَنگ آید

سنگ بر بارهٔ حصار مزن

که بوَد کز حصار سنگ آید

تا به دکّان و خانه درگِرَوی

هرگز ای خام‌، آدمی نشَوی

برو اندر جهان تفرّج کن

پیش از آن روز کز جهان برَوی

هرگز ایمن ز مار ننشستم

که بدانستم آنچه خصلتِ اوست

زخمِ دندانِ دشمنی بَتَر است

که نماید به چشمِ مردم، دوست

چه خورَد شیرِ شَرزه در بنِ غار؟

بازِ افتاده را چه قوت بوَد؟

تا تو در خانه صید خواهی کرد

دست و پایت چو عنکبوت بوَد

گه بوَد کز حکیمِ روشن‌رای

برنیاید درست تدبیری

گاه باشد که کودکی نادان

به غلط بر هدف زنَد تیری

رزق اگر‌چند بی‌گمان برسد

شرطِ عقل است، جُستن از درها

ورچه کس بی‌اجل نخواهد مُرد

تو مرو در دهانِ اژدرها