ساز طرب عشق چه داند که چه ساز است

کز زخمهٔ او نُه فلک اندر تک و تاز است

عشق است که هر دم به دگر رنگ برآید

ناز است یکی جای و دگر جای نیاز است

درخرقهٔ عاشق چو درآید همه سوز است

[...]

ره گم شده رهنمای می‌باید بود

در بند و گره گشای می‌باید بود

یکسال و هزار سال می‌باید زیست

یک جای و هزار جای می‌باید بود

هرچند که دل را غمِ عشق آیین است

چشم است که آفتِ دلِ مسکین است

من معترفم که شاهد دل معنی است

اما چه کنم که چشم صورت بین است

عراقی طالب درد است و آن هم

به بویِ اینکه درمانش تو باشی

به قمارخانه رفتم همه پاکباز دیدم

چو به صومعه رسیدم همه زاهد ریایی

از آن خوشست چو نی ناله‌ام به گوش جهان

که هیچ دم نزنم تا توام نه بنوازی

اگر جهان همه زیر و زبر شود ز غمت

ترا چه غم که تو خو کرده‌ای به تنهایی

حجابِ روی تو هم روی تست در همه حال

نهانی از همه عالم ز بس که پیدایی

عروسِ حسن ترا هیچ در نمی‌یابد

[...]

آری چو آفتاب بیفتد در آینه

گوید هر آینه که همه مهرِ روشنم

پیوسته شد چو شبنم جانم به آفتاب

شاید که آن زمان ز اناالشمس دم زنم

کس در کفِ ایّام چو من خوار مباد

محنت زده و غریب و غمخوار مباد

نه روز و نه روزگار و نه یار و نه آل

کافر به چنین درد گرفتار مباد

گرنه علم حال فوق قال بودی چون شدی

بنده اعیان بخارا خواجهٔ نسّاج را

نَفِس مرغی مقید در درون است

نگهدارش که خوش مرغیست دمساز

ز پایش بند مگسل تا نپرّد

که نتوانی گرفتن بعدِ پرواز

خواهی که به حق رسی بیارام ای تن

وندر طلبِ دوست به یاران می‌تن

خواهی مدد از روح عزیزان یابی

پا از سر خود ساز بیارامی تن

چون ذکر به دل رسد دلت درد کند

آن ذکر بود که مرد را مرد کند

هر چند که خاصیت آتش دارد

لیکن دو جهان در دل تو سرد کند

با هر که نشستی و نشد جمع دلت

وز تو نرمید زحمت آب وگلت

زینهار ز صحبتش گریزان می‌باش

ور نه نکند روحِ عزیزان بحلت

ما مرگ و شهادت از خدا خواسته‌ایم

وان هم به سه چیزِ کم بها خواسته‌ایم

گر دوست چنین کند که ما خواسته‌ایم

ما آتش و نفت و بوریا خواسته‌ایم

بیش نه آن کت به چشم بیشتر آید

بیش نه آن کس که از تو پیش تر آید

بیشی و پیشی به دانش است و توانش

از دل پاک آید آن نه از پدر آید

بستردنی است آنچه بنگاشته‌ایم

افکندنی است آنچه بفراشته‌ایم

سودا بوده است آنچه پنداشته‌ایم

دردا که به هرزه عمر بگذاشته‌ایم

در انجمنی نشسته دیدم دوشش

نتوانستم گرفت در آغوشش

صد بوسه زدم به زلف عنبر پوشش

یعنی که حدیث می‌کنم در گوشش

ای برده دلم به غمزه جان نیز ببر

بردی دل و جان نام و نشان نیز ببر

گر هیچ اثر بماند از من به جهان

تأخیر روا مدار و آن نیز ببر