جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۳۲ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۴۷:
بدِ رندان مگو ای شیخ و هش‌دار
که با ..................... کینه داری
مِهرِ خدایی: 26 نسخه (801، 803، 813، 816، 818، 824، 825، 834، 836 و 17 متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری
با حُکمِ خدایی: 9 نسخه (827 و 8 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، سایه، خرمشاهی
بر حُکمِ خدایی: 1 نسخه (822)
با مِهرِ سپهری: 4 نسخه (821، 823، 843 و 1 نسخۀ متأخر: 857)
با مِهرِ سپهر این: 1 نسخۀ بسیار متأخّر (894)
غزل 438 در 43 نسخه آمده و بیت فوق در نسخۀ مورخ 819 نیست.گفته شده است که ضمن تناسب "مهر" با "کینه"، "مهر خدایی" هم ضبط اقدم و اکثر نسخ است و هم ناظر به «یُحِبُّهم و یُحِبّونه» (از آیۀ 54 سورۀ مائده)
است.
**********************************
**********************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۲۸ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۹:
............... که طلسمات عجایب دارد
فتح آن در نظر رحمت درویشان است
گنج عزّت: 15 نسخه (801، 811، 813، 818، 819، 821، 823، 824، 825 و 6 نسخۀ دیگر اعم از متأخر و بی‌تاریخ) خانلری، نیساری، عیوضی
کُنج عزلت (یا: گنج عزلت): 17 نسخه (807، 822، 827، 843 و 13 نسخۀ دیگر)
قزوینی، خرمشاهی: گنج عزلت
سایه: کُنج عزلت
غزل 50 و بیت دوم آن را 32 نسخه دارند. در نسخ خطی، سرکش بر روی کاف اغلب نوشته نمی‌شد اما ضبط اول "گنج عزّت" است چون "کُنج عزّت" به نظر نرسیده است اما با توجه به "عزلت" هر دو ضبط "کُنج عزلت" و "گنج عزلت" برای مورد دوم که در همگی، کاف بدون سرکش است محتمل است که مورد نظر کاتبان بوده باشد. اما به قرینۀ طلسم، "گنج" درست است. نمونه‌ها بسیار است. عطار گوید:
(تا تو بر جایی طلسم گنج بر جای است نیز / چون تو گم گشتی کسی از گنج برخوردار نیست)
(کز هر رنجی گشاده گردد / صد گنج طلسم مشکل از ما)
مولوی راست:
(در طلسمات شمس تبریزی / گشت گنج عجایبش مکتوم)؛ (جهان ز نور تو ناچیز شد چه چیزی تو / طلسم دلبریی یا تو گنج جانانی) در مثنوی معنوی:
(طهرا بیتی بیان پاکیست / گنج نورست ار طلسمش خاکیست)
نظامی در خسرو و شیرین:
نموداری که از مه تا به ماهی‌ست
طلسمی بر سر گنج الهی‌ست
طلسم بسته را با رنج‌یابی
چو بگشائی بزیرش گنج یابی
در لیلی و مجنون: (دوران چو طلسم گنج بربود / وان قفل خزینه بند فرسود)
بحث بیشتر بر سر اخنلاف "عزّت" است و "عزلت". به نظر می‌رسد که بر اثر اشتباه در خوانش "گنج" به صورت "کُنج" متناسب با این، "عزت" به "عزلت" محرف شده که متناسب با درویشی و تصوف است. در اینجا نیز "کُنج عزلت" یا "گنج عزلت" هر دو می‌توانند مورد نظر کاتبان باشند. خاقانی گفته است:
(گنج عزلت توراست خاقانی / عافیت هم ورا مسلم دان)
البته معلوم نیست که در نسخه‌ها "گنج" است یا "کُنج" زیرا از گزارش مصححان آورده‌ام. "کُنج عزلت" معمول‌تر است و اگر گنج بیاید جداگانه در جناس با کنج است. خواجو کرمانی گوید:
(کرده‌ایم از ملک هستی کُنج عزلت اختیار / وین دل ویرانه گنج و نیستی گنجور ماست)
شیخ بهایی دارد:
(گنج خواهی؟ کنج عزلت کن مقام / واستتر واستخف، عن کل الانام).
با این وجود "گنج عزلت" را عطار در وصف ابراهیم بن ادهم آورده است:
(سلطان دنیا ودین، آن سیمرغ قاف یقین، آن گنج عالم عزلت، آن خزینه سرای دولت، آن شاه اقلیم اعظم، آن پرورده لطف و کرم، پیروقت ابراهیم بن ادهم ...)
از صائب تبریزی است:
(قدر عزلت را چه می دانند صحبت دوستان؟ / گنج می داند حضور گوشه ویرانه چیست)
(سنگ در میزان ماه مصر گوهر می شود / گنج خرسندی نهان در زیر پای عزلت است)
(غباری نیست بر خاطر زعزلت پاک گوهر را / که گنج آسایش روی زمین زیرزمین دارد)
"عزت" هم معنی وسیع و عمیقی دارد و هم در تناسب با "محتشمی" در بیت ماقبل (مطلع) و "رحمت" در مصرع دوم همین بیت است. شواهدی از "گنج عزّت"، عراقی:
(رسیده بر سر گنجِ جواهرِ عزّت / از آن خزانه دمی بس توانگر آورده)
شیخ بهایی:
(روی دل، از غیر حق برتافته / گنج عزّت را ز عزلت یافته)
***********************************
***********************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۲۳ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۴۸:
..................... ای مهِ خورشید‌کلاه
تا چو زلفت سر سودازده در پا فکنم
بند برقع بگشا: 22 نسخه (801، 803، 813، 814-813، 818، 821، 824[بگشای]، 836 و 12 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری
بگشا بند قبا: 18 نسخه (819، 822، 825، 827، 843 و 13 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، سایه، خرمشاهی
40 نسخه غزل 340 و بیت فوق را دارند. نقل به مضمون از گفتۀ دکتر محمد جعفر محجوب و تأیید دکتر عیوضی "بند برقع بگشا" تناسب بیشتری دارد با مصرع دوم و کاری که عاشق در سر دارد و برایش آماده می‌شود. برقع گشودن از لحاظ عرفانی نیز ناظر به مو و زلف است و غنای بیشتری دارد نسبت به گشودن بند قبا که عبارت از توقف معشوق نزد عاشق است. این دو بیت را هم ببینیم:
تو گر خواهی که جاویدان جهان یک سر بیارایی
صبا را گو که بردارد زمانی برقع از رویت
گوشه گیران انتظار جلوه خوش می‌کنند
برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن
**********************************
**********************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۲۰ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۱۵:
.................. قصۀ ارباب معرفت
رمزی برو بپرس و حدیثی بیا بگو
هان بر در است: 2 نسخه (819، 822) خانلری، عیوضی
هان نادر است: 1 نسخه (823)
جان‌پرور است: 19 نسخه (827، 843 و 17 نسخۀ دیگر) قزوینی، نیساری، سایه، خرمشاهی
غزل 407 در 32 نسخۀ مکتوب در قرن نهم هجری مندرج است و بیت فوق در 10 نسخه از جمله نسخ مورخ 803، 813، 818 و 821 نیست. از نسخه‌های کهن، نسخه‌های مورخ 801، 824، 825 خود غزل را ندارند.
ضبط سه نسخۀ کهن‌تر دشوارتر است. مشکل توان باور کرد که در آنها "جان‌پرور است" به "هان بر در است" یا محرف آن (هان نادر است) تبدیل شده باشد بلکه عکس آن محتمل است. نقل به مضمون از گفتۀ دکتر حمیدیان در "شرح شوق" با ضبط اقدم نسخ بیانی هنری‌تر به کار گرفته شده است و قصّه به کسی تشبیه شده است که پشت در است و می‌توان رفت و از او رمزی پرسید و برای دیگران ارمغان آورد. ضبط اکثر نسخ گنگ است و معلوم نیست از چه کسی باید رمز را پرسید. دکتر محمد جعفر محجوب نیز ضبط اقدم نسخ را درست دانسته است.
مصرع دوم:
بپرس و حدیثی: 12 نسخه (819، 822 و 9 نسخۀ دیگر) عیوضی
بپرس، حدیثی: 10 نسخه (823، 827، 843 و 7 نسخۀ دیگر) قزوینی، خانلری، نیساری، سایه، خرمشاهی
این "واو" هم معنی را وسیعتر و هم شعر را روانتر میکند.
*******************************
*******************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۱۷ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۱۶:
هر گنجِ سعادت که خدا داد به حافظ
از یُمنِ دعای شب و ................ بود
درس سحری : 18 نسخه (801، 803، 813، 824، 827 کمبریج، 836، 843 و 11 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری
ورد سحری : 18 نسخه (819، 821، 822، 823، 825، 827 خلخالی [نسخۀ اساس قزوینی] و 12 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، سایه، خرمشاهی
36 نسخه غزل 210 و بیت تخلص آن را دارند. نسخۀ مورخ 818 غزل را ندارد.
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۱۴ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۷۹:
ه مَی عمارتِ ....... کن که این جهانِ خراب
بر آن سر است که از خاک ما بسازد خشت
دل : 14 نسخه (801، 819، 821، 823، 824، 827 و 8 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، سایه، خرمشاهی
جان : 17 نسخه (813، 818، 822، 825، 843 و 12 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری
غزل 77 و بیت فوق را 31 نسخه دارند. نسخۀ مورخ 803 غزل را ندارد. نسخۀ مورخ 866 «طهارتِ دل» ضبط کرده است.
**************************************
**************************************
Mohsen در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۱۳ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۶۶۵:
در بیت نهم کدام درست است ?
1- چون شهب لاحول شیطانت کنم
که بنظر از مفهوم شهاب و شیطان در قران آمده است.
یا اینکه
چون شهت لاحول شیطانت کنم
2- که شه مخفف شاه است
3- و یا اینکه شه بر مبنای واژه نامه دکتر معین
(شُ) (اِ.) کلمه ای است که هنگام نفرت و بیزاری بر زبان آورند.
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۱۱ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۵۲:
دیدن .................... را دیدۀ جان‌بین باید
وین کجا مرتبۀ چشم جهان‌بین من است
لعل تو : 32 نسخه (801، 807، 813، 814- 813، 818، 819، 821، 822، 823، 824، 825، 843 و 19 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ) خانلری، نیساری، عیوضی
روی تو : 5 نسخه (827 و 4 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ) قزوینی، سایه، خرمشاهی
مندرج در تمام 37 نسخه‌ای که غزل 53 را دارند. نسخۀ 803 فاقد غزل است و به احتمال در بخش قافیۀ "ت" افتادگی دارد.
***************************************
***************************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۰۵ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۴۴:
هر چند کان آرام دل دانم نبخشد کام دل
نقش خیالی می‌کشم فال دوامی می‌زنم
نقش خیالی : 20 نسخه (801، 803، 813، 819، 821، 822، 825، 827 و 12 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) قزوینی، خانلری، عیوضی، نیساری در آخرین ویرایش خود، سایه، خرمشاهی
نقش وصالی : 12 نسخه (843، 854، 855، 858، 862،864، 866، 874، 875، 893، و دو نسخۀ بی‌تاریخ) گزینش نیساری در چاپ 1377
غزل 336 و بیت فوق را 32 نسخه دارند. نسخه‌های مورخ 818، 823 و 824 فاقد غزل هستند. دکتر نیساری در تصحیح 1377 خود چاپ انتشارات سینا نگار "نقش وصالی" را برگزیده بود و در کل غزل مربوطه دقیقاً با ضبط نسخۀ مورخ 843 کتابخانۀ بادلیان اکسفورد که بسیار مورد عنایت و علاقۀ ایشان است مطابقت داشت ولی به دنبال انتقاد دکتر عیوضی از این ضبط در یک سال قبل از انتشار "دفتر دگرسانی‌ها در غزلیات حافظ" در چاپ اخیر به همان "نقش خیالی" بازگشت. نسخه‌های متأخر اغلب "نقش وصالی" دارند و مقایسۀ بین ضبط آنها و ضبط اصیل نسخه‌های کهن‌تر می‌تواند راهی به شناخت نسخه‌های معتبر و علل عدول از ضبطهای آنها بگشاید.
****************************************
****************************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۰۳ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۴۶:
صبا وقت سحر بویی ز زلف یار می‌آورد
دل ........................... در کار می‌آورد
دیوانۀ ما را به نو : 21 نسخه (801، 803، 813، 818، 819، 821، 823، 825 و 13 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری، سایه
شوریدۀ ما را به بو : 2 نسخه (827 و 1 نسخۀ بسیار متأخر : 893 کتابخانۀ مجلس) قزوینی، خرمشاهی
دیوانۀ ما را به بو : 4 نسخه (836، 843 و 1 نسخۀ بسیار متأخر : 889 و 1 نسخۀ بی‌تاریخ)
دیوانۀ ما را ز نو : 1 نسخۀ متأخر (858)
دیوانۀ ما را بدان : 1 نسخۀ متأخر (874)
سرگشتۀ ما را به نو : 1 نسخۀ بسیار متأخر (893 سابقاً در تملک شادروان مسعود فرزاد)
30 نسخه غزل 142 و بیت مطلع آن را دارند. نسخه‌های مورخ 822 و 824 غزل را ندارند.
******************************
******************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۰۰ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۱۶:
خود را ...... از این رشک که گُل را
با باد صبا وقتِ سَحَر جلوه‌گری بود
بکُشد بلبل : 32 نسخه (801، 803، 813، 819، 821، 823، 824، 825، 836، 843 و 22 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری
بکش ای بلبل : 3 نسخه (827 و 1 نسخۀ متأخر: 862 و 1 نسخۀ بسیار متأخّر: 893) قزوینی، سایه، خرمشاهی
غزل 210 مکتوب در 36 نسخه است، نسخۀ 822 بیت فوق را ندارد.
********************************
********************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۸:۵۴ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۳۷:
.................. در قصدِ جان بود
خیالش لطف‌های بی‌کران کرد
سحر پنهانیم : 14 نسخه (801، 803، 816، 819، 821، 823، 825 و 7 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ)
سحر تنهائیم : 8 نسخه (813، 818، و 6 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، جلالی نائینی- نورانی وصال
سحر ﯨنهاﯨنم : 2 نسخه (822، 834) کذا در متن نسخۀ خطی {دو نقطه بر روی دو جزء}
شب تنهائیم : 11 نسخه (827 و 10 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ) قزوینی- غنی، نیساری، سایه، خرمشاهی- جاوید
شبی تنهائیم : 3 نسخه (843 و 2 نسخۀ متأخّر: 854، 857)
سحر ﯨنهاﯨیم : 1 نسخۀ متأخّر (859) کذا در متن نسخۀ خطی {یک نقطه فقط روی جزء اول}
غم تنهائیم : 1 نسخۀ بی‌تاریخ
غزل 132 و بیت فوق در 40 نسخه آمده است. نسخۀ مورخ 824 غزل را ندارد.
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۸:۲۳ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۴۸۶:
چشمت به غمزه خانۀ مردم ...............
مخموریت مباد که خوش مست می‌روی
سیاه کرد : 28 نسخه (792{ضبط نخست}، 803، 813، 814-813، 818، 819، 821، 822، 823، 825، 843 و 16 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) جلالی نائینی- نورانی وصال
خراب کرد : 14 نسخه (792{ضبط دوم}، 811، 824، 827، 834 و 9 نسخۀ متأخّر یا بی‌تاریخ) قزوینی- غنی، خانلری، عیوضی، نیساری، سایه، خرمشاهی- جاوید
«خانه‌سیاه» ترکیبی‌ست کهن به همان معنی «خانه‌خراب» که در شعر کمال خجندی شاعر هم عصر و آشنای حافظ نیز به کار رفته است :
کمال هست قرین با رقیب خانه‌سیاه
چو بلبلی که به زاغش کنند اسیرِ قفس
واز دیگر معاصر حافظ، سلمان ساوجی:
این چه آتش بود و دود دل که از تاثیر آن
چون سواد دیدگان شد خانۀ مردم سیاه ...
قصۀ ما شد دراز در غم آن قد و موی
خانۀ دل شد سیاه در غم آن زلف و خال ...
بدان دو چشم مُکحَّل نظر در آیینه کن
ببین که خانۀ مردم چرا شده است سیاه ...
دل مرا سر زلف تو کرده، خانه‌سیاه
غم تو از دل تنگم شدست، خانه‌خراب
و از اوحدی:
روی مردان به راه باید، راه
چیست؟ این خانهٔ کبود و سیاه ...
خانه چون تیره و سیاه شود
نقش بر وی کنی، تباه شود
از خاقانی:
سیاه‌خانه وعیدان سرخ بر دل من
حریف رضوان بود و حدائق اعناب ...
گیتی سیاه‌خانه شد از ظلمت وجود
گردون کبود‌جامه شد از ماتم وفا
و بابا فغانی شیرازی شاعر قرن دهم می‌گوید :
بهر تو در متاع خود آتش زدیم و هیچ
رحمی به حالِ خانه‌سیاهی نمی‌کنی
هلالی جغتایی:
این همه ناله که من می‌کنم از درد فراق
هیچ ماتم‌زدهٔ خانه‌سیاهی نکند
بیدل دهلوی:
جزسازِ نفس غفلت دل را سببی نیست
این خانه چو داغ از اثر دود سیاه است ...
ز حال مردم چشمم توان معاینه کردن
که در محیط غمت خانهٔ حباب سیاه است
غزل 477 در 41 نسخه با 42 ضبط آمده است. در آغاز مصرع دوم فقط یک نسخه مورخ 792 در ضبط نخست از دو ضبط خود از این غزل به جای «مخموری‌ات»، «مستوری‌ات» آورده که با توجه به تناسب با «مست» قابل توجه است. حافظ گفته است:
مگرم چشم سیاه تو بیاموزد کار
ورنه مستوری و مستی همه کس نتواند ...
کس به دور نرگست طرفی نبست از عافیت
به که نفروشند مستوری به مستان شما
و از سعدی‌ست:
سحر چشمان تو باطل نکند چشم آویز
مست چندان که بپوشند نباشد مستور
مطلب فوق عمدتاً وامی‌ست از یادداشتهای محسن صبا
***********************************
***********************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۸:۲۰ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۵۳:
نگارم دوش در مجلس به عزم رقص چون برخاست
گره بگشود از .................... و بر دل‌های یاران زد
گیسو : 16 نسخه (801، 803، 813، 819، 822، 823، 824، 825، 836، 843{گره بگشاد از گیسوی} 862، 866، 874، 894{گره بگشاد از گیسو} دو نسخۀ بی‌تاریخ کتابخانۀ مجلس که استاد ایرج افشار با عنوان "دیوان کهنۀ حافظ" چاپ کرد، نسخۀ بی‌تاریخ "مح" سابقاً از آن استاد محمد محیط طباطبایی{گیسوی}) خانلری، نیساری، عیوضی، سایه
ابرو : 1 نسخه (827) قزونی- غنی، خرمشاهی-جاوید
40 نسخۀ مکتوب در قرن نهم هجری این غزل را دارند. دکتر نیساری این غزل را قصیده می‌داند که البته درست است و آن را در "دفتر دگرسانی‌ها" نیاورده از این رو فقط بعضی ضبط‌ها دستیافت شد. در این موارد برخی نسخه‌های جدیدتر تا قرن یازدهم را نیز برای بررسی به کار برده ام.
ضبط اکثریت «گیسو» در نسخه‌های جدیدتر : نسخۀ فرود مورخ 894، شرح سودی (ربع آخر قرن دهم)، نسخۀ باباشاه اصفهانی متوفی 1012، نسخۀ وصال شیرازی (نیمۀ نخست قرن دوازدهم) ، نسخۀ علی‌نقی شیرازی قرن سیزدهم و نسخۀ چاپی قدسی آمده است.
اما ضبط «ابرو» به جز نسخۀ مورخ 827 فقط در یک رونوشت از دیوان «لسان الغیب» نسخۀ فریدون میرزای تیموری مکتوب در قرن دهم دیده شد.
*******************************
*******************************
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۵۷ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۱۳:
تنش درست و دلش ..................
که دست دادش و یاریّ ناتوانی داد
شاد باد از دولت : 18 نسخه (801، 813، 819، 821، 823، 825، 843 و 11 نسخۀ متأخر یا بی‌تاریخ) خانلری، عیوضی، نیساری، جلالی نائینی- نورانی وصال
شاد باد و خاطر خوش : 4 نسخه (827 و 2 نسخۀ متأخر : 862 و 867 و 1 نسخۀ بسیار متأخر : 893) قزوینی- غنی، سایه، خرمشاهی- جاوید
شاد باد آن دولت : 3 نسخه (803 و 2 نسخۀ متأخر : 8857 و 866)
شاد باد در دولت : 5 نسخه (843 و 1 نسخۀ متأخر : 859 و 3 نسخۀ بسیار متأخر)
شاد باد از عشرت : 1 نسخۀ بی‌تاریخ
31 نسخه غزل 109 و بیت فوق را دارند. نسخه های مورخ 818، 822، 824 خودِ غزل را ندارند. ترکیب "دستِ داد دهش" را که در نسخه‌ها نیست اِنجوی شیرازی با نشان دادن شواهدی از ترکیب "دستِ داد ده" در آثار شاعران به طور قیاسی در مصرع دوم آورده است.
********************************
********************************
شمس شیرازی در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۵۵ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۸۸:
نیم بیت نخست ای بسا چنین بوده است:
غم کهن به می سالخورده باید شست
که تخم خوشدلی این است، پیر دهقان گفت
و پیر کنعان با کاشتن هیچگونه مناسبتی ندارد ، که دهقان و کاشتن.
پیر کنعان گویا همواره در کار کاشتن فرزند بوده است.!
سعید رمضانی در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۲۳ دربارهٔ مولانا » دیوان شمس » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۷۸۵:
این غزل توسط استاد علیرضا افتخاری در آلبوم غریبستان به زیبایی خوانده شده است.
شمس شیرازی در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۷:۱۳ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۸۸:
پیر کنعان گمان نمی رود در کار می و مطرب بوده باشد
ازیرا پیر دهقا ن که همان پیر مغان است ، زبان حافظ است.
دو دیگر افزودن واو در پس تخم خوشدلی این است ، هم وزن را ناساز میکند و هم ضرورت دستوری ندارد.
و سر انجام همراهی زیبای غم کهن و می سالخورد و پیر دهقان.
پوریا در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۴:۴۸ دربارهٔ شهریار » گزیدهٔ غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۳ - زکات زندگی:
روز ستاره تا سحر تیره به آه کردنست یعنی آنقدر آه می کشم که روزگار ستاره را سیاه می کنم
جاوید مدرس اول رافض در ۹ سال و ۸ ماه قبل، شنبه ۵ دی ۱۳۹۴، ساعت ۱۹:۳۶ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۸۴: