دیدم به ره آن مه خود و عید سپاه

بر بسته نقاب و نو چنین باشد ماه

در روزه مرا بیست و ششم بود از ماه

دیدم رخ او روزه گشودم در راه

در تیرگی حال من روشن به

می دوست به هر حال و خرد دشمن به

اکنون که عنان عمر در دست تو نیست

در دست تو آن رکاب مرد افکن به

ای از پری و ماه نکوتر صد ره

دیوانهٔ تو پری و گمراه تو مه

از من چو پری هوش ربودی ناگه

مردم به کسی چنین کند؟ لا والله

دی صبح دمان چو رفت سیاره به راه

سیارهٔ اشک ریخت صد دلو آن ماه

روز از دم گرگ تا برآمد ناگاه

شد یوسف مشکین رسن سیمین چاه

گفتم پس از آن روز وصال ای دلخواه

شب‌های فراقت چه دراز آمد آه

گفتا شب را در این درازی چه گناه

شب روز وصال است که گردیده سیاه

تا زلف تو بر بست به رخ پیرایه

بر عارض تو فکند مشکین سایه

ای حور جنان تو پیش من راست بگو

شیر تو که داده است، که بودت دایه؟

ای گشته دلم در غم تو صد پاره

عیش و طرب از نزد رهی آواره

من خود که بوم؟ کشته‌ای اندر غم تو

شیران جهان چو روبهان بیچاره

ای با تو مرا دوستی سی روزه

از خدمت تو وصل کنم دریوزه

گفتی که چرا تو آب را نادیده

ای جان جهان سبک کشیدی موزه

تا آتش عشق را برافروخته‌ای

همچون دل من هزار دل سوخته‌ای

این جور و جفا تو از که آموخته‌ای

کز بهر دل آتشین قبا دوخته‌ای

خاقانی اگر به آرزو داری رای

نه دین به نوا داری و نه عقل به جای

عقل از می همچو لعل سنگ اندر بر

دین از زر گل پرست خار اندر پای

چون مرغ دلت پرید ناگه تو که‌ای؟

چون اسب تو سم فکند در ره تو که‌ای؟

بر تو ز وجود عاریت نام کسی است

چون عاریه باز دادی آنگه تو که‌ای؟

بر سر کنم از عشق تو خاک همه کوی

ای برده مرا آتش تو آب از روی

من عاشق زار تو چنانم که مپرس

تو لایق عشق من چنانی که مگوی

خاقانی اگر در کف همت گروی

هان تا ز پی جاه، چو دونان ندوی

فرزین مشو ای حکیم تا کژ نشوی

آن به که پیاده باشی و راست روی

یک نیمه ز عمر شد به هر تیماری

تا داد فلک به آخرم دلداری

بر من فلکا تو را چه منت؟ باری

تا عمر به نستدی ندادی یاری

نفسم جنب غرامت است ای دلجوی

کو تیغ که غسل‌ها توان کرد بدوی

جلاد منا!به آب آن تیغ دو روی

یک راه ز من جنابت نفس بشوی

ای یافته از فضل خدا تمکینی

گاهی که شود دچار با مسکینی

باید که نوازشی بیابد از تو

از جود رسانی به دلش تسکینی

خاک ار ز رخت نور برد گه گاهی

منزل به فلک برآورد چون ماهی

ور سرو به قامتت رسد یک راهی

بالا به زمین فروبرد چون چاهی

از کبر مدار در دل خود هوسی

کز کبر به جائی نرسیده است کسی

چون زلف بتان شکستگی پیدا کن

تا صید کنی هزار دل هر نفسی

خاقانی اگر پند حکیمان خواندی

پس نام زنان را به زبان چون راندی

ای خواجه به بند زن چرا درماندی

چون تخم غلام‌بارگی بفشاندی

چون مجلس عیش سازی استاد علی

جان تو و قطرهٔ می قطربلی

چون باز به طاعت آئی از پاک دلی

یحیی‌بن معاذی و معاذ جبلی