آن کسند این کافران که داشتند

از حرمتان باز و نیک انگاشتند

اشتران را هم ز قربانی دگر

تا به جای خود رسند از رهگذر

همره ایشان را شتر هفتاد بود

بهر قربانی وآن معتاد بود

منعتان کردند پس چون متفق

بر قتالند آن جماعت مستحق

لیک ما داریم تان باز از قتال

اندر این سال ارچه باشد زآن ملال

تا که آسیب ی نیاید ناپسند

مؤمنانی را که اندر مکه اند

گر نبودند اهل ایمان مرد و زن

که ندانید آن کسان را تن به تن

می نهادید ار نه آن بودی که گام

در قتال مشرکان بر آن کرام

می شدند آن مرد و زن یعنی هلاک

پس شما زآن می شدید اندوهناک

یا که بود از مشرکانتان طعن و دق

که بکشتید اهل حق را نابحق

پس شما را می رسید از این جهت

هم کراهت هم ملامت هم دیت

بی ز دانش می نمودید این خطا

بر شما بود این ملامت هر کجا

پس بجا بود این کند هم گر بجاست

داخل اندر رحمتش آن را که خواست

چون شما در رحمتش داخل بُدید

خواست رحمت مر شما را بر مزید

بود این هم بخششی از کارساز

کز ملامت ها شما را داشت باز

مؤمنان و کافران از یکدگر

گر جدا بودند و پیدا در نظر

کافران را ز اهل مکه ما هلاک

می نمودیم از عذاب دردناک

حق به یمن مؤمنان نیک کار

قتل و غارت کرد دور از این دیار

قصۀ صلح حدیبیه چنین

بوده است اینسان به تحقیق و یقین

چون مکرر شد پیام و گفتگو

که نه بر جنگ او به مکه کرده رو

بلکه دارد قصد عمره پس پیام

داد ایشان را به نیکی از مقام

که اگر خواهید تا وقتی عیان

با شما باشیم هم عهد آن چنان

که نه ما را با شما باشد جدال

نه شما را با من اندر هیچ حال

گر در این مدت نمودید انقیاد

ملت اسلام را نعم المراد

ور نه اندر شهر و مسکن های خود

برنشیند ایمن از تن های خود

گر چنین نکنید با الله لامحال

با شما خواهم نمودن من قتال

مکیان کردند بر این عهد میل

سوی او شد بهر این پیمان سهیل

برنوشتند این چنین پس بیدرنگ

که نباشد بینشان ده سال جنگ

هر به مکه آید از اسلامیان

بر تجارت یا به حج نبود زیان

وز قریش اندر مدینه هر کسی

آید او ایمن بود از خود بسی

ور به عنوان اطاعت کس رود

در مدینه مر ورا سازند رد

پس بگفتند از قبایل رو به رو

آید اندر عهد هر کس خواهد او

فرقه ای رفتند در عهد رسول

بعض را هم قریش آمد قبول

گفت پیغمبر که بگذارید هم

بر طواف آییم اینک در حرم

پس سهیل عمرو گفت امسال حج

نیست ممکن بگذرید از این نهج

سال دیگر خود سه روز از مکه ما

می رویم آیید بهر حج شما

این زمان ذبح هدی آرید ساز

در همانجاتان که ما داریم باز

پس براندند آن هدی را سوی راه

بس گران بود این بر اهل انتباه

گفت پس پیغمبر پاکیزه دلق

تا کند هر کس در آنجا نحر و حلق

کس به قول او بننمود التفات

زآن روش بودند خلقان محو و مات

رفت اندر خیمۀ خود خشمناک

ام سلمه گفتش از این نیست باک

کن تو نحر هدی و حلق رأس خویش

می مکن با دیگران تکلیف بیش

کرد پس خود نحر و بتراشید سر

دیگران گشتند در دم پی سپر

از پس تقصیر و نحر از آن مکان

بر مدینه گشت اندر دم روان

واقعاتی داد در این ضمن رو

شرح جمله نیست حاجت هم نکو

زآن یکی که بُد مسلمان بو بصیر

آمد از مکه به یثرب ناگزیر

عتبه ابن ولیدش بود نام

پس فرستادند دو تن ز اهتمام

تا برند او را به سوی مکه باز

آن چنان که بودشان پیمان و ساز

گفت پیغمبر که ما با مشرکین

این چنین کردیم پیمان پیش از این

پس تو را باید به مکه گشت باز

تا نگردد ضایع این سعی دراز

پس روان شد سوی مکه بو بصیر

در زمان با آن دو تن بر ناگزیر

پس یکی را کُشت در ره زآن دو تن

دیگری بگریخت از آن ممتحن

بو بصیر او شد به جایی ذی مقام

در کنار بحر اندر راه شام

مسلمین رفتند سویش چار و پنج

که به مکه بودشان تشویش و رنج

تا شدند آنجا گروهی مجتمع

شد عبور مکیان زآن منقطع

هر که میکرد از قریش آنجا عبور

می شد اندر گور ز ایشان یا که عور

تنگ شد بر مکیان زآن فتنه کار

ترک عهد خود نمودند و قرار

در مدینه کس فرستادند زود

که گذشتیم از قرار و از عهود

می بخوانید آن کسان را سوی خویش

ور کس آید هم نگهدارید پیش

پس به یثرب خواند ایشان را رسول

حق نمود این قصه با شاه عقول