گنجور

 
حمیدالدین بلخی

قاضی حمیدالدین ابوبکر بن عُمَر بن محمود بلخی (درگذشتهٔ ۵۵۹ هجری قمری)، ادیب، شاعر، و نویسندهٔ کتاب مقامات حمیدی است.

حمیدالدین در شهر بلخ می‌زیست و در آنجا سمت قاضی‌القضاتی داشت. انوری ابیوَردی قطعات و قصایدی در مدح قاضی حمیدالدین دارد. هم او بود که در داستان هجوِ بلخ و غوغای عوام در آن شهر، به انوری پناه داد.

مشهورترین اثر او «مَقاماتِ حمیدی» که از یک مقدمه، ۲۴ مقامه و یک خاتمه تشکیل شده‌است، از جمله نثرهای مصنوع قرن ششم هجری است که انواع صنایع ادبی به وفور در آن به کار رفته‌است.

مقامات حمیدی بلافاصله پس از تألیف در سال ۵۵۱ هجری قمری شهرتی به‌دست‌آورد؛ آن چنان که در کتاب چهارمقاله، نوشتهٔ نظامی عروضی، در شمار کتابهایی که قرائت آن برای دبیران و مترسلان لازم است یاد شده است.

سفرنامهٔ منظوم حمیدالدین بلخی به همت وبگاه گنجینهٔ فارسی و با استفاده از مقالهٔ سفرنامه منظوم بلخ/ قاضی حمیدالدین عمر‏بن محمود بلخی؛ مصحح: سید عباس رستاخیز؛ مقدمه: سید علی نقی میرحسینی به گنجور اضافه شده است.

این آمار از میان ۱٬۰۱۲ بیت شعر فارسی از کل ۱٬۲۲۴ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.

توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.

آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.

وزن‌یابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزن‌یابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومه‌ها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.

ردیف وزن تعداد ابیات درصد از کل
۱ فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) ۴۴۸ ۴۴٫۲۷
۲ مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۲۱۹ ۲۱٫۶۴
۳ مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) ۸۸ ۸٫۷۰
۴ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) ۵۵ ۵٫۴۳
۵ فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه) ۴۴ ۴٫۳۵
۶ فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف) ۲۶ ۲٫۵۷
۷ مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) ۲۴ ۲٫۳۷
۸ مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم) ۱۹ ۱٫۸۸
۹ مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) ۱۸ ۱٫۷۸
۱۰ مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور) ۱۱ ۱٫۰۹
۱۱ فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) ۱۰ ۰٫۹۹
۱۲ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) ۹ ۰٫۸۹
۱۳ مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) ۹ ۰٫۸۹
۱۴ مفعول مفاعلن مفاعیلن (هزج مسدس اخرب مقبوض) ۸ ۰٫۷۹
۱۵ مفتعلن مفتعلن مفتعلن فع ۴ ۰٫۴۰
۱۶ مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب) ۴ ۰٫۴۰
۱۷ فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم) ۳ ۰٫۳۰
۱۸ مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف) ۳ ۰٫۳۰
۱۹ مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون) ۳ ۰٫۳۰
۲۰ مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب) ۲ ۰٫۲۰
۲۱ فعلات فعلن فعلات فعلن ۲ ۰٫۲۰
۲۲ مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون) ۲ ۰٫۲۰
۲۳ مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف) ۱ ۰٫۱۰

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با زبان غالب شعر در گنجور به شرح زیر است:

ردیف زبان تعداد ابیات درصد از کل
۱ فارسی ۱٬۰۱۲ ۸۲٫۶۸
۲ عربی ۲۱۲ ۱۷٫۳۲

آمار ابیات برچسب‌گذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:

ردیف قالب شعری تعداد ابیات درصد از کل
۱ غزل/قصیده/قطعه ۸۳۶ ۶۸٫۳۰
۲ مثنوی ۳۴۷ ۲۸٫۳۵
۳ رباعی ۳۸ ۳٫۱۰
۴ قطعه ۲ ۰٫۱۶
۵ تک بیت ۱ ۰٫۰۸

آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۱۴۰ بیت و کوتاه‌ترین شامل ۱ بیت شعر است):

ردیف تعداد ابیات شعر فراوانی درصد از ۲۵۱ شعر
۱ ۲ ۸۹ ۳۵٫۴۶
۲ ۱ ۶۷ ۲۶٫۶۹
۳ ۳ ۳۱ ۱۲٫۳۵
۴ ۴ ۲۱ ۸٫۳۷
۵ ۵ ۱۸ ۷٫۱۷
۶ ۶ ۱۳ ۵٫۱۸
۷ ۷ ۴ ۱٫۵۹
۸ ۸ ۲ ۰٫۸۰
۹ ۳۷ ۱ ۰٫۴۰
۱۰ ۳۲ ۱ ۰٫۴۰
۱۱ ۱۰ ۱ ۰٫۴۰
۱۲ ۱۴۰ ۱ ۰٫۴۰
۱۳ ۲۳ ۱ ۰٫۴۰
۱۴ ۱۳۶ ۱ ۰٫۴۰

آمار ابیات به تفکیک زیربخش‌های این قسمت به شرح زیر است (بخش‌هایی که در این جدول نیامده‌اند فاقد شعر بوده‌اند):

ردیف بخش تعداد ابیات درصد از کل
۱ مقامات حمیدی ۹۲۰ ۷۵٫۱۶
۲ سفرنامهٔ منظوم ۳۰۴ ۲۴٫۸۴