تا بود جوانی آتش جان افزای

جان باز چو پروانه بدم شیفته رای

مرد آتش و اوفتاد پروانه ز پای

خاکستر و خاک ماند از آن هر دو بجای

خاقانی اگر بسیج رفتن داری

در ره چو پیاده هفت مسکن داری

فرزین نتوانی شدن اندیشم از آنک

در راه بسی سپاه رهزن داری

ترسا صنمی کز پی هر غم‌خواری

بر هر در دیری زده دارد داری

ز آن زلف صلیب شکل دادی باری

یک موی کزو ببستمی زناری

عمرم همه ناکام شد از بیکاری

کارم همه ناساز شد از بی‌یاری

ای یار مگر تو کار من بگزاری

وی چرخ مگر تو عمر من باز آری

تا کی به هوس چون سگ تازی تازی

روباه صفت به حیله سازی سازی

از لهو و لعب نه‌ای دمی واقف خویش

ترسم که همه عمر به بازی بازی

آن سنگ‌دلی و سیم دندان که بدی

ز آن خوشتری ای شوخ زبان دان که بدی

در کار توام هزار چندان که بدم

در خون منی هزار چندان که بدی

خاقانی را طعنه زنی هرگاهی

کو طلبد به نجوید راهی

حقهٔ مرجان نشود هر ماهی

از پس نه ماه نزاید ماهی

گر یک دو نفس بدزدم اندر ماهی

تا داد دلی بخواهم از دل‌خواهی

بینی فلک انگیخته لشکرگاهی

از غم رصدی نشانده بر هر راهی

از بلبل گل پرست خوش سازتری

کبکی و ز دراج خوش آوازتری

در حسن ز طاووس سرافرازتری

وز قمری نغز گوی طنازتری

من بودم و آن نگار روحانی روی

افکنده در آن دو زلف چوگانی گوی

خصمان به در ایستاده خاقانی جوی

من در حرم وصال سبحانی گوی

از گردون بر نتابم این بی‌آبی

خون شد دل و اشک آتشی سیمابی

روزی به سرشک و نالهٔ چون دولاب

آتش فکنم در فلک دولابی

از عشق صلیب موی رومی رویی

ابخاز نشین گشتم و گرجی کویی

از بس که بگفتمش که مویی مویی

شد موی زبانم و زبان هر مویی

خاقانی اگر شیوهٔ عشق آغازی

یارانت خسند با خسان چون سازی

تو چشمی اگر در تو خسی آویزد

چندان مژه برزن که برون اندازی

تیمار جهان غصه خوری ارزد؟ نی

دیدار بتان نوحه‌گری ارزد؟ نی

بیچاره پیاده را که فرزین گردد

فرزین شدنش نگون سری ارزد؟ نی

گر کشتنیم چنان کش از بهر خدای

کز بنده شنوده باشی از روح افزای

زان میگون لب و زان مژهٔ جان فرسای

مستم کن و آنگه رگ جانم بگشای

هر نیمه شبم تبم مرتب بینی

ناخن چو فلک، عرق چو کوکب بینی

هر چاشتگهم کوفتهٔ تب بینی

از تب خالم آبله بر لب بین

بیدل نیمی گر به رخت بنگرمی

گمره نیمی گر به درت بگذرمی

غمخوار توام کاش تو را درخورمی

گر درخورمی تو را چرا غم خورمی

سیمرغ وصالی ای بت عالی رای

دادی لقبم همای گیتی آرای

من فارغم از دانهٔ هرکس چو همای

تو نیز چو سیمرغ به کس رخ منمای

خاک شومی گرنه چنین خون خوریی

نازت برمی گرنه چنین کافریی

گر با دل من به دوستی درخوریی

زین دیده بران دیده گرامی‌تریی

خاقانی را همیشه بیغاره زنی

هم نیش به جان او چو جراره زنی

اندر غم تو دلم دو صد پاره شده است

صد شعله بر این دل دوصد پاره زنی