گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۹۱

وزن:	مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج
تعداد ابیات:	۱۰

خلاصه

در این غزل حافظ به یار خود پیام می‌فرستد که دوری تو جان مرا سوخت و پردرد و غم کرده است با این‌وجود امیدوارم که با سیل اشک خود بتوانم مهر و محبت تو را به خود جلب نمایم و در ادامه می‌گوید حتی اگر مجبور شوم برای جلب محبت تو به جادوی متوسل می‌شوم. یک روز سپیده‌دم به دیدار من بیا تا با تو راز و نیاز کنم و تو را در آغوش بگیرم، تو طبیب من هستی بیا تا همچون یک بیمار در پیش تو جان بسپارم. و در پایان شاعر می‌سراید که ای حافظ این‌ها که می‌گویی از رندی و شراب و شاهد، در شأن تو نیست با اینکه همه این کارها را انجام می‌دهی جز چشم‌پوشی چاره‌ای ندارم.

برگردان به زبان ساده

# ای غایب از نظر به خدا می‌سپارمت

جانم بسوختی و به دل دوست دارمت

با تو نیستم و تو نزد من نیستی اما تو را به‌خدا می‌سپارم؛ (با رفتنت) دل مرا سوختی؛ با جان و دل تو را دوست دارم.

# تا دامنِ کفن نکشم زیرِ پایِ خاک

باور مکن که دست ز دامن بدارمت

تا روزی که به زیر خاک نروم و تا وقتی که جان دارم، باور مکن که تو را فراموش کنم و دست از دامن تو بردارم.

# محرابِ ابرویت بنما تا سحرگهی

دستِ دعا برآرم و در گردن آرمت

روزی سپیده‌دم به دیدار من بیا تا در محراب ابرویت خواسته‌ها و دعاهای خود را به‌تو بگویم و تو را در آغوش بگیرم.

# گر بایدم شدن سویِ هاروتِ بابلی

صد گونه جادویی بکنم تا بیارمت

اگر حتی مجبور شوم سوی هاروت بابل می‌روم تا با سحر و جادو تو را بیاورم.

# خواهم که پیش میرمت ای بی‌وفا طبیب

بیمار باز پرس که در انتظارمت

می‌خواهم مثل بیماری که در نزد طبیب جان می‌سپارد در پیش تو بمیرم؛ از حال بیمار خود بپرس که در انتظار دیدن تو هستم.

# صد جوی آب بسته‌ام از دیده بر کنار

بر بویِ تخمِ مِهر که در دل بکارمت

از اشک خود صد جوی در کنار روان کرده‌ام تا مگر دانه محبت خود را در دل تو بکارم و بپرورم.

# خونم بریخت وز غمِ عشقم خلاص داد

مِنّت پذیرِ غمزهٔ خنجر گذارمت

مرا کشت و از این درد و غم عشق مرا رها کرد؛ آفرین بر آن خنجر غمزه که مرا نجات داد.

# می‌گریم و مرادم از این سیلِ اشک‌بار

تخمِ محبّت است که در دل بکارمت

با گریه‌های خود و سیل اشک خود، امید دارم که تخم مهر و دوستی خود را در دل تو بکارم و سبز کنم.

# بارم ده از کرم سویِ خود تا به سوزِ دل

در پای دم‌به‌دم گهر از دیده بارمت

از روی بخشش و کرم مرا به سوی خود راه بده تا هردم از اشک‌های خود گوهر و جواهر تقدیم قدمت کنم.

# حافظ شراب و شاهد و رندی نه وضعِ توست

فِی‌الجمله می‌کنی و فرو می‌گذارمت

ای حافظ‌، شراب و شاهد و رندی و عیش کار تو نیست، (با آنکه) همه این‌ها را انجام می‌دهی تو را می‌بخشم.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش فریدون فرح‌اندوز
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش سهیل قاسمی

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش محسن لیله‌کوهی

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش فاطمه زندی

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش محمدرضا مومن نژاد

همهٔ خوانش‌هاautorenew

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش سارنگ صیرفیان

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش احسان حلاج

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش مریم فقیهی کیا

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش افسر آریا

غزل شمارهٔ ۹۱ به خوانش محمدرضاکاکائی

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات » شمارهٔ ۶۶ - ایضا له

رفتی اگرچه از بر من کی گذارمت

تا بازت آورد به خدا می‌سپارمت

کارم چو از ازل به تو افتاده تا ابد

گر صد رهم گذاری و من کی گذارمت

دامان تست و دست من ار افکنی سرم

[...]

عرفی شیرازی » غزلیات » غزل شمارهٔ ۱۵۸

ای دل طمع مدار که بی غم گذارمت

وین هم قبول کن که به جان دوست دارمت

تاراج عافیت نبود کار دوستان

وبن هم ز دوستی است که دشمن شمارمت

صد ره شکسته ای دلم از جور، هیچ گاه

[...]

سلیم تهرانی » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۲۹۷

ای گل دگر ز دست کجا می گذارمت

نتوان فریب داد مرا، خوب دارمت

از تو ندیده ام به جهان بی وفاتری

باور مکن گر اهل وفا می‌شمارمت

در روزگار نیست مرا چون تو دشمنی

[...]

آذر بیگدلی » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۴۵

گیرم بعجز دامنت و جان سپارمت

شاید که گامی از پی نعش خود آرمت

گر کشته رشکم، امشب از آن کو نمی روم

کز دل نیایدم برقیبان گذارمت

هر حرف گفتمت، ز رقیبان شنفتم آه؛

[...]

یغمای جندقی » منشآت » بخش اول » شمارهٔ ۹۹ - به دوستی نگاشته

ای غایب از نظر به خدا می سپارمت

جانم بسوختی و به دل دوست دارمت

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۱۶ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

. دکتر شکوهی در ‫۱۴ سال و ۹ ماه قبل، شنبه ۵ تیر ۱۳۸۹، ساعت ۲۰:۳۳ نوشته:

مصرع نخست این بیت از غزلی از سعدی گرفته شده است. بیت سعدی چنین است:
باور مکن که من دست از دامنت بدارم
شمشیر نگسلاند پیوند مهربانان
(سعدی » دیوان اشعار » غزلیات » غزل 455)
---
گنجور: ضمن تشکر از این کشف و اشارهٔ زیبا، باید مصرع دوم بیت دوم منظورتان بوده باشد.

reply flag link

ملیحه رجایی در ‫۱۴ سال و ۲ ماه قبل، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۳۸۹، ساعت ۱۲:۱۱ نوشته:

سوختی = به جانم آتش زدی
و = اما ، ولی
غایب از نظر = پنهان
سحرگهی = موقع سحر
هاروت = نام یکی از دو فرشته ایست که درچاه بابل سازی آویخته اند که اگر کسی سر آن چاه رود او را تعلیم جادویی دهند.
درانتظارمت = درانتطار هستم.
تخم محبت = دانه مهر
باید شدن = باید رفتن
بار = اجازه ورود
خنجر گذار = خنجر که چیزی را بشکافد
گُهَر = استعاره از اشک
معنی بیت 7 : کرشمه یار مرا کشت و از بند غم آزاد کرد. آری سپاسگزار غمزه یا رهستم که با تیغ ناز، دلهای عاشقان راخسته و مجروح می کند.
معنی بیت 10: ای حافظ باده گساری و عشق بازی و بی قیدی شایسته حال تو نمی باشد. حال که این کارها را انجام میدهی ، من به تو سخت نمی گیرم و تو را به حال خود وا می گذارم.

reply flag link

حسن در ‫۱۰ سال و ۱ ماه قبل، چهارشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۳، ساعت ۲۲:۵۴ نوشته:

به نام خدا
به یاد معین هفده ساله ام با الهام از این شعر
ای کوچ کرده معین گلم به خدا می سپارمت /
جانم بسوختی و بدل دوست می دارمت/
اف بر تو ای دنیای دون و پست /
گفتا که مژده کنارش بخاک می سپارمت /
گشتم غریب و تنها ای مونس پدر/
ای کاش می گفت : الان بخاک می سپارمت/
ای نور چشم بابا گرفته دلم زدوریت /
چون قسمت ازلی بی حضور ما کردند، به همان ها می سپارمت /
من بنده ی ضعیف و عشقم بسی شریف/
من لایقت نبودم پس به خدا می سپارمت/
گر این جهان پست نه بوفق رضای ماست/
از سر ناچاری تو را به خدا می سپارمت/
یاد گلم معین ای دنیا ،همیشه زنده است در درون دل /
دنیای دون، مرده تویی که روزی هزار بار به خاک می سپارمت /
روزی رسد دنیا،،، که یارتا ابد در اغوشم /
با خنده صورتش ببوسم و ترا به قعر جهنم سپارمت/

reply flag link

کمال در ‫۹ سال و ۹ ماه قبل، جمعه ۲۹ خرداد ۱۳۹۴، ساعت ۲۱:۰۴ نوشته:

باسلام،باقبولی نمازوروزه شما،برای غزل حاضرفالی راتداروک دیده ام که عیناآن رادرذیل میآورم؛
قلبت درآرزو و عشق کسی میسوزد،
دوری ، وناراحتی،سفرویاقهرمعشوق
برای عاشق بس گران وسخت است،،
برای رسیدن وجلب وجلب رضایت،،،
معشوق هرکاری ازدستت برمی آید،،،،،
انجام بده ،صبروشکیبایی از،،،،،،،،،،،،،،،،،،،
خصوصیات عاشق است،دوری و،،،،،،،،
هجران باعث میشودتاانسان هاقدر،،،،
یکدیگررابدانند،باتوکل به خداامیدوار
باشید.
علی،یاورتان

reply flag link

حسین در ‫۹ سال و ۳ ماه قبل، جمعه ۲۷ آذر ۱۳۹۴، ساعت ۲۱:۴۹ نوشته:

برداشت من از این شعر، امیدوارم که دوستان اشتباهات بنده را اصلاح کنند
1-ای که با چشم ظاهر دیده نمیشوی با انکه جفا و وصال را از طریق امکانات یک انسان خاکی(مثلا دیده ظاهر بین)میسر نکردی تو را دوست دارم
2-تا لحظه مرگ هواخواه تو هستم
3-راه درست حقیقت و عشق ورزی را به من بیاموز تا در هنگامه روشنایی به وصال تو برسم(اشو زرتشت: ای اهورا در پرتو راستی راه درست پرستش و ستایش و رسیدن به خود را به ما بیاموز-گاتاها)
4-انقدر مشتاق تو هستم که حتی حاضرم به ایین دروغ یعنی کرپانها و کاوی ها و پیروان اهریمن به وصال تو برسم(از کفر به خدا برسم)
5-عاشق تو هستم رخ بنما ای تنها چاره که صبر و شکیبایی از دست رفت و طاقتی نمانده
6-اب دیده روان کرده ام تا تخم عشق تو را در دل بپرورم(اشوزرتشت:تنها را پرورش روان یاد خدا در خاموشیست-گاتاها)
7-هم زهر است و هم پادزهر-برای چیدن گل باید رنج خوار را به جان خرید-برای رسیدن به حسن و کمال میبایست حزن و عشق را در اغوش کشید-عشق با غم و اندوه لذت بخش و شوق افرینی همراه است که با وصال تا حدود زیادی از ان اشتیاق کاسته میشود حتی در عشق های انسانی هم اینچنین است
8-میگریم و مرادم ان است که از اب دیده تخم محبت در دلت بپرورم-دلت را نرم کنم-دلت بحالم بسوزد و رحم کنی و راه وصال هموار کنی
9-اگر وصال میسر کنی اشک شوق(گوهر-جواهر) در پایت میریزم (گوهر بپایت میریزم-قدردانی و شکر میکنم)
10-
-شراب: عامل مستی-از خود به در شدن-عامل اتلاف عقل مصلحت اندیش و حواس و رهایی از کالبد مادی(یکی از موانع وصل و عاشقی) به طور کلی منظور از شراب و می میتواند عشق الهی،عشق افریدگار بزرگ خردمند-عشق به کمال مطلق -حسن تمام باشد
شاهد: دل تنها گوهر وجود انسان که از عالم مینویی امده از موطن اصلی انسان که در جوار خداوند است و شاهد روی معشوق است
رندی: بیخیالی، بیتوجهی به مصلحت دنیای فانی، مستغرق بودن و ذوب در معشوق، مجنون شدن در هوای لیلی، انا الحق شدن و خود را به اراده حق سپردن به گونه ای که فعل تو به اراده حق است پس انا الحق
همه ی این حالات یعنی عشق به خداوند و مجذوب خداوند شدن، دلتنگی برای وطن مینویی، رسیدن به کمال ، چنگ به ریسمان حسن زدن
توسط حافظ ایجاد و وضع نشده بلکه سرنوشت محتوم انسان است، این سرنوشتی است که من برای تو فرو گذاشته و این کاریست که باید انجام دهی و گزیری از او نیست،
از شبنم عشق خاک آدم گل شد.
صد فتنه و شور در جهان حاصل شد.
سر نشتر عشق بر رگ روح زدند.
یک قطره خون چکید و نامش دل شد
پس گله نکن چرا که این عشق بیوصال است
چنانچه سهروردی فرمود میتوان به کمال رسید ولی نمیتوان به مرکز نور یا حضرت نورالانوار رسید
حداقل در کالبد انسان خاکی و با امکانات انسان مادی وصال میسر نیست
پاینده سرزمین و فرهنگ مقدس ایران زمین

reply flag link

در سایه در ‫۲ سال و ۳ ماه قبل، پنجشنبه ۱ دی ۱۴۰۱، ساعت ۰۴:۱۶ پاسخ داده:

دوست عزیز شرح شما بسیار روشنگر معنای این غزل از حافظ بزرگ بود. سپاس از شما سالک راه حق. برقرار باشید

reply flag link

تماشاگه راز در ‫۷ سال و ۴ ماه قبل، دوشنبه ۶ آذر ۱۳۹۶، ساعت ۱۱:۰۸ نوشته:

ای غایب از نظر که شدی همنشین دل می‌گویمت دعا و ثنا می‌فرستمت

reply flag link

نیکومنش در ‫۷ سال و ۲ ماه قبل، چهارشنبه ۴ بهمن ۱۳۹۶، ساعت ۰۷:۵۰ نوشته:

درود بیکران بر دوستان جان
_ای غایب از نظر به خدا می‌سپارمت
جانم بسوختی و به دل دوست دارمت
ای محبوب جانها که همنشین دلیل هستی و پنهان از دیده ها این مصاحبت با تو را به خود تو می سپارم چرا که تو بهترین نگهبان و مراقب به حال عاشقان هستی
2_تا دامن کفن نکشم زیر پای خاک
باور مکن که دست ز دامن بدارمت
تا اخرین لحظه عمرم(دامن کفن زیر خاک کشیدن)دست تمنا از بارگاه کبریاییت بر نخواهم داشت
3_محراب ابرویت بنما تا سحرگهی‌
دست دعا برآرم و در گردن آرمت
نظری بر حال من وا مانده در عشق کن تا جانم به جوش امده و به وقت سحرگاه دست نیازمندی به گردنت اویزان کرده و با تمام وجود تورا تمنا کنم.
4_گر بایدم شدن سوی هاروت بابلی
صد گونه جادویی بکنم تا بیارمت
اگر برا ی به دست اوردن تو به سحر نیاز باشد به نزد فرشته سحر هاروت در بابل رفته وبه هر شکل شده به صد جادو وجنبل تورا به چنگ خواهم اورد
ه_خواهم که پیش میرمت ای بی‌وفا طبیب
بیمار بازپرس که در انتظارمت
در ارزوی و انتظار انم که به وقت تشریف فرمایی تو بر بالینم جهت مداوای درد عشق به پیش پای تو جان دهم و فدای تو گردم.
6_صد جوی آب بسته‌ام از دیده بر کنار
بر بوی تخم مهر که در دل بکارمت
در ارزوی انکه تخم مهر و محبت تو را درسینه بکارم و از سایه وجود نازنینت بهره مند شوم بستر دل خویش را به صدها جوی مختلف از اب دیده چشمانم ابیاری می کنم
7_خونم بریخت وز غم عشقم خلاص داد
منت پذیر غمزه خنجر گذارمت
اگر خونم بریزی و از غم بیکران عشق خلاصم کنی مطمئن باش به دیده منت از خنجر بلای تو استقبال خواهم کرد
8_می‌گریم و مرادم از این سیل اشکبار
تخم محبت است که در دل بکارمت
این اشکهای من (عاشق)فقط برای ابیاری کردن تخم محبتی از معشوق است که در دل کاشته ام
9_بارم ده از کرم سوی خود تا به سوز دل
در پای دم به دم گهر از دیده بارمت
اجازه حضور و خدمت رسی به نزد خویش را برایم ارزانی دار تا به سوز دل اشکهای گوهرین خود را فدای سر تا قدم نازنینت کنم
_حافظ شراب و شاهد و رندی نه وضع توست
فی الجمله می‌کنی و فرو می‌گذارمت
حافظ جام وجودت را می الود می کنی و دزدانه به چهره من می نگری و در راه عشق بی پروایی میکنی و باتو هیچ کاری ندارم و به حال خویش وا گذارت کرده ام ولی اینکه بخواهی مرا به چنگ اوری
(وصال با محبوب با محبوب )این دیگر خیالی است باطل
سر به زیر و کامیاب

reply flag link

رضا در ‫۷ سال و ۱ ماه قبل، پنجشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۶، ساعت ۱۷:۴۴ نوشته:

ای غایب از نظر به خدا می‌سپارمت
جانم بسوختی و به دل دوست دارمت
قابل توجّهِ عرفان زدگانی که دوست دارند ازاشعارحافظ بلا استثنا برداشت های عرفانی کنند،وقتی حافظ معشوق غایب ازنظر را به خدا می سپارد،بی هیچ تردیدی، معشوق زمینیست وبرداشت عرفانی،ناشی ازعدم آگاهی ازعرفان، خودخواهی وعدم آگاهی ازشانِ نزول غزل است واصراربراین کارپایمال کردن ظرافت ها ولطایفِ شعریست.
باتوجّه به حال وهوای شاعر وفحوای کلام وجنس واژه های بکارگرفته شده، بنظرمی رسداین غزل درامتداد ودرادامه ی غزل "ای هُدهُد صبا به سبا می فرستمت" سروده شده باشد. اگرگمانه زنی درموردِ مخاطبِ آن غزل (شیخ ابواسحق)درست بوده باشد قطعاً این غزل نیز درفراق شیخ ابواسحاق نوشته شده که ظاهراً درسفربوده است.
ابواسحاق فردی فاضل وادیب وبخشنده بودوخودنیزگهگاه شعرمی گفت لیکن بسیارخوشگذران وعیّاش بود وازهمین نقطه ضعف ضربه خورد وغافلگیرشد.
دربار شاه شیخ ابو اسحاق مجمع شعرا و فضلا بود . عبید زاکانی شاعر دربار او بود و عشّاقنامه را به نام این شاه سروده است . محمود آملی نفایس الفنون را به نام او نوشت . شمس فخری هم در دربار او بود . حافظ همواره از این دوران رفاه و آسایش شیراز با حسرت یاد کرده است.
اوبه حافظ ارادتی ویژه وخاص داشت. حافظ نیزمتقابلاً به او ارادت ومحبّتی صادقانه می ورزید وبخشی ازقلبِ عاشق پیشه ی خودرا به اواختصاص داده بود. امّا به جرات می توان گفت که بهترین نقطه ی قلبِ حافظ به شاه شجاع ِ خوش سیمای خوش سیرت تعلّق داشت. چراکه حافظ عاشقانه ترین وعاطفی ترین غزلهای پُرسوزوگداز خودرا که عاری ازتعارفِ شاعرانه می باشند به این شاه دلیر وخوش قدوقامت تقدیم کرده است.
معنی بیت: ای محبوب من، ای که به ظاهرازنظرغایب هستی امّا درقلب من همیشه حاضری، به خداوند می سپارمت تا ازبلایای روزگار محفوظ بمانی. گرچه با دلبری های خود جانم رابه آتش عشق سوزانده ای لیکن ازصمیم دل دوستدار توهستم.
ای غایب از نظرکه شدی همنشین دل
می‌گویمت دعا و ثنا می‌فرستمت
تا دامنِ کفن نکشم زیر پای خاک
باورمکن که دست زدامن بدارمت
معنی بیت: تا زمانی که عمرم به پایان نرسیده وکفن پوش به زیرخاک آرام نگرفته ام باورمکن که ازدوست داشتن تو دست بکشم.
ندارم دستت ازدامن بجزدرخاک وآن دم هم
که برخاکم روان گردی بگیرد دامنت گردم
محراب ابرویت بنما تا سحرگهی
دست دعا برآرم و در گردن آرمت
معنی بیت: محراب حقیقی من انحنای ابروان توست. آن راازمن مضایقه مکن دراختیارمن بگذارتاسحرگاهی در محرابِ ابروی تو دست دعا ونیایش برآرم وسپس درگردنت آویزم.
بجزابروی تومحراب دل حافظ نیست
طاعتِ غیرتو درمذهب مانتوان کرد
گر بایدم شدن سوی هاروت بابلی
صد گونه جادویی بکنم تا بیارمت
هاروت: هاروت فرشته ی گناهکار است که پس ازموردغضب قرارگرفتن، در زمین (در چاه بابل) فرورفته و زندانی شد. چنین گویند که درقدیم کسانی که قصدداشتند مشکلات خودرا ازطریق جادو مرتفع نمایند به سر این چاه می‌رفته و از اومددمی جستند تا حاجاتشان را باتوسّل به سحر وجادو برآورده سازند. حافظ ضمن اشاره به این باور عامیانه، آن رادستمایه ی خویش قرارداده ومضمونی خَلق کرده است. پیشتر که سخن ازتعارفات شاعرانه شد این بیت مصداق حقیقی تعارف شاعرانه هست یعنی غلوّ واغراق است. هم مخاطب سخن هم صاحب سخن هردو می دانند که حقیقت ندارد وکلامی ازجنس تعارف است.
معنی بیت: اگردربدست آوردن توتوفیقی حاصل نشود،به هرکاری دست خواهم زد، اگرلازم باشد به سوی هاروت بابلی هم خواهم رفت تا باتوسّل به سحر وجادو تورابه دست آورم من ازپای نخواهم نشست.
دست ازطلب ندارم تاکام من برآید
یا تن رسد به جانان یاجان زتن برآید
خواهم که پیش میرمت ای بی‌وفا طبیب
بیمار بازپرس که در انتظارمت
پیش میرمت: پیش توبمیرم
معنی بیت: ای محبوب وای طبیبِ بی وفا آرزو دارم که هنگام مرگ تودرکنارم باشی مشتاقانه درانتظارتوهستم لطفی کن بازآی وازاحوالات بیمارخودپُرس و جویی کن وآرزویم رابرآورده ساز
پیش بالای تومیرم چه به صلح وچه به جنگ
چون به هرحال برازنده ی نازآمده ای
صد جوی آب بسته‌ام از دیده بر کنار
بر بوی تخم مهر که در دل بکارمت
صد جوی آب بسته‌ام : صدها جوی آب روان ساخته ام
بربوی: به امید اینکه
معنی بیت: ازبس که می گِریم واشک می ریزم صدها جوی آب ازسرشکِ چشم درپیرامون خویش روان ساخته ام به امیداینکه توانسته باشم بذرمهرومحبّت دردل توبکارم وتوجّه وعنایتِ تورابه خودم جلب کنم.
ازبُن هرمژه ام آب روانست بیا
اگرت میل لب جوی وتماشاباشد
خونم بریز وازغم عشقم خلاص ده
منّت پذیر غمزه ی خنجر گذارمت
منّت پذیر: مدیون ،وام دار
معنی بیت: با خنجرعشوه وغمزه خونم رابریزومرا ازاین اشتیاق سوزنده خلاص کن، من مدیون غمزه ی خنجرکِش توهستم.
درآن مقام که خوبان زغمزه تیغ زنند
عجب مدارسری اوفتاده درپایی
می‌گریم و مُرادم از این سیل اشکبار
تُخم محبّت است که در دل بکارمت
این بیت بابیت "صدجوی آب بسته ام" تقریباً هم معنا هستند. احتمالاً شاعر درپایان کار درویرایش نهایی قصد داشته یکی راانتخاب کند که به هرروی به انجام نرسیده است.
معنی بیت: مُدام گریه وزاری می کنم ومنظور ازاین سیلاب اشک این است که فرصتی بدست بیاورم وبتوانم بذرمهرووفا دردل سخت وسنگین توبکارم.
بارم ده از کرَم سوی خود تا به سوز دل
در پای دَم به دَم گُهر از دیده بارمت
بار: اجازه، اِذن
بارم ده: راهم ده، بپذیر
گُهر: اشک خونین
معنی بیت:
ازروی بزرگواری وکرم مرابپذیر تا ازروی سوز اشتیاق، هرلحظه گوهر اشک به پای تونثارکنم.
دیده رادستگه ازدُرّوگهرگرچه نماند
بخورد خونی وتدبیرنثاری بکند
حافظ شراب وشاهد ورندی نه وضع توست
فی الجمله می‌کنی و فرو می‌گذارمت
این بیت اززبانِ محبوب خطاب به حافظ است.
شاهد: مرد یا زن خوب رو، معشوق یامعشوقه ای که دربزم عیش وعشرت حاضرمی شود وباعث گرمی مجلس می شود.
رندی : رها بودن ازهمه چیز، بی قید و بندی به قوانین اجتماعی وشریعت، لااُبالیگری
نه وضع تست: شایسته‌ تو نیست.
فرو می‌گذارمت: تو را می‌بخشم، از تو چشم‌پوشی می‌کنم.
معنی بیت: ای حافظ شرابخواری وشاهدبازی ولااُبالیگری وپشت پازدن به قوانین درشانِ تونیست‌،ولی توهیچ توجّهی نمی کنی وهمه ی اینهاراانجام می دهی ومن به احترام تو چشم پوشی می کنم ونادیده می گیرم.
من نه آن رندم که ترکِ شاهد وساغرکنم
مُحتسب داندکه من اینکارهاکمترکنم

reply flag link

دکتر محمد ادیب نیا در ‫۶ سال و ۱۰ ماه قبل، جمعه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۷، ساعت ۲۳:۲۱ نوشته:

سلام آقا رضا جان .... با دقت نظر در عبارات و ترکیبات موجود در این شعر (غزل حافظ) از جمله؛ غایب از نظر، دست زدامن بدارم، محراب ابرویت، سحرگهی دست دعا برآرم، صد گونه جادویی کنم، بی وفا طبیب، در انتظارمت، صد جوی آب ... دیده، بوی تخم مهر در دل، وز غم عشقم...، منت پذیر غمزه، سیل اشکبار، تخم محبت....در دل، بارم ده از کرم سوی خود، دم به دم گهر از دیده، شراب، شاهد، رندی، نه وضع توست فی الجمله؛ چنین برمی آید که همه اینها از کنایات و استعارات و از جمله مجازات عرفانی است که در دعاهای وارده از معصومین مضامین آنها فراوان آمده و به نیکویی استفاده شده است. جهت اطلاع دوستانم را به مناجات شعبانیه و دعای کمیل و دعای ندبه و دعای ابو حمزه ثمالی ارجاع می دهم تا یقین حاصل نمایند که عارفان بزرگی مانند حافظ و مولوی و سعدی و نظامی و سنائی و مانند آنان را شایسته نیست طوری سخنانشان را معنا کنیم که در شأن و مقام آن بزرگان نباشد و حرفی برآنان برانیم که در حق آنان جفا نموده و در نهایت ظلم بزرگی کرده باشیم . و این بمانند آن است که سر شاخه درخت بلندی بنشینیم و بخواهیم زیر آن را ببریم و این موجب سقوط خودمان می شود. خداوند ما را از دست خودمان حفظ نماید.... آمین – والحمد لله رب العالمین.

reply flag link

علیرضا در ‫۶ سال و ۸ ماه قبل، سه‌شنبه ۹ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۱:۱۶ نوشته:

سه بیت اول این غزل روی مزار هایده حک شده ومن اولین بار این شعر بسیار زیبا رو اونجا دیدیم و خیلی خوشم اومد

reply flag link

سعید شاطری در ‫۶ سال و ۷ ماه قبل، یکشنبه ۲۸ مرداد ۱۳۹۷، ساعت ۱۶:۵۴ نوشته:

بیت سوم باید باشد
دست از دعا برآرم و در گردن آرمت

reply flag link

شیرازی در ‫۶ سال و ۷ ماه قبل، جمعه ۲ شهریور ۱۳۹۷، ساعت ۲۲:۳۰ نوشته:

بیت نهم ئر دیوان اینجانب چنین است
گر دیده دلم کند آهنگ دیگری
آتش زنم در آن دل و دیده برآرمت

reply flag link

مصطفی موفق یامی در ‫۴ سال و ۷ ماه قبل، شنبه ۸ شهریور ۱۳۹۹، ساعت ۲۱:۱۰ نوشته:

به نظر می رسه این شعر را حافظ در مورد امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه الشریف سروده باشه...

reply flag link

Ya Emam MAHDI . در ‫۲ ماه قبل، شنبه ۲۲ دی ۱۴۰۳، ساعت ۱۳:۳۴ پاسخ داده:

احسنت 💚

اللهم عجل لولیک الفرج و العافیة و النصر و فرجنا به

روح بلند حضرت حافظ قرین رحمت واسعه الهی

reply flag link

دکتر صحافیان در ‫۴ سال و ۱ ماه قبل، شنبه ۲ اسفند ۱۳۹۹، ساعت ۰۸:۳۱ نوشته:

ای غایب از نظر به خدا میسپارمت جانم بسوختی و به دل دوست دارمت(91)

تو را به خداوند می سپارم در حالی که از چشمانم غایب و در جانم حاضری و این حضور، جان عاشقم را می سوزاند ولی از سویدای دل دوستت دارم.( جان، دل و حضور، غلبه جان بر حس را می رساند)
2- تا در سایه عشق مقتدرانه نمیرم ( کشیدن دامن کفن به زیر قدمهای زمین) دست از تو برنمی دارم.
3- محراب ابروان را نشانم ده، تا در سحر، دست به نیایش بلند کنم و پس از آن دست در گردنت اندازم( ترکیب زیبای معاشقه و نیایش)
4- برای به دست آوردنت ای گرانبها!به هر چیزی متوسل می شوم حتی جادو و آموختن آن از هاروت و ماروت در بابِل.
5- ای طبیب بی وفای دردهایم، می خواهم پیشمرگت شوم( یا در برابرت بمیرم) چرا سراغی از این بیمار عشق نمی گیری که پیوسته در شوق دیدار است.
6- به امید کاشتن دانه عشق در دلت و شکوفا شدن آن، صد جوی آب از چشمها جاری کرده ام.
7- ناز و کرشمه ات چون خنجری خونم را ریخت و رها شدم، از این رو منت خنجر ناز را می کشم.
8- می گریم و این سیل اشک، شکوفایی دانه عشق است.
9- سخاوتمندانه اجازه حضور بده، تا پیوسته از سوز دل، جواهرات ازچشمان به پایت بریزم( خانلری: این 3 بیت را ندارد)
10- حافظ شراب، معشوق زیبا و رندی شایسته حال تو نیست( در حال هوشیاری) بگذریم، اما به هر سه می پردازی( در مستی عشق) و نادیده می گیرم.
دکتر مهدی صحافیان
آرامش و پرواز روح

پیوند به وبگاه بیرونی

reply flag link

در سکوت در ‫۳ سال قبل، جمعه ۲۷ اسفند ۱۴۰۰، ساعت ۰۰:۰۱ نوشته:

این غزل را "در سکوت" بشنوید

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۲ سال و ۳ ماه قبل، پنجشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۱۳:۳۱ نوشته:

ای غایب از نظر به خدا می سپارمت

جانم بسوخت و به دل دوست می دارمت

نظر در اینجا دیدن با چشم ِ حسی نبوده ،‌بلکه منظور از نظر همان هشیاریِ حضور و دیدنِ جهان از دریچه چشم خداوند است ،‌ و همانطور که در دو غزل پیش از این نیز به آن پرداخته شد یارِ همراه انسان که بی وفایی انسان نسبت به عهد و پیمان الست با خداوند را می بیند رخت بربسته ،‌ به سفر می‌رود و در همان دم هشدار می دهد که با این سفر ، انسان دچار دردهای بسیاری می گردد ، باشد که انسان با مشاهده درد و غمها به فقدانِ یار که امتدادِ خداوند است آگاه شده و درصدد بازگرداندن آن یارِ غایب از نظر برآید ، پس‌ حافظ در این غزل یاری که ادامه خداوند و از لحظه پیدایشِ انسان یار و همراه وی بوده است را به خدا می سپارد ،‌ یعنی انسان با گفتنِ بدرود براحتی اجازه می دهد تا یارش به سفر رود ، در حالیکه می‌توانست با خروجِ به موقع از ذهن مانعِ سفرِ وی شود ، بعد از این سفر انسان اقرار می کند جانش از این فراق سوخته است ، همچنان و به دل یا باطن و ذاتِ خود او را دوست می دارد ،‌ سوخته است یعنی پس از این سفر و غیبتِ آن یار ، کلیه امورِ وی را ذهن و خویشِ در خدمتِ تن بر عهده می گیرد که کارش فقط جانسوزی ست .

تا دامن کفن نکشم زیر پای خاک

باور مکن که دست از دامن بدارمت

حافظ می‌فرماید اما بدلیل اینکه ذاتِ انسان نیز از جنسِ عشق بوده و در الست از دستِ آن ساقی باده عشق نوشیده است بدون شک تا پایانِ عمرِ جسمانی خود در این جهان همواره در جستجوی یارِ سفرکرده خود است و دست از دامن او نمی دارد ، حتی انسانهایی که عمرِ خود را در حال ثروت اندوزی و طلبِ خوشبختی از انواعِ داشته های خود سپری‌می کنند نیز درواقع بدنبالِ کمال و تعالی هستند اما این ذهن و خویشِ توهمی ست که انسانها را گمراه می کند و به همین جهت پس از رسیدنِ به همه آرزوهای دنیوی خود ، بازهم احساس نیک سرانجامی و آرامش نمی کنند و متأسفانه برخی در میانسالی و در اوج موفقیت هنری یا تجاری به مواد مخدر پناه می برند و یا خودکشی می کنند .

محراب ابرویت بنما تا سحرگهی

دست دعا بر آرم و در گردن آرمت

محرابِِ ابرو کنایه ای ست از گوشه چشم نمودن و موردِ عنایتِ خداوند قرار گرفتن ، سحر گاه یعنی در همان پگاهِ عمر و سنینِ نوجوانی ، دست دعا بر آوردن یعنی کار معنوی ، پس‌حافظ از خداوند درخواست می کند تا به او و همه انسانها لطف و عنایتی داشته باشد تا در همان آغاز جوانی کار معنوی را شروع کرده و موجبات بازگشت آن یار و همراهش از سفر را فراهم کند و در گردن بازش آورد ، منظور همان جمله معروف که خدا نزدیکتر از رگِ گردن است به انسان ، یعنی بازگشت کاملِ یار و معشوق.

گر بایدم شدن سوی هاروتِ بابلی

صد گونه جادویی بکنم تا بیارمت

هاروت و ماروت دو فرشته ای بودند که پس‌از مشاهده جنگ و فسادهای انسان بر روی زمین از خداوند اجازه خواستند تا از عالمِ ملکوت به مُلک و زمین پایین آمده و سحری به انسان بیاموزند تا او را از جادویِ دیوِ درون یا خویشتنِ توهمیِ خود رها کنند و انسان در یابد گمشده و یارِ سفر کرده اش چیزهای بی ارزش این جهان نیستند ، اما خداوند به آن دو فرشته هشدار داد که ممکن است نتوانند بار دیگر به ملکوت باز گردند و آنان نیز اسیرِ ذهنِ خود شوند ، اما آن دو فرشته که به خود مطمئن بودند اصرار ورزیده و سرانجام با این ماموریت خود خواسته موافقت می شود ، اما این دو ملک پس‌از آمدن بر روی زمین علاوه بر آنکه موفق به باطل کردنِ جادوی خویشتنِ متوهمِ انسان نشدند ،بلکه خود نیز سحر شده و در چاهِ ذهن گرفتار شدند و نتوانستند به عالمِ یکتایی بازگردند ، پس‌حافظ می‌فرماید حتی اگر لازم باشد بسوی هاروتِ بابلی رود تا سحرِ خروج از ذهن را از وی بیاموزد ، به این کار مبادرت خواهد کرد و صدها جادو را بکار خواهد بست تا یار سفر کرده اش باز گردد .

خواهم که پیش‌میرمت ای بی وفا طبیب

بیمار بازپرس که در انتظارمت

پس‌حافظ که می داند شکستنِ این طلسم در دستانِ شخص اوست و هاروت هم نمی تواند کمکی بکند می‌خواهد که پیشمرگِ آن غایب از نظر شده یا یارِ سفر کرده اش شود ،‌ مرگِ آن یار وقتی اتفاق می افتد که انسان از این قالبِ جسمانی خارج و به جهانِ باقی شتابد ، حافظ می‌فرماید ‌مباد که انسان پیش از رفتنِ از این جهان یارِ خویش را که از آغاز حضور و تولد در این جهان با خود داشته است بدست نیاورد ، پس‌بهتر است انسان به خویشِتن متوهمِ ذهنی بمیرد تا آن یار زیبا روی باز گردد و همچون اوانِ کودکی از رگ گردن به او نزدیکتر ، با او یکی شده و به وحدت برسد . زیرا پس از آنکه یار نیز بدلیل بی وفایی انسان به عهدِ الست ، بی وفایی را پیشه خود کرد و غایبِ از نظر شد دلِ انسان نیز بیمار شده و همانگونه که او هشدار داده بود پر از غم و درد شده است و حافظ یا انسان عاشق پس از قبولِ بیماری خود به اهمیتِ حضورِ این طبیب پی‌برده ، در انتظارِ بازگشتش ، از او می خواهد به احوال پرسی بیمارِ خود بیاید .

صد جوی آب بسته ام از دیده بر کنار

بر بویِ تخمِ مهر ، که در دل بکارمت

اشک نشانه طلب و خواستِ حقیقی عاشق است که با جاری شدن از دیدگانش صدها جویِ آب رحمت بر کنار ( دوش و آغوش) وی جاری می شود ، و اینها همه بر امیدِ کاشتنِ تخمِ مهر و عشق در دلِ معشوق و یارِ غایب شده از نظر می‌باشد ، تا این عشق در دلِ او جوانه زند و آهنگِ بازگشت کرده ، و این انتظارِ طولانی و کُشنده را به پایان رساند .

خونم بریخت وزِ غم عشقم خلاص داد

مِنًت پذیرِ غمزه خنجر گذارمت

تنها راه رهایی از غمِ عشق وصال است و لازمه چنین وصالی ریخته شدنِ خونِ خویشتنِ متوهمِ انسان است که با جادوی خود انسان را برده ای مطیعِ خود نموده است ، پس‌ اکنون که بار دیگر تخمِ عشق در دلِ معشوق کاشته شد و ببار نشست ، وقتِ آن رسیده است که انسان منت پذیر غمزه آن یارِ غایب از نظر باشد ،‌ یعنی با رضایت و خوشنودی اجازه دهد که او با خنجر و تیرهای مژگان خود ، خویشتنِ متوهمِ انسان را کشته و از میان بر دارد تا جایگاه خود را در دلِ عاشق بازپس گرفته و به او زنده شود .

بارم ده از کرم سوی خود تا به سوزِ دل

در پای ، دم بدم گُهر از دیده بارمت

پس از بازگشتِ پیروزمندانه آن غایب از نظر است که دلِ انسان عاشق به عشق زنده می شود و رویای بار یافتن به درگاه کبریایی خداوند از اندیشه اش گذر می کند ، پس از او می خواهد تا با دریای کرامتش به او بار داده و تقاضای ملاقاتش را بپذیرد تا با سوز و آتشِ آن عشق اشکهای گوهر بار خود را بر پای او بریزد ، اشکِ عاشق نشانه اشتیاق و طلبِ اوست و به گوهر تشبیه شده است ،‌یعنی ترکِ هر یکی از تعلقات و دلبستگی های دنیوی ، گوهری گرانبهاست که عاشق نثار قدمهای معشوق می کند .

حافظ شراب و شاهد و رندی نه وضع توست

فی الجمله می کنیَ و فرو می گذارمت

حافظ همه این سخنان و مطالبی که در این غزل به آن اشاره شد را شرحِ شراب و شاهد و رندی توصیف می کند و با فروتنی یا شکسته نفسی این همه را در وضعیت خود نمی بیند ،‌ پس‌ از زبان خداوند می‌گوید که این حرفها در اندازه تو نیستند ، اما فی الجمله یعنی همگی را بیان و تقریر می کنی و من به تو لطف کرده فرو می گذارمت ، یعنی یقه ات را نمی گیرم که ، تو همه چیز را می دانی و عمل نمی کنی ؟ ، پس‌ لطف و عنایتی بیشتر از این را جستجو مکن . درواقع روی سخن حافظ با ما می باشد که صِرفِ دانستن یا عرفانِ نظری راهگشا نبوده و خداوند وقعی به آن نمی‌گذارد تا بار دهد و رخسار بنماید ، بلکه کار عملی ست که راستیِ عشق را اثبات می کند .

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۹۱