گنجور » مولانا » مثنوی معنوی » دفتر اول » بخش ۶ - بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند

برای پیشنهاد تصاویر مرتبط با اشعار لازم است ابتدا با نام کاربری خود وارد گنجور شوید.

ورود به گنجور

مولانا » مثنوی معنوی » دفتر اول »

بخش ۶ - بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند

قصهٔ رنجور و رنجوری بخواند

بعد از آن در پیش رنجورش نشاند

رنگ روی و نبض و قاروره بدید

هم علاماتش هم اسبابش شنید

گفت هر دارو که‌ایشان کرده‌اند

آن عمارت نیست ویران کرده‌اند

بی‌خبر بودند از حال درون

استعیذ الله مما یفترون

دید رنج و کشف شد بَر وی نهفت

لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت

رنجش از صفرا و از سودا نبود

بوی هر هیزم پدید آید ز دود

دید از زاریش کاو زار دل است

تن خوش است و او گرفتار دل است

عاشقی پیداست از زاری دل

نیست بیماری چو بیماری دل

علت عاشق ز علت‌ها جداست

عشق اصطرلاب اسرار خداست

عاشقی گر زین سر و گر زان سرست

عاقبت ما را بدان سر رهبرست

هرچه گویم عشق را شرح و بیان

چون به عشق آیم خجل باشم از آن

گرچه تفسیر زبان روشنگرست

لیک عشق بی‌زبان روشنترست

چون قلم اندر نوشتن می‌شتافت

چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت

عقل در شرحش چو خر در گل بخفت

شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت

آفتاب آمد دلیل آفتاب

گر دلیلت باید از وی رو متاب

از وی ار سایه نشانی می‌دهد

شمس هر دم نور جانی می‌دهد

سایه، خواب آرد تو را همچون سمر

چون برآید شمس انشق القمر

خود غریبی در جهان چون شمس نیست

شمس جان باقیست کاو را امس نیست

شمس در خارج اگر چه هست فرد

می‌توان هم مثل او تصویر کرد

شمس جان کو خارج آمد از اثیر

نبودش در ذهن و در خارج نظیر

در تصور ذات او را گُنج کو؟

تا درآید در تصور مثل او

چون حدیث روی شمس‌الدین رسید

شمس چارم‌آسمان سر در کشید

واجب آید چونکه آمد نام او

شرح کردن رمزی از انعام او

این نفس جان دامنم برتافته‌ست

بوی پیراهان یوسف یافته‌ست

کز برای حقِ صحبت سال‌ها

بازگو حالی از آن خوش حال‌ها

تا زمین و آسمان خندان شود

عقل و روح و دیده صدچندان شود

لاتکلفنی فانی فی الفنا

کلت افهامی فلا احصی ثنا

کل شیء قاله غیرالمفیق

ان تکلف او تصلف لا یلیق

من چه گویم یک رگم هشیار نیست

شرح آن یاری که او را یار نیست

شرح این هجران و این خون جگر

این زمان بگذار تا وقت دگر

قال اطعمنی فانی جائع

واعتجل فالوقت سیف قاطع

صوفی ابن‌الوقت باشد ای رفیق

نیست فردا گفتن از شرط طریق

تو مگر خود مرد صوفی نیستی؟

هست را از نسیه خیزد نیستی

گفتمش پوشیده خوش‌تر سِرِّ یار

خود تو در ضمن حکایت گوش‌ دار

خوش‌تر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

گفت مکشوف و برهنه بی‌غلول

بازگو، دفعم مِدِه ای بوالفضول

پرده بردار و برهنه گو که من

می‌نخسپم با صنم با پیرهن

گفتم ار عریان شود او در عیان

نه تو مانی نه کنارت نه میان

آرزو می‌خواه، لیک اندازه خواه

برنتابد کوه را یک برگ کاه

آفتابی کز وی این عالم فروخت

اندکی گر پیش آید جمله سوخت

فتنه و آشوب و خون‌ریزی مجوی

بیش ازین از شمس تبریزی مگوی

این ندارد آخر، از آغاز گوی

رو تمام این حکایت بازگوی

حاشیه‌ها

با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

وزن:	فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری:	مثنوی
منبع اولیه:	ویکی‌درج

خلاصه

هوش مصنوعی: در این قطعه، شاعر به بیان تجربیات و حالات عاشقانه و روحانی خود می‌پردازد. او از یک رنجور و وضعیت او سخن می‌گوید و به بررسی علل درد او می‌پردازد. اما متوجه می‌شود که درد او ناشی از بیماری نیست، بلکه بیشتر نتیجه عشق و دل‌خوری‌های عاشقانه است. شاعر تأکید می‌کند که عشق امری فراتر از توضیحات عقلانی است و نمی‌توان آن را به زبان آورد.

او با تشبیه عشق به آفتاب و شمس، که وجودی بی‌نظیر و منحصر به فرد است، نشان می‌دهد که عشق واقعی باید احساس شود و نمی‌تواند به سادگی وصف شود. شاعر از معشوقی یاد می‌کند که او را نمی‌توان به‌طور کامل شناخت، چرا که عشقی که در دل است، فراتر از فهم و شناخت عقلانی است. در نهایت، شاعر از مکشوف بودن عاشقانه‌ها و رازهای عشق سخن می‌گوید و برآن است که نباید به جزئیات عشق پرداخت بلکه باید از آن احساس لذت برد.

برگردان به زبان ساده

# قصهٔ رنجور و رنجوری بخواند

بعد از آن در پیش رنجورش نشاند

هوش مصنوعی: داستانی غم‌انگیز و دل‌خراب را برای کسی می‌خواند و پس از آن، آن فرد را در برابر مصیبت‌های خود نشاند.

# رنگ روی و نبض و قاروره بدید

هم علاماتش هم اسبابش شنید

هوش مصنوعی: او رنگ چهره و نبض و شیشه را مشاهده کرد، هم نشانه‌هایش را دید و هم وسایلش را شنید.

# گفت هر دارو که‌ایشان کرده‌اند

آن عمارت نیست ویران کرده‌اند

هوش مصنوعی: گوید هر دارویی که آن‌ها ساخته‌اند، باعث ویرانی و خرابی این ساختمان شده است.

# بی‌خبر بودند از حال درون

استعیذ الله مما یفترون

هوش مصنوعی: آن‌ها از درون و حال زیبا و واقعی آنچه که در قلب‌ها می‌گذرد، بی‌خبر بودند و از خداوند پناه می‌طلبند از آنچه که به دروغ می‌سازند و می‌گویند.

# دید رنج و کشف شد بَر وی نهفت

لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت

هوش مصنوعی: او دید که رنجی وجود دارد و این رنج برایش آشکار شد، اما تصمیم گرفت که آن را پنهان کند و با کسی از جمله سلطان درباره‌اش صحبت نکند.

# رنجش از صفرا و از سودا نبود

بوی هر هیزم پدید آید ز دود

هوش مصنوعی: رنجش‌ها و مشکلات ناشی از خشم و بدبینی نیست، بلکه هر نوع بویی که حس می‌شود، نتیجه‌ای است که از دود حاصل می‌شود.

# دید از زاریش کاو زار دل است

تن خوش است و او گرفتار دل است

هوش مصنوعی: نگاهی به او بینداز که چگونه در غم و اندوه است؛ تنش خوش و راحت به نظر می‌رسد، اما دلش در چنگال درد و رنج گرفتار است.

# عاشقی پیداست از زاری دل

نیست بیماری چو بیماری دل

هوش مصنوعی: عشق واقعی با درد و زاری قلبی مشخص می‌شود، اما این زاری نشانه بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از عشق و احساس عمیق است.

# علت عاشق ز علت‌ها جداست

عشق اصطرلاب اسرار خداست

هوش مصنوعی: عشق حقیقی و واقعی از سایر دلایل و علت‌ها متمایز است، زیرا به مانند ابزاری است که می‌توان با آن به رازهای الهی دست یافت.

# عاشقی گر زین سر و گر زان سرست

عاقبت ما را بدان سر رهبرست

هوش مصنوعی: عاشقی اگر از این سو باشد یا از آن سو، در نهایت ما را به همان یک قائد هدایت می‌کند.

# هرچه گویم عشق را شرح و بیان

چون به عشق آیم خجل باشم از آن

هوش مصنوعی: هر چقدر که بخواهم درباره عشق صحبت کنم و آن را توصیف کنم، وقتی خودم در حال عشق ورزیدن هستم، از گفتن تمام آنچه گفته‌ام شرمنده می‌شوم.

# گرچه تفسیر زبان روشنگرست

لیک عشق بی‌زبان روشنترست

هوش مصنوعی: هرچند که توضیح و تفسیر زبان می‌تواند روشنگر باشد، اما احساس عشق بدون کلام و بیان، به‌مراتب واضح‌تر و روشن‌تر است.

# چون قلم اندر نوشتن می‌شتافت

چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت

هوش مصنوعی: وقتی قلم شروع به نوشتن می‌کند، سریع و با اشتیاق جلو می‌رود، اما زمانی که موضوع عشق پیش می‌آید، قلم به جای نوشتن، از خود می‌شکافد و به عمق احساسات می‌پردازد.

# عقل در شرحش چو خر در گل بخفت

شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت

هوش مصنوعی: عقل نتوانسته به خوبی مفهوم عشق و عاشقی را توضیح دهد، همانطور که الاغ در گل گیر کرده و نمی‌تواند حرکت کند. در اینجا عشق خودش به بیان مفهومش می‌پردازد.

# آفتاب آمد دلیل آفتاب

گر دلیلت باید از وی رو متاب

هوش مصنوعی: خورشید خود دلیلی برای وجود خود است؛ اگر به دلیلی نیاز داری، نباید از او دور شوی.

# از وی ار سایه نشانی می‌دهد

شمس هر دم نور جانی می‌دهد

هوش مصنوعی: اگر خورشید سایه‌ای از خود نشان دهد، هر لحظه زندگی و نور تازه‌ای به ما می‌بخشد.

# سایه، خواب آرد تو را همچون سمر

چون برآید شمس انشق القمر

هوش مصنوعی: سایه مانند خواب تو را به آرامش می‌آورد، اما وقتی که خورشید طلوع کند، ماه از هم شکافته می‌شود.

# خود غریبی در جهان چون شمس نیست

شمس جان باقیست کاو را امس نیست

هوش مصنوعی: در دنیا کسی مانند شمس وجود ندارد و او جان واقعی است که هیچ مشابهی ندارد.

# شمس در خارج اگر چه هست فرد

می‌توان هم مثل او تصویر کرد

هوش مصنوعی: اگرچه شمس در دنیای بیرونی تنها و واحد است، اما می‌توان مشابه او را تصور کرد.

# شمس جان کو خارج آمد از اثیر

نبودش در ذهن و در خارج نظیر

هوش مصنوعی: شمس جان به دنیای مادی پا گذاشته، اما در ذهن و دنیای واقعی مانند او کسی دیگر وجود ندارد.

# در تصور ذات او را گُنج کو؟

تا درآید در تصور مثل او

هوش مصنوعی: چطور می‌توانیم وجود او را در ذهن خود جای دهیم؟ چرا که او آنقدر بزرگ است که نمی‌توان او را به هیچ تصوری محدود کرد.

# چون حدیث روی شمس‌الدین رسید

شمس چارم‌آسمان سر در کشید

هوش مصنوعی: هنگامیکه داستان و سخنانی درباره شمس‌الدین به گوش رسید، شمس، که همانند یک خورشید در آسمان است، از بالای آسمان خود را نمایان کرد.

# واجب آید چونکه آمد نام او

شرح کردن رمزی از انعام او

هوش مصنوعی: زمانی که نام خداوند به میان می‌آید، لازم است که دریابیم و توضیح دهیم از آن رحمت و نعمت‌هایی که به ما عطا کرده است.

# این نفس جان دامنم برتافته‌ست

بوی پیراهان یوسف یافته‌ست

هوش مصنوعی: این نفس که روح من است، به من نزدیک شده و بوی لباس یوسف را به مشامم رسانده است.

# کز برای حقِ صحبت سال‌ها

بازگو حالی از آن خوش حال‌ها

هوش مصنوعی: برای خاطر خدا، سال‌هاست که از حال و هوای خوش آن روزها صحبت می‌کنم.

# تا زمین و آسمان خندان شود

عقل و روح و دیده صدچندان شود

هوش مصنوعی: زمانی که زمین و آسمان به شادی و نشاط بیفتند، عقل و روح انسان نیز به طرز قابل توجهی پر از شادی و آگاهی خواهند شد.

# لاتکلفنی فانی فی الفنا

کلت افهامی فلا احصی ثنا

هوش مصنوعی: مرا بیشتر از آنچه در توانم است، ملزم نکن. فهم من ناکافی است و نمی‌توانم به خوبی ستایش تو را بیان کنم.

# کل شیء قاله غیرالمفیق

ان تکلف او تصلف لا یلیق

هوش مصنوعی: هر چیزی که از حد خود خارج شود و از آنچه که باید باشد، دور شود، شایسته و مناسب نیست.

# من چه گویم یک رگم هشیار نیست

شرح آن یاری که او را یار نیست

هوش مصنوعی: نمی‌دانم چه بگویم، چرا که هیچ بخشی از وجودم آگاه نیست. فقط می‌دانم که نمی‌توانم عشق یا یاری را توصیف کنم که خود یاری ندارد.

# شرح این هجران و این خون جگر

این زمان بگذار تا وقت دگر

هوش مصنوعی: این جدایی و درد دل را در این زمان فراموش کن و بگذار برای زمانی دیگر که مناسب‌تر باشد.

# قال اطعمنی فانی جائع

واعتجل فالوقت سیف قاطع

هوش مصنوعی: بگو که به من غذا بده چون من گرسنه‌ام و عجله کن زیرا زمان مانند یک شمشیر برّنده است.

# صوفی ابن‌الوقت باشد ای رفیق

نیست فردا گفتن از شرط طریق

هوش مصنوعی: دوست عزیز، صوفی باید در زمان حال زندگی کند و به هرچه که در امروز است، توجه کند. صحبت از فردا جزو اصول راه و سلوک نیست و نباید به آینده فکر کرد.

# تو مگر خود مرد صوفی نیستی؟

هست را از نسیه خیزد نیستی

هوش مصنوعی: آیا تو خود صوفی نیستی؟ وجود واقعی از عدم و باطل ناشی می‌شود.

# گفتمش پوشیده خوش‌تر سِرِّ یار

خود تو در ضمن حکایت گوش‌ دار

هوش مصنوعی: به او گفتم که بهتر است راز محبوب خود را پنهان نگه‌داری و در حین نقل داستان‌ها، به این نکته توجه داشته باشی.

# خوش‌تر آن باشد که سرّ دلبران

گفته آید در حدیث دیگران

هوش مصنوعی: زیباتر آن است که راز دل عاشقان در گفت‌وگوهای دیگران بیان شود.

# گفت مکشوف و برهنه بی‌غلول

بازگو، دفعم مِدِه ای بوالفضول

هوش مصنوعی: بگو که رازها و حقیقت‌ها را به آسانی بیان کن و از من خواهش نکن که دور از ادب و حریم شخصی در مورد دیگران صحبت کنم.

# پرده بردار و برهنه گو که من

می‌نخسپم با صنم با پیرهن

هوش مصنوعی: پرده را کنار بزن و با صدای بلند بگو که من در کنار محبوبم خواب را بر خود حرام کرده‌ام و حتی با وجود لباس هم آرام نمی‌گیرم.

# گفتم ار عریان شود او در عیان

نه تو مانی نه کنارت نه میان

هوش مصنوعی: اگر او در عالم آشکار بدون پوشش بماند، نه تو باقی می‌مانی و نه در کنارش، نه هیچ چیزی در میان شما خواهد بود.

# آرزو می‌خواه، لیک اندازه خواه

برنتابد کوه را یک برگ کاه

هوش مصنوعی: آرزو کن، اما در حد معقول و منطقی، زیرا که حتی کوه‌ها هم نمی‌توانند با یک برگ کاه تحمل کنند.

# آفتابی کز وی این عالم فروخت

اندکی گر پیش آید جمله سوخت

هوش مصنوعی: اگر آفتابی که این دنیا را با نور خود روشن کرده، مقداری از نورش را نشان دهد، همه چیز از شدت نور او نابود خواهد شد.

# فتنه و آشوب و خون‌ریزی مجوی

بیش ازین از شمس تبریزی مگوی

هوش مصنوعی: بهتر است در مورد شمس تبریزی بیشتر حرف نزنیم و از ایجاد هر نوع فتنه و آشوب و خونریزی پرهیز کنیم.

# این ندارد آخر، از آغاز گوی

رو تمام این حکایت بازگوی

هوش مصنوعی: این موضوع هیچ پایانی ندارد، از ابتدا بگو و همه‌ی داستان را شرح بده.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

بخش ۶ - بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند به خوانش علیرضا محرابی
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

بخش ۶ - بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند به خوانش علیرضا بخشی زاده روشنفکر

بخش ۶ - بردن پادشاه آن طبیب را بر بیمار تا حال او را ببیند به خوانش عندلیب

علیرضا شاکری - قصه رنجور و رنجوری بخواند بعد از آن در پیش رنجورش نشاند به خوانش علیرضا شاکری

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۵۸ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

shahin najafi در ‫۱۶ سال و ۹ ماه قبل، یکشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۷، ساعت ۰۲:۳۱ نوشته:

shams jan baghist ura ams nist.....sahih mibashad
---
پاسخ: با تشکر از شما، «شمس جان باقی کش امس نیست» با «شمس جان باقیست کاو را امس نیست» جایگزین شد.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی