با بط می‌گفت ماهی‌ای در تب و تاب

باشد که به جوی رفته باز آید آب

بط گفت چو من قدید گشتم تو کباب

دنیا پس مرگ ما چه دریا چه سراب

در کوی جهان چنگ هوس ساز مکن

خودبینی و خودفروشی آغاز مکن

گر کامِ دلت نشد میسر مستیز

از بهر نیاز آمده‌ای ناز مکن

محنت کش روزگار خویشم چه کنم

درماندهٔ اضطرار خویشم چه کنم

دور است ز جبر اختیارم اما

مجبور به اختیار خویشم چه کنم

ای نفس گر از غبار تن پاک شوی

تو روح مجردی بر افلاک شوی

عرش است نشیمن تو شرمت ناید

کایی و مقیم خطّهٔ خاک شوی

درپای دلم ز عشق تو صد دام است

امید من سوخته دل بس خام است

آنرا که تویی یار چه بی یار کس است

وان را که تویی دوست چه دشمن کام است

حالی باری در آتشم تا چه شود

خاک است همیشه مفرشم تا چه شود

با ناخوشی دهر خوشم تا چه شود

تو می‌کش و من همی کشم تا چه شود

یارب منِ تشنه جامِ خون چند کشم

بارِ ستمِ چرخ نگون چند کشم

از بهر دو لقمه‌ای که هم دادهٔ تست

من منت هر ناکس دون چند کشم

زان جا که نداشت هیچ سودم تو بهی

زان دل که فرو گذاشت زودم تو بهی

زان دیده که نقش تو نمودم تو بهی

دیدم همه را و آزمودم تو بهی

تا کی ز جهان پرگزند اندیشی

تا چند ز جان مستمند اندیشی

آنچه از تو توان ستد همین کالبد است

یک مزبله گو مباش چند اندیشی

دل را به دمی شاد نمی‌یارم کرد

از قید غم آزاد نمی‌یارم کرد

دارم سخن و یاد نمی‌یارم کرد

فریاد که فریاد نمی‌یارم کرد

از هرچه بدو میلِ دلِ غافل ماست

جز حیرت و حسرت چه دگر حاصل ماست

سبحان اللّه همه خوشی‌های جهان

گویی ز برای ناخوشیِّ دلِ ماست

ای باد صبا طرب فزا می‌آیی

از طوفِ کدامین کفِ پا می‌آیی

از کوی که برخاسته‌ای راست بگو

ای گرد به چشم آشنا می‌آیی

نه لایق مسجدم نه در خورد کنشت

ایزد یارب گل مرا از چه سرشت

چون کافر درویشم و چون قحبهٔ زشت

نه دین و نه دنیا و نه امید بهشت

برخیز و مخور غم جهانِ گذران

بنشین و جهان به شادمانی گذران

در طبع جهان اگر وفایی بودی

نوبت به تو خود نیامدی از دگران

یارب به دل اسیر من رحمت کن

بر خاطر غم پذیرِ من رحمت کن

بر پایِ خرابات روِ من بخشای

بر دستِ پیاله گیر من رحمت کن

آنم که پدید گشتم از قدرتِ تو

پرورده شدم به ناز در نعمت تو

صد سال به امتحان گنه خواهم کرد

یا جرم من است بیش یا رحمت تو

از حادثهٔ زمان ز آینده مترس

وز هرچه رسد چو نیست پاینده مترس

این یک دمِ نقد را به عشرت گذران

از رفته میندیش و ز آینده مترس

گر گوهر طاعتت نسفتم هرگز

ور گرد گنه ز رخ نرفتم هرگز

نومید نیم ز بارگاهِ کرمت

زیرا که یکی را دو نگفتم هرگز

آنانکه محیط فضل و آداب شدند

در جمع کمال شمعِ اصحاب شدند

ره زین شبِ تاریک نبردند برون

گفتند فسانه‌ای و در خواب شدند

یک نان به دو روز اگر شود حاصل مرد

وز کوزه شکسته‌ای دم آبی سرد

محکوم کم از خودی چرا باید بود

یا خدمت چون خودی چرا باید کرد