قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. بیاد این نام عزیز و پیغام شریف، خطاب خطیر و نظام بی‌نظیر، بارگاه نور اعظم و حلقه در سرای قدم، دست آویز بندگان و دلاویز دوستان، در هجده هزار عالم کس نتواند که قدم بر بساط توفیق نهد مگر بمدد لطف این نام و کس را در هر دو سرای زندگی مسلّم نبود مگر برعایت و عنایت این نام. از جمله کلمات قدم که آن منبع الطاف کرم بسمع نبوّت رسانیدند، و مؤمنان و دوستان را بتعلیم آن رتبت تخصیص دادند، هیچ کلمه در نظم و صیغت و در نثر لغت آن عزّت و حرمت و آن شرف و رفعت ندارد که این آیت تسمیت دارد: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هر حرفی ازو درّ تحقیق و تمکین را صدفی است، هر کلمه‌ای ازو شراب رحیق و تسنیم را و سیلتی است و آن نقطه که در تحت باء «بسم اللَّه» است، اگر چه در نظر بشریّت اختصاری و اقتصاری دارد. آن در آسمان قرآن بر مثال زهره کمال است و بر رخسار حقیقت بر مثال خال جمال است و بر جمله همی دان که این آیت تسمیت معادن حقائق است و منابع دقائق و مشارع شرایع.
هر که از دلی صافی و جانی بعهد ازل وافی بگوید: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ از عذاب و عقاب رست و بثواب بیشمار پیوست. قوله: أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ بدانکه اللَّه جلّ جلاله و تقدّست اسماءه و تعالت صفاته چون خلق را بامر «کن» از کتم عدم بحیّز وجود آورد و خزائن رحمت و ریاض نعمت بر ایشان نثار کرد، آن سیّد عالم را و مهتر ولد آدم را بالطاف عزّت و تحف کرامت و انواع منّت ایثار کرد، از ابتداء عالم تا فناء بنی آدم همه خلق تبع او بودند. مراد اوّلی از لطف ازلی او بود، شاه او بود و خلائق همه لشگر و خیل او، مهمان عزیز او بود و عزیزان همه تبع و طفیل او. در نگر در منشور مجد و نامه اقبال او، تا هیچ پیغمبر را آن تخصیص و تنصیص بینی که این مهتر کون را و با هیچ کس جز وی چنین خطاب کرامت و رفعت رفت که: أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ؟ ای مهتر عالم، ای گزیده محترم، ای رسول مقدّم ای بزرگوار مکرّم، ای سیّد مکه و حرم! نه دل ترا بنور معرفت روشن کردیم؟
بلطائف مشاهدت و مکاشفت مؤدّب و مهذّب کردیم، بکرائم عزّت و رفعت مطیّب و مقرّب کردیم، طینت ترا کسوت زینت و خلعت رفعت دادیم، ای سیّد مقصود آفرینش کشف کردن آیت کمال و رایت جلال و صورت جمال تو بود.
«لولاک لما خلقت الافلاک، لولاک لما کان سمک و لا سماک».
ای سیّد اوّل تو بودی در نبوّت، آخر تو بودی در بعثت، ظاهر تو بودی در وصلت، باطن تو بودی در نعمت، اوّل همه خلائق تو بودی در زلفت و الفت، آخر تو بودی در سیاست و سعادت، ظاهر تو بودی در عصمت و حشمت، باطن تو بودی در جلالت حالت. در اخبار معراج آورده‌اند که: مصطفی (ص) گفت: «قال لی الجبّار جلّ جلاله: سل یا محمد! فقلت: یا ربّ اتّخذت ابراهیم خلیلا و آتیت داود ملکا عظیما و غفرت زلّته و اعطیت سلیمان ملکا لا ینبغی لاحد من بعدی و کلّمت موسی تکلیما و رفعت ادریس مکانا علیّا و علّمت عیسی التّوراة و الانجیل و جعلته «یبرئ الاکمه و الأبرص و یحیی الموتی باذنک». فقال لی ربّی: «یا محمد قد اتّخذتک حبیبا کما اتّخذت ابراهیم خلیلا و کلّمتک کما کلّمت موسی تکلیما و ارسلتک الی النّاس کافّة بشیرا و نذیرا و شرحت «لَکَ صَدْرَکَ» و وضعت «عَنْکَ وِزْرَکَ» و رفعت «لَکَ ذِکْرَکَ» و لا اذکر الّا ذکرت معی و اعطیتک «سبعا من المثانی و القران العظیم» و لم اعطها نبیّا قبلک و اعطیتک خواتیم سورة البقرة و لم اعطها نبیّا قبلک، و اعطیتک الکوثر، و اعطیتک ثمانیة اسهم: الاسلام و الهجرة و الجهاد و الصّلاة و الصّدقة و صوم رمضان و الأمر بالمعروف و النّهی عن المنکر و جعلتک فاتحا و خاتما».
صدر کائنات، سیّد سادات (ص)، چنین میگوید که: «شب قرب و کرامت، شب زلفت و الفت که ما را بمعراج بردند، چون بحضرت عزّت رسیدم، از حضرت جبروت ندا آمد که: «ای محمد بگو تا نیوشم، بخواه تا بخشم» گفتا: چون این خطاب کرامت و نواخت بینهایت بمن رسید، زبان من جری سعادت گرفت، دل من فرّ سیادت یافت، سرّ من عزّ زیادت دید، بستاخ حضرت گشتم انس سلوت و خلعت دولت یافتم. گفتم: خداوندا! هر پیغامبری از تو عطایی یافت ابراهیم را خلّت دادی، با موسی بیواسطه سخن گفتی، ادریس را بمکان عالی رسانیدی، داود را ملک عظیم دادی و زلّت وی بیامرزیدی، سلیمان را ملکی دادی که بعد از وی کس را سزای آن ندادی، عیسی را در شکم مادر تورات و انجیل در آموختی و مرده زنده کردن بر دست وی آسان کردی». چون مصطفی (ص) سخن بپایان برد، از درگاه عزّت خطاب و جواب آمد که: «یا محمد! اگر ابراهیم را خلّت دادم، ترا محبّت دادم، اگر او را خلیل خواندم، ترا حبیب خواندم و گر با موسی سخن گفتم بیواسطه، حجاب در میان بود، سخن شنید گوینده ندید و با تو سخن گفتم بیواسطه و بی‌حجاب، سخن شنیدی و گوینده دیدی. ور ادریس را بآسمان رسانیدم، ترا بآسمانها برگذاشتم بحضرت «قابَ قَوْسَیْنِ»، بمنزل «ثُمَّ دَنا»، بخلوت «أَوْ أَدْنی» رسانیدم. ور داود را ملک عظیم دادم و زلّت وی بیامرزیدم، امّت ترا ملک قناعت دادم و گناهان ایشان بشفاعت تو بیامرزیدم. ور سلیمان را مملکت دادم، ترا سبع مثانی و قرآن عظیم دادم و خاتمه سورة البقرة که بهیچ پیغامبر ندادم بتو دادم و دعاهای تو در آخر سورة البقرة اجابت کردم. و بیرون ازین ترا سه خصلت کرامت کردم و ترا باین سه خصلت بر اهل آسمان و زمین فضل دادم یکی: أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ دیگر: وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ سیم وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ سینه خالی تو و دل صافی تو بازگشادیم و فراخ کردیم، قبول آثار قدرت را و استوار داشت غیب و ضمان حقّ را و نگهداشت علم و وحی منزل را وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ بار گناهان امّت که پشت تو بدان گرانبار شده و سست گشته و در غم عاصیان بی‌قرار و بی‌آرام گشته، آن بار از تو فرونهادیم و گناهان ایشان جمله آمرزیدیم و دل ترا سکون و سکوت دادیم. وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ و نام و ذکر تو و آوای تو بلند برداشتیم که در نام خود بستیم و شطر سطر توحید کردیم.
ای محمد آفتاب رفعت تو بر هر که تافت از شعاع او بهره‌ای یافت آدم صفی بجاه و رفعت تو منزلت صفوت یافت. ادریس بسبب تو رتبت ریاست یافت، خلیل بنسب تو دولت خلّت یافت. موسی بمهر تو عزّ مکالمت یافت. عیسی بحاجبی تو تأیید و نصرت یافت»! فرمان آمد بمقرّبان حضرت و باشندگان خطّه فطرت که همه داغ مهر محمد مرسل بر دل نهید و آتش شوق او در جان زنید و برسالت و نبوّت وی اقرار دهید، ما او را در آخر دور بفیض جود در وجود آوردیم و پیشوای جهانیان کردیم و در تخت بخت در صدر رسالت نشاندیم. هر که نظر وی بدو رسد با عزّ و رفعت شود، هر که بوی ایمان آرد، نیک اختر شود، هر که جلاجل امّتی وی در گردن دارد و مهر و محبّت وی در دل دارد و در شریعت و سنّت وی بر استقامت رود، امروز از عیب مطهّر است و گناهانش مکفّر است و فردا شربت او از حوض کوثر است و جای او بهشت معنبر است و خلعت او دیدار و رضاء خداوند اکبر است.
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: متن فوق به توصیف فضیلت و اهمیت عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" و مقام حضرت محمد (ص) می‌پردازد. این عبارت نه تنها آغاز هر کار نیکوست، بلکه خود به معنای رحمت و لطف الهی بوده و دست‌کم به تفسیر آن منبعی از برکات و فضل الهی به شمار می‌رود. نویسنده همچنین به ویژگی‌های خاص پیامبر اسلام اشاره می‌کند، از جمله اینکه او حبیب خداست و مقام‌های بلند و فضیلت‌هایی که به ایشان داده شده است، مانند روشن‌کردن دل ایشان و حذف بار گناهان از دوش او. متن به بیان مهم‌ترین پیام‌ها و آموزه‌های دینی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چطور حضرت محمد (ص) افتخار آفریده شدن عالم و انسان‌هاست و اهل ایمان را به پیروی از او و یادکردن از خداوند توصیه می‌کند. در نهایت، نویسنده به نعمت‌های بزرگ و قرب حضرت محمد (ص) نزد خداوند اشاره می‌کند و به دوستان و پیروان او بشارت می‌دهد که با ایمان به او می‌توانند به برکت‌های الهی دست یابند.
هوش مصنوعی: با نام خداوند رحمان و رحیم آغاز می‌کنیم. یاد این نام بزرگ و پیام ارزشمند، بیانگر مهم‌ترین اصول و نظامی بی‌نظیر است. در این دنیای وسیع، هیچ‌کس نمی‌تواند به توفیق واقعی دست یابد مگر با شفاعت و یاری این نام. هیچ زندگی‌ای در این جهان و جهانی دیگر بدون توجه به این نام، تضمین شده نیست. این کلمات از منبع بزرگی از لطف و عنایت سرچشمه می‌گیرند و به مؤمنان و دوستان آموزش می‌دهند. هیچ کلمه‌ای به اندازه این آیه‌ی مبارک "بسم اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ" از نظر نظم و زیبایی و احترام و اعتبار، بلندمرتبه نیست. هر حرف این جمله، مانند گوهر حقیقی و هر کلمه‌اش، مانند شراب ناب و گواراست. نقطه زیر حرف «ب» در «بسم اللَّه» روی زمین ممکن است کم‌اهمیت به نظر برسد، اما در آسمان قرآن مانند ستاره‌ای درخشان و بر چهره حقیقت مانند نقطه‌ای زیباست. این آیه، معدن حقایق و منبع آموزه‌های عمیق مذهبی است.
هوش مصنوعی: هر کسی که با دل پاک و جان پیمان‌دار از ابتدا بگوید: «بسم الله الرحمن الرحیم»، از عذاب و کیفر نجات می‌یابد و به پاداش‌های بی‌شماری دست می‌یازد. خداوند متعال، هنگامی که مخلوقات را با فرمان «کن» از عدم به وجود آورد، رحمت و نعمت‌های خود را بر آنها نازل کرد. آن سرور عالم و بزرگ‌ترین فرزند آدم با نعمت‌های عزت و کرامت و انواع احسان به او احترام گذاشت. از آغاز جهان تا پایان عمر انسان‌ها، همه مخلوقات تحت فرمان او بودند. او شاه و مخلوقات سپاهیان و مهمانان عزیز او بودند. با دقت به مقام و شرافت او نگاه کن، که هیچ پیامبری به اندازه او مورد احترام و توجه قرار نگرفته است و چنین کرامتی و بلندی مقام را جز او کسی نداشت. او از طرف خداوند چنین سوال و ستایشی دریافت کرد: «آیا دل تو را به نور معرفت روشن نکردیم؟» ای بزرگ‌ترین عالم، ای پیامبر محترم و ارجمند، ای سردار مکه و حرم! آیا دل تو را روشن نکردیم؟
هوش مصنوعی: با لطافت‌های مشاهده و مکاشفه، تو را مؤدب و تربیت کرده‌ایم و با کرامت‌های عزت و بلندی، تو را خوشبو و نزدیک ساخته‌ایم. طینت تو را لباس زینت و پوشش بلندی عطا کرده‌ایم. ای سردار هدف آفرینش، هدف ما کشف نشانه کمال و پرچم جلال و شکل جمال تو بوده است.
هوش مصنوعی: «اگر تو نبودی، آسمان‌ها آفریده نمی‌شدند و اگر تو نبود، نه دریایی بود و نه آسمانی.»
هوش مصنوعی: ای سرور، تو نخستین در مقام نبوت و آخرین در بعثت هستی. در پیوند و ارتباط، تو جلوه‌گری؛ در نعمت‌ها، باطن تو هویدا است. تو نخستین مخلوقاتی که به وجود آمدی و در ارتباطات دوستی هم پیشرو بودی. در سیاست و سعادت نیز آخرین هستی. در عصمت و عظمت نمایان و در جلالت باطنی بی‌نظیر داری. در روایت معراج آمده که پیامبر (ص) فرمود: «خداوند به من گفت: ای محمد، درخواست کن! من عرض کردم: پروردگارا، تو ابراهیم را خلیل خود قرار دادی و به داود سلطنت عظیمی عطا کردی، خطای او را بخشیدی و به سلیمان سلطنتی عطا کردی که هیچ‌کس بعد از من شایسته‌اش نیست. با موسی سخن گفتی و ادریس را به مقام والایی رساندی و عیسی را تورات و انجیل آموختی و او را یاری کردی تا کوران و مبتلایان به برص را شفا دهد و مردگان را به اذن تو زنده کند.» خداوند به من فرمود: «ای محمد، تو را دوست خود قرار دادم همان‌طور که ابراهیم را خلیل و با تو سخن گفتم همان‌طور که با موسی سخن گفتم. تو را به سوی مردم فرستادم به عنوان بشارت‌دهنده و هشداردهنده و صدر تو را گشوده و بار سنگین را از تو برداشتم و نامت را بلند کردم. هر جا که ذکر من باشد، نام تو هم با آن است. به تو سبع مثانی و قرآن عظیم دادم که پیش از تو به هیچ نبی‌ای داده نشده و همچنین خواتیم سوره بقره را به تو عطا کردم و به هیچ نبی‌ای قبل از تو داده نشده. همچنین کوثر را به تو بخشیدم و هشت نشانه (حکمت) به تو دادم: اسلام، هجرت، جهاد، نماز، صدقه، روزه رمضان، امر به معروف و نهی از منکر و تو را گشایش‌دهنده و خاتم قرار دادم.»
هوش مصنوعی: این متن بیانگر مقام و منزلت خاص پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) است. در آن اشاره شده که در شب معراج، او به درگاه خداوند رفته و با او سخن گفته است. خداوند به او فرمان می‌دهد که هر چه بخواهد درخواست کند و او در پاسخ به خداوند، به برتری مقام‌های دیگر پیامبران اشاره می‌کند و به عنوان یک پیامبر، از نعماتی که به دیگران عطا شده یاد می‌کند. خداوند نیز در پاسخ، به پیامبر اسلام می‌فرماید که او را به مقام محبت و دوستی برتر از دیگر پیامبران رسانده و امتیازاتی به او داده است. همچنین، در این گفتوگو به ویژگی‌های خاصی که به پیامبر اسلام عطا شده، از جمله گشایش قلب، کاهش بار گناهان امتش و بلند شدن ذکر او در عالم اشاره شده است. این متن به نوعی به تأکید بر منزلت پیامبر در نزد خداوند و ویژگی‌های خاص رسالت او می‌پردازد.
هوش مصنوعی: ای محمد، نور و عظمت تو بر هر کس که به تو نزدیک شود تابیده و از نور تو بهره‌مند می‌شود. آدم صفی به واسطه مقام و رتبت تو به جایگاه والایی رسید. ادریس به دلیل وجود تو به مقام رهبری دست یافت و خلیل نیز به خاطر تو به نعمت دوستی خاص پیوست. موسی با محبت تو به مقام گفتوگو با خدا نائل شد و عیسی به واسطه حمایت و تایید تو یاری یافت. به نزدیکان حضرت و ساکنان فطرت دستور داده شد که مهر و محبت پیامبر محمد را در دل‌های خود نهند و آتش اشتیاق او را در وجود خود زنده کنند. باید به رسالت و نبوّت او اعتراف کنند. ما او را در آخرین دوره به برکت بخشش خود به وجود آورده و پیشوای جهانیان قرار دادیم و او را در بالای رسالت نشاندیم. هر کسی که به او بنگرد به عزت و مقام می‌رسد، هر که بویی از ایمان ببرد، خوش‌سعادت می‌شود. هر کس که در پیروی از او و در دل داشتن مهر و محبت او استقامت کند، امروز از گناه پاک است و گناهانش آمرزیده می‌شود. فردا از حوض کوثر به او می‌نوشند و جایگاهش بهشت برین خواهد بود و پاداش او دیدار و رضایت خداوند بزرگ خواهد بود.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانه‌هایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیه‌ای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.