این عمر به باد نوبهاران ماند

وین عیش به سیل کوهساران ماند

زنهار چنان بزی که بعد از مردن

انگشت گزیدنی به یاران ماند

هر که آمد نظری کرد و خریدار نشد

گویی آیینهٔ آویخته در بازارم

نشنیده‌ای که زیر چناری کدو بنی

برجست و بر دوید بروبر به روز بیست

پرسید از چنار که تو چند روزه‌ای

گفتا که هست عمر من افزونتر ازدویست

گفتا به بیست روز من از تو گذشته‌ام

[...]

آلودهٔ منت کسان کم شو

تا یک شبه در وثاق تو نان است

راضی نشود به هیچ بی نفسی

هر نفس که از نفوس انسان است

ای نَفسْبه رستهٔ قناعت شو

[...]

بر جمادات فضل آدمیان

هیچ بیرون ازین دو معنی نیست

چون ازین هر دو مرد خالی گشت

آدمی و بهیمه هر دویکی است

کافران را که آدمی نسبند

[...]

برترین پایه مرد را عقل است

بهترین مایه مرد را تقوی است

کلبه‌ای کاندرو به روز و به شب

جای آرام و خورد و خواب من است

هر چه در مجلس ملوک بود

همه در کلبهٔ خراب من است

رحل و اجزا نان خشک برو

[...]

ربع مسکون آدمی را بود دیو و دد گرفت

کس نمی‌داند که در آفاق انسانی کجاست

دور دور خشکسال دین و قحط دانش است

چند گویی فتح بابی کو و یارانی کجاست

من ترا بنمایم اندر حال صد بوجهل جهل

[...]

درین دو روزه توقف که بو که خود نَبُوَد

درین مقام فسوس و درین سرای فریب

چرا قبول کنم از کس آنکه عاقبتش

ز خلق سرزنشم باشد از خدای عتیب

مرا خدای تعالی ز آسیایِ فراز

[...]

نزد طبیبِ عقل مبارک قدم شدم

حال مزاج خویش بگفتم کماجرا

دل را چو از عفونت اخلاطِ آرزو

محموم دید و سرعت نبضم بر آن گوا

گفتا بدن ز فضلهٔ آمال ممتلی است

[...]

نگر تا حلقهٔ اقبال ناممکن نجنبانی

سلیما ابلها لابل که مرحوماً و مسکینا

سنایی گرچه از وجه مناجاتی همی گوید

به شعری ورز حرص و آنکه یابد دیدهٔ بینا

که یارب مر سنایی را سنایی ده تو در حکمت

[...]

عادت کن از جهان سه خصلت را

ای خواجه وقت مستی و هشیاری

دانی که چیست آن، بشنو از من

رادی و راستی و کم آزاری

صفّه‌ای را نقش می‌کردندنقاشان چین

بشنواین معنی کزین بهتر حدیثی نشنوی

اوستادی نیمه‌ای را کرد همچون آینه

اوستادی نیمه‌‌ای را کرد نقش مانوی

تا هر آن نقشی که حاصل باشد اندر نیمه‌ای

[...]

ای خواجه مکن تا بتوانی طلبِ علم

کاندر طلبِ راتب یک روزه بمانی

رو مسخرگی پیشه کن و مطربی آموز

تا داد خود از کهتر و مهتر بستانی

نی گوشهٔکنجی و کتابی برِ عاقل

[...]

چهار چیز است آیین مردم هنری

که مردم هنری نیست زین چهار بری

یکی سخاوت طبعی چو دستگاه بود

به نیک نامی آن را ببخشی و بخوری

دو دیگر آنکه دلِ دوستان نیازاری

[...]

انوری چند از قبول عامه بهرِ ننگ شعر

راه حکمت رو، قبولِ عامه گو هرگز مباش

آن کس که به صد خون جگر شد هنر آموخت

وز دور قمر گوبنشین خونِ جگر خور

پیغامِ زنان می‌بر و دیبایِ به زرپوش

یا مسخرگی می‌کن و حلوای شکرخور

خدای کار چو بر بنده‌ای فرو بندد

به هرچه دست زند رنجِ دل بیفزاید

وگر مطیع شود زود نزد همچو خودی

ز بهر چیزی خوار و نزار باز آید

چو اعتقاد کند کر کسش نباید چیز

[...]

من و آن نفس که با قحبهٔ رعنای جهان

چون خسان عشق نبازم نه به سهوونه به عمد

قدرتِ دادن اگر نیست مرا باکی نیست

قدرتِ ناستدن هست وللّه الحمد

هرکه به ورزیدنِ کمال کند روی

شیوهٔ نقصان ز هیچ روی نورزد

زلزلهٔ حرص اگر ز هم ببرد کوه

گرد قناعت ز آستانش بلرزد

رفعت اهل زمانه کسب کند آنک

[...]