وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُیِّرَتْ بِهِ اَلْجِبٰالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ اَلْأَرْضُ أَوْ کُلِّمَ بِهِ اَلْمَوْتیٰ بَلْ لِلّٰهِ اَلْأَمْرُ جَمِیعاً أَ فَلَمْ یَیْأَسِ اَلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ لَوْ یَشٰاءُ اَللّٰهُ لَهَدَی اَلنّٰاسَ جَمِیعاً وَ لاٰ یَزٰالُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا تُصِیبُهُمْ بِمٰا صَنَعُوا قٰارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِیباً مِنْ دٰارِهِمْ حَتّٰی یَأْتِیَ وَعْدُ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُخْلِفُ اَلْمِیعٰادَ (۳۱) وَ لَقَدِ اُسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِکَ فَأَمْلَیْتُ لِلَّذِینَ کَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کٰانَ عِقٰابِ (۳۲) أَ فَمَنْ هُوَ قٰائِمٌ عَلیٰ کُلِّ نَفْسٍ بِمٰا کَسَبَتْ وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمٰا لاٰ یَعْلَمُ فِی اَلْأَرْضِ أَمْ بِظٰاهِرٍ مِنَ اَلْقَوْلِ بَلْ زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مَکْرُهُمْ وَ صُدُّوا عَنِ اَلسَّبِیلِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّٰهُ فَمٰا لَهُ مِنْ هٰادٍ (۳۳) لَهُمْ عَذٰابٌ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ لَعَذٰابُ اَلْآخِرَةِ أَشَقُّ وَ مٰا لَهُمْ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وٰاقٍ (۳۴) مَثَلُ اَلْجَنَّةِ اَلَّتِی وُعِدَ اَلْمُتَّقُونَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ أُکُلُهٰا دٰائِمٌ وَ ظِلُّهٰا تِلْکَ عُقْبَی اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ عُقْبَی اَلْکٰافِرِینَ اَلنّٰارُ (۳۵) وَ اَلَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یَفْرَحُونَ بِمٰا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ مَنْ یُنْکِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمٰا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اَللّٰهَ وَ لاٰ أُشْرِکَ بِهِ إِلَیْهِ أَدْعُوا وَ إِلَیْهِ مَآبِ (۳۶) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰاهُ حُکْماً عَرَبِیًّا وَ لَئِنِ اِتَّبَعْتَ أَهْوٰاءَهُمْ بَعْدَ مٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْعِلْمِ مٰا لَکَ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاٰ وٰاقٍ (۳۷)
و اگر آنکه میبود قرآنی که برفتار در آورده شدی بآن کوهها یا پاره پاره شدی بآن زمین یا بسخن در آورده شدی بآن مردگان بلکه مر خدا راست امر همگی آیا پس ندانستند آنان که گرویدند که اگر میخواست خدا هر آینه هدایت کرده بود مردمان را همگی و همیشه آنان که کافر شدند میرسد ایشان را بسبب آنچه کردند مصیبتی سخت یا فرود میآیی نزدیک بخانه ایشان تا بیاید وعده خدا بدرستی که خدا خلاف نمیکند وعده را (۳۱) و بتحقیق استهزا کردند برسولان پیش از تو پس مهلت دادم مر آنان را که کافر شدند پس گرفتمشان پس چگونه باشد عقوبت من (۳۲) آیا پس کسی که او نگهبانست بر هر نفسی بآنچه کسب کرد و گردانیدند از برای خدا شریکان بگو نام برید آنها را بلکه خبر میدهید او را بآنچه نمیداند در زمین بلکه بظاهریست از گفتار بلکه آراسته شد از برای آنها که کافر شدند حیله ایشان و باز داشته شدند از راه و کسی را که اضلال کرد خدا پس نباشد مر او را راهنمایی (۳۳) مر آنها را عذابیست در زندگانی دنیا و هر آینه عذاب آخرت سختتر است و نباشد مر ایشان را از خدا هیچ نگاهدارنده (۳۴) مثل بهشتی که وعده داده شد پرهیزکاران میرود از زیرش نهرها میوهاش و سایهاش دائمی است اینست انجام آنان که پرهیزکار شدند و انجام کافران آتش است (۳۵) و آنان که دادیم ایشان را کتاب شاد میشوند بآنچه فرو فرستاده شد بتو و از طایفههای دشمن کسی است که انکار میکند برخی از آن را بگو جز این نیست فرموده شدم که بپرستم خدا را و شرک نیاورم باو بسوی او میخوانم و بسوی اوست بازگشت (۳۶) و همچنین فرو فرستادیم آن را حکمی عربی و اگر از پیروی کنی خواهشهای ایشان را پس آنکه آمد ترا از دانش نباشد مر ترا از خدا هیچ سرپرستی و نه نگاهدارنده (۳۷)
آمد این آیت که قرآن گر که بود
اینکه راند کوه ها را از حدود
یا زمین بشکافته گشتی بدان
مرده یا زنده شود زو در زمان
هم نیاوردندی ایمان این گروه
ور نه زین قرآن شود برکنده کوه
حق بر آیاتی که کردند اقتراح
قادر است اما بر آن نبود صلاح
حاصلی گر داشت بر ایمانشان
بوده کافی زآن همه قرآنشان
می نگشتند ایچ آیا ناامید
مؤمنان ز ایمان این قوم عنید
یا ندانستند آیا که خدا
ره نماید گر که خواهد جمله را
دائم آنان را که خود کافر شدند
میرسدشان زآنچه کردند و کنند
قارعه که برکند از بیخشان
ز اسر و قتل و قحط و غارت ناگهان
یا تو بر نزدیکشان آیی فرود
از دیار اعنی حدیبیه به زود
این وقایع بهرشان یابد وقوع
بر قوارع باشد ایشان را رجوع
تا که آید وعدة حق بی ز صوت
فتح مکه یا قیامت یا که موت
وعده حق نیست اندر وی خلاف
واندر آیات اقتراح و اختلاف
سخریت پیش از تو هم شد بر رسل
پس بدادم مهلت آنان را ز کل
پس گرفتیم آن کسان را بر عذاب
پس چگونه کافران را بُد عِقاب
باشد آیا آنکه بر هر نفس او
مر نگهبان یا جزاء ده بی غلو
بر هر آنچه آن نفس کرده اکتساب
از نکویی و از بدی ها بیحساب
نیست یعنی قادر ذوالاقتدار
با ضعیف عاجزی یکسان به کار
حذف گر باشد خبر در این کلام
هست از وجه قرینه در مقام
می بگردانند از بهر خدا
کافران از چیزها انبازها
گو نهید از بهر ایشان وصف و نام
همچو حیّ و قادر و خالق تمام
پس ببیند آن صفتها در امور
هیچ از ایشان خواهد آمد در ظهور
گر شود ظاهر به وجهی فائقند
بر پرستش پس همانا لایقند
یا خبر بدهید او را از یقین
بر هر آنچه کو نداند در زمین
یا بتان را نام بر ظاهر نهید
نه از حقیقت محض قولی بل بعید
بلکه زینت داده گشته ز اشتباه
کافران را مکرشان بی انتباه
در نظر یعنی اباطیلی قبیح
جلوه گر گشته است بر شکل صحیح
داشته مر باز هم گردیده اند
از ره حق وز طریق ارجمند
واگذارد هر که را حق در ضلال
هادی ای نبود مر او را بی سؤال
کافران را هست اندر این جهان
مر عذاب و ابتلاء از هر نشان
در سرای آخرت باشد دگر
مستحقان را عذابی صعب تر
هم نگهدارنده ای نبود به جا
تا نگهشان دارد از قهر خدا
وصف آن جنّت که در نظم و نسق
کرده پرهیزندگان را وعده حق
جاری انهارش ز زیر قصرهاست
میوه هایش دائم اندر نصرهاست
سایۀ آن قصرها در ایمنی
همچو سایۀ این جهان منسوخ نی
این بود عقبای هر پرهیزکار
عاقبت هم کافران را هست نار
وآنکه دادیم آن جماعت را کتاب
شاد می گردند ایشان بی حساب
زآنچه بفرستاده ایم آن بر تو ما
وآن یهودانند ز ارباب ولا
یعنی آنها که به اسلام آمدند
تابع پیغمبر و قرآن شدند
وز نصاری همچنین هشتاد تن
که به اسلام آمدندی ممتحن
هم ز جیش کفر ز ارباب کتاب
کآن یهودند و نصاری ز انتساب
منکر بعضند ز آیات مبین
که موافق نیستشان با شرع و دین
ای محمّد (ص) گو جز این نبود که من
گشته ام مأمور از حق بی سخن
تا به یکتایی پرستم من خدا
هم نیارم شرک بر وی چون شما
خلق را خوانم به سویش در خطاب
هم به سوی او بود ما را ایاب
همچنان که من فرستادم عیان
انبیاء را بر زبان قومشان
هم فرستادم تو ر ا محکم کتاب
بر زبان قوم تو با فصل و باب
که مترجم اوست بر لفظ عرب
تا کنند از حسن آن قومت عجب
گر شوی تابع تو بر اهوائشان
بعد از آن کآمد تو را علم و عیان
می نباشد از عذاب حق تو را
هیچ یاری یا نگهداری به جا
گفت این دانند تا قوم از قرار
کامر و نهی اوست ز امر کردگار
بر پیمبر سرزنش کردند بس
که شد افزون بر نکاح او را هوس
همّ او صرف است یکجا با زنان
بوده کی پیغمبری را این نشان
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی آهنگهایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 شما حاشیه بگذارید ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.