قوله، تعالی: «یا ایّها الّذین امَنوا امِنوا (۱۳۶/النّساء).»

و جای دیگر گفت: «یا ایّها الّذینَ امنوا.»

و پیغمبر گفت، علیه السّلام: «الایمانُ أنْ تؤمِنَ باللّهِ و ملائکتِه و کُتُبِه وَ رُسُلِه و الْیَوْمِ الْآخِر.»

ایمان از روی لغت تصدیق باشد و مردمان را اندر اثبات حکم آن در شریعت سخن بسیار است و اختلاف بسیار. معتزله جملهٔ طاعات را، علمی و عملی ایمان گویند و از آن است که بنده را به گناه از ایمان بیرون آرند و خوارج همین گویند و بنده را به گناهی که بکند کافر گویند و گروهی دیگر مر ایمان را قول فرد گویند و گروهی معرفت تنها و گروهی از متکلمان سنت، تصدیق مطلق گویند.

و من اندر بیان این، کتابی کرده‌‌ام جدا مراد این‌جا اثبات اعتقاد مشایخ است از متصوّفه و جمهور ایشان اندر ایمان به دو قسمت‌اند، چنان‌که فقهای فریقین:

گروهی گویند که: «قول و تصدیق و عمل ایمان است.» چون فضیل عیاض و بشر حافی و خیر النّسّاج و سمنون المحبّ و ابوحمزهٔ بغدادی و محمّد جُریری رضوان اللّه علیهم و جز ایشان جماعتی بسیار.

و گروهی گویند: «ایمان قول و تصدیق است.» چون ابراهیم ادهم و ذی النّون المصری و ابویزید و حاتم و ابوسلیمان دارانی و حارث محاسبی و جنید و سهل ابن عبداللّه و شقیق و محمّد بن الفضل البلخی و به‌جز ایشان، رضوان اللّه علیهم اجمعین.

و جماعتی دیگر از فقهای امت چون مالک و شافعی و احمد و به‌جز ایشان جماعتی بر آن قول پیشین‌اند. و باز ابوحنیفه و الحسین بن فضل البلخی، و اصحابهم چون محمد بن الحسن وداود طایی و ابویوسف رحمهم اللّه بر این قول بازپسین‌اند.

و به‌حقیقت این خلاف به عبارت باز می‌گردد بدون معنی. کنون من این معنی را بیان کنم به طریق اقتصار تا تو را معلوم گردد تا بدین خلاف کس را اندر ایمان مخالف الاصل نگویی، ان شاء اللّه.