گو جز این نبود که بدهم پندتان

بر یک آئین یا به یک خصلت عیان

اینکه برخیزید از بهر خدا

دو دو، و یک یک بدون هر هوی

دو و دو، تا مشورت با هم کنید

یک به یک پس فکر تا هر دم کنید

حال و کارم ز ابتداء آرید یاد

تا کنون بی مکر و تقلید و فساد

هم تأمل اندر اطوارم کنید

فکر هم در قول و گفتارم کنید

تا بدانید اینکه نبود از جنون

هیچ در این یارتان بر آزمون

حاصل اینکه در تأمل بر شما

حال من روشن شود دور از خطا

که بسی از فهم و عقلم بهره مند

نیست قولم از جنون و ریشخند

بلکه عقل عاقلان پیشم کم است

بحرها در باغ فکرم شبنم است

نیست الاّ بیم ده او بر شما

پیش از آن کآمد عذاب و ابتلا

گو، هر آنچه خواستیم از مزد ما

در رسالت اوست پس بهر شما

نیست مزد دعوتم جز بر اِله

کو به هر چیزی است از اشیاء گواه

گو که آن پروردگارم بر وجوب

یَقذِفُ بِالْحَقِّ عَلَّامُ الْغُیُوب

وحی را القاء نماید بی غلق

رمیِ باطل می نماید یا به حق

گو که آمد حق که قرآن است و دین

یا که اسلام و رسول حق جبین

نافریند شیئی باطل هیچ چیز

یعنی آن ابلیس یا بت بی ستیز

هم نبدهد عود چیزی در بسیج

نیست او قادر به خلق و بعث هیچ

گو اگر گمره شدم نبود جز این

که شدم گمره به نفس خود یقین

هست بر من مر وبال گمرهی

نه به غیر من به نزد آگهی

ور روم بر راست راه اندر طلب

پس بود وحی آن هدایت را سبب

وحی سوی من فرستد رب من

که سمیع است و قریب او هر زمن

پس چو بینی کافران را ترسناک

نزد مرگ و وقت بعث اندر هلاک

پس نگردد فوت ز ایشان در گریز

آن عذاب پر نهیب هول خیز

هم مر ایشان را بگیرند از کمین

از مکانی بس قریب اعنی زمین

یعنی از روی زمینشان ناگزیر

میکشند از قهر و ناخواهی به زیر

آن زمان گویند آمَنَّا بِهِ

که زمان آخر شد و ره منتهی

مر فرا بگرفتن ایمان از کجا

باشد ایشان را به سهل از دور جا

یعنی ایمان را تناوش کی کنند

از مکان دور تا زآن دم زنند

وآنگهی که نگرویدند آن کسان

بر پیمبر یا به بعث از پیش از آن

وآن سخنها می فکندندی به غیب

نی ز علمی بلکه از پندار و ریب

بود مخفی یعنی آن گفتارها

که بِلا یعنی بگفتند از جفا

از مکان دور یعنی از گمان

نی ز روی دانش و دیدی عیان

بین ایشان و آرزوهاشان یقین

افتد البته جدایی یوم دین

همچنان که این عمل از پیش از این

رفت با اشباهشان از مشرکین

هیچشان از عقل و جان نبود نصیب

انهم کانوا لفی شک مریب