اِی لُعبتِ خندان لبِ لَعلَت که مَزیدهست؟
وی باغ لطافت بِهِ رویت که گزیدهست؟
زیباتر از این صید همه عمر نکردهست
شیرینتر از این خربزه هرگز نبریدهست
ای خضر حلالت نکنم چشمهٔ حیوان
دانی که سِکندر به چه مِحنت طلبیدهست؟
آن خون کسی ریختهای یا مِیِ سرخ است
یا توت سیاه است که بر جامه چکیدهست
با جمله برآمیزی و از ما بگریزی
جُرم از تو نباشد، گنه از بخت رمیدهست
نیک است که دیوار به یک بار بیفتاد
تا هیچکس این باغ، نگویی که ندیدهست
بسیار توقف نکند میوهٔ بَر بار
چون عام بدانست که شیرین و رسیدهست
گُل نیز در آن هفته دهن باز نمیکرد
وامروز نسیم سحرش پرده دریدهست
در دجله که مرغابی از اندیشه نرفتی
کشتی رَود اکنون که تَتَر جِسر بریدهست
رفت آن که فُقاع از تو گشایند دگر بار
ما را بس از این کوزه که بیگانه مکیدهست
سعدی در بستان هوای دگری زن
وین کِشته رها کن که در او گله چریدهست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
این شعر از سعدی از نخستین نمونه های سبک واسوخت در شعر فارسی است که در آن سعدی بیزاری خود را از معشوق ابراز می کند. وی ابتدا به توصیف زیباییهای معشوق میپردازد. شاعر با زبان شاعرانه، معشوقی را وصف میکند که زیبایی بینظیر داشته، ولی با رقیب و رقبای سعدی رواداری کرده و دامنش آلوده شده است. در انتها ضمن تحقیر معشوق به اتخاذ این تصمیم، معشوق را لایق خود نمی داند و به خود توصیه می کند که او را رها کند.
ای معشوقهی خندان، لبهای زیبایت را چه کسی مزه کرده است. ای باغ لطافت، چه کسی پوست زیبا و مخملی صورتت را مانند میوه به، گاز زده است؟ /// ای معشوق زیبا روی من ، چه کسی لبان سرخت را مکیده است؟ وای یار لطیف، چه کسی چهرهء همانند بِهِ تو را به دندان گرفته است؟ [لعبت : در لغت به معنی عروسک و پیکر نگاشته / لعل: سنگ قیمتی سرخ رنگ / مزیدن: مکیدن ، مزه کردن و چشیدن / گزیدن: به دندان گرفتن ، گاز گرفتن / تشبیه: لب به لعل، لطافت به باغ، روی به "بِه" ( اضافهء تشبیهی ) ] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
هیچ کس در تمام عمر شکاری به این زیبایی، صید نکردهاست، و هیچ خربزهای به این شیرینی، هرگز پاره نکره است. /// (کسی که لب لعلت را مکیده و بِهِ رویت را به دندان گرفته) ، در تمام عمر خود صیدی زیباتر از این به دست نیاورده و هرگز خربزه ای به این شیرینی نبریده است. [ تشبیه : معشوق به صیدی زیبا و خر بزه ای شیرین مانند شده است .] - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
ای خضر! حلالت نمیکنم که پیش از من به چشمهی حیات رسیدی، در حالیکه میدانستی اسکندر با چه سختیها و مشکلاتی به دنبال آن رفته است. /// ای خضر بهره مندی از چشمهء آب حیات حلالت مباد .آیا میدانی که اسکندر برای رسیدن بدان چه محنت و مرارتی را متحمل شده است ؟ [خضر ---> بیت سوم غزل ۵۳ / چشمهء حیوان ---> بیت سوم غزل ۵۳ / سکندر: اسکندر (برای اطلاعات بیشتر به لغت نامه مراجعه گردد) / تناسب: خضر، چشمهء حیوان / تلمیح: به داستان خضر و چشمهء حیوان و نیز سکندر و طلب چشمهء حیوان / ...شاید مراد سعدی این باشد که ای کسی که بی مرارت و سختی به معشوق دست یافتی ، آیا می دانی که من در طلب او چه محنتی کشیدم؟ - منبع: شرح غزلهای سعدی ///
سعدی با اشاره به لکه روی دامن معشوق، با تجاهل العارف، خود را به نادانسته می زند و از وی می پرسد آیا خون کسی بر روی لباسش ریخته شده است که به رنگ سرخ درآمده، یا اینکه این لکهی توت سیاه است. در حالیکه میداند این لکه نشان از دست دادن بکارت معشوق است.
با همگان معاشرت و اختلاط می کنی، ولی از ما می گریزی، این گریختن گناه تو نیست، بلکه بد اقبالی من است که بخت از من رمیده است. [جمله: همه / بخت رمیده: سعادت و اقبال گریزان و نافرمان ] - منبع: شرح غزلهای سعدی
چه نیکو شد که حصار باغ دوشیزگی تو یکباره فرو ریخت! تا دیگر نتوانی مدعی شوی که هیچ کس باغ عصمت و دوشیزگی مرا ندیده است. - منبع: شرح غزلهای سعدی
اگر عوام بدانند که میوهء روی درخت رسیده و شیرین است، نمی گذارند آن میوه خیلی روی درخت بماند. [ بر بار: بر درخت و شاخه /عام: مردم /جناس زاید: بر، بار /ایهام ترادف: بین "بر" در معنی " میوه " که در اینجا مراد نیست با " بار و میوه " / استعارهء مرکب: بیت با توجه به ابیات دیگر غزل در معنای دیگری به کار رفته است: اگر مردم از رسیدگی و بلوغ تو آگاه شوند، به سراغت خواهند آمد. ] - منبع: شرح غزلهای سعدی
با توجه به مضمون بیت قبل، گل نمی خواست شکوفایی اش یک هفته دوام داشته باشد، اما چه می توان کرد که امروز نسیم سحر گاهی پردهء گل را درید، همچنانکه تو به دست اغیار افتادی و دوشیزگی ات از بین رفت. [ استعارهء مرکب : بیت در معنای غیر حقیقی به کار رفته است. ] - منبع: شرح غزلهای سعدی
در دجله که پیشتر مرغابی کوچک هم از ورود بدان هراس داشت، اینک به دلیل اینکه تاتار ویرانگر پل آن را درهم دریده است، کشتی بزرگ بدان وارد می شود. [ اندیشه : ترس و بیم / تتر : تا تار --> بیت سوم غزل ۵۹ / جسر : پل /تناسب : دجله ، مرغابی ،کشتی ، جسر / ایهام تبادر : با توجه به دجله و کشتی ، رَوَد ،رود را به ذهن متبادر می سازد .] - منبع: شرح غزلهای سعدی
گذشت آن روزگاری که به خود می بالیدی و می شد از دست تو باده گرفت. ما را به کوزه ای که بیگانه از آن نوشیده باشد، نیازی نیست. [ فقاع : شرابی که از جو و مویز و جز آن گیرند، آب جو (لغت نامه ) / کنایه: فقاع گشودن ( تفاخر کردن ، بالیدن ، نازیدن ) / استعارهء مرکب: بیت دارای معنای مجازی است. ] - منبع: شرح غزلهای سعدی
ای سعدی درِ باغ عشق دیگری را بکوب و این مزرعه را که در آن گله ای چریده است ،رها کن! به دنبال کسی باش که دست خوردهء دیگری نباشد. [ تشبیه : هوا به بستان / کنایه : درِ چیزی را زدن ( چیزی را طلب کردن ) / تناسب: گله، چریدن /استعارهء مرکب: این بیت هم علاوه بر معنای حقیقی، با توجه به فضای غزل، معنایی مجازی دارد.] - منبع: شرح غزلهای سعدی / دکتر محمدرضا برزگر خالقی / دکتر تورج عقدایی.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
میخواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.
گوید که شما دخترکان را چه رسیدهست؟
رخسار شما پردگیان را که بدیدهست؟
وز خانه شما پردگیان را که کشیدهست؟
وین پردهٔ ایزد به شما بر که دریدهست؟
بس کز جگرم خون دگرگونه چکیده است
تا دست به کام دل خویشم برسیده است
و امروز پشیمانی و درد است دلم را
در عمر خود از هرچه بگفته است و شنیده است
پایی که بسی پویه بیفایده کردی
[...]
خرم دل آن کس که به رخسار تو دیده ست
یا زان لب شیرین سخن تلخ شنیده ست
زان زلف مسلسل که همه برشکند باد
از روی تو بنگر که در ان زیر چه دیده ست
بر قافله صبر مرا نیست ولایت
[...]
صبح است و بهار است و گل و نقل و نبید است
ساقی قد و شاهد می و نی ناله کشیدهست
صبح از طرف مشرق و سرو از کنف جوی
وان سبزهٔ خط زان لب دلجوی دمیدهست
زاغ از قبل شاخ خزیدهست به کنجی
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۳۶ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.