در دست تکلّف چو اسیری ای دل

بر طبع خودت نیست امیری ای دل

جهدی بکن از سر تکلّف برخیز

در پای تکلف به چه میری ای دل

زنهار دلا بکوش اگر باخبری

کز دست تکلّف تو مگر جان بُبَری

مادام که در بند تکلّف باشی

از عمر خود و عیش جهان بی خبری

امروز درین زمانه بی یاری به

در خلق وفا نماند تنهایی به

چون رونق علم نیست جهل اولی تر

چون قیمت عقل نیست سَودایی به

شمع دل من روی چو شمع تو بس است

چون روی تو نیست شمع و شاهد هوس است

با ما چو غم تو ساعتی یک نفس است

در حسرت این واقعه بسیار کس است

گر زانک بر کس نروم روزی چند

تا کاشتهٔ خود دروم روزی چند

دانی غرضم از آن نشستن چه بُود

تا غیبت خلق نشنوم روزی چند

بی روی توَم زخویشتن دل بگرفت

وز درد توَم زمرد و زن دل بگرفت

از من دل من گرفت [و از دل] من نیز

از سوزش حال دل من دل بگرفت

یکباره زعقل و خردم دل بگرفت

وز خیر و شر و نیک و بدم دل بگرفت

احوال حدیث دیگران خود بگذار

از خویشتن و حال خودم دل بگرفت

آنها که درین راه فلاحی باشند

کی یار می و جفت صراحی باشند

گر خلوت و عزلت از اباحت باشد

پس جملهٔ انبیا مباحی باشند

این آزادی هزار جان بیش ارزد

و این تنهایی ملک جهان بیش ارزد

در خلوت یک زمان با خود بودن

از جان و جهان این و آن بیش ارزد

ای دل تو طربناک نئی حیران باش

رنج تو زدانش است و رو نادان باش

خواهی که زدست دیو مردم برهی

مانند پری زآدمی پنهان باش

ای دل پس زنجیر چو دیوانه نشین

بر دامن درد خویش مردانه نشین

زآمد شد بیهوده تو خود را پی کن

معشوقه چو خانگی است در خانه نشین

آن یار که در سینه جنون دارم ازو

در هر مژه صد قطرهٔ خون دارم ازو

کنجی و دمی و محرمی می طلبم

تا شرح دهم که حال چون دارم ازو

هان تا دم دهر در جوالت نکند

سرگشتهٔ احوال محالت نکند

مغرور مشو به رنگ و بویی چون گل

تا دست زمانه پایمالت نکند

جز بادهٔ نیستی دلا نوش مکن

جز سلسلهٔ نیاز در گوش مکن

روزی که به همّت ز فلک برگذری

بیچارگی خویش فراموش مکن

عمری به مراد خود رسیدی، بس کن

یکچند به کام خود دویدی، بس کن

از نامه سیه کردن خود شرمت باد

چون موی سیه سپید دیدی، بس کن

ای پیر به طبع تیز گامی تو هنوز

واندر طلب مراد و کامی تو هنوز

موی سر تو به عمر کمتر زتوَست

او پخت و سپید گشت و خامی تو هنوز

تا چند می و سماع و ساقی طلبی

با اهل نشاط هم وثاقی طلبی

وقت است اگر دیدهٔ دل باز کنی

وز باقی عمر عمرِ باقی طلبی

تو آمده ای به پادشاهی کردن

واخویشتن آی ازین تباهی کردن

تو دیک نبودی و نباشی فردا

پیداست که امروز چه خواهی کردن

شرمت بادا ازین تباهی کردن

زین ترک اوامر و نواهی کردن

گیرم که جهان سران سران ملک تواند

جز آنک رها کنی چه خواهی کردن

دنیا گذران است به هر بیش و کمی

خواهیش به شادی گذران خواه به غمی

زین منزلت البته همی باید رفت

خواهی به هزار سال و خواهی به دمی