محسن سهامی
کل من لم یعشق الوجه الحسن
قرب الجل الیه و الرسن
محسن سهامی در ۳ ماه قبل، جمعه ۲۲ دی ۱۴۰۲، ساعت ۰۲:۲۸ دربارهٔ حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۲۶۶:
فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی
بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز
بیت فوق اشاره ای لطیف بر مقام انسان کامل یا مقام عقل دارد که همانا واسطه ی فیض مقام نفوس است
چرا که عقل از ذات فیض می گیرد و به نفس فیض می رساند
و صد البته فیض عرفان حق تعالی به عشق تعبیر شده است
لذا نفس با عشق عقل و یا همان انسان کامل و به عبارت زیباتر در کلام حافظ با عشق به ساقی (مقام سقایت فیض حق تعالی) رشد می نماید و عشق عامل حرکت از نفس به عقل و سیر الی الله است
و چه زیبا فرموده
فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی
فرشتگان مجرد از حرکت و تغییر هستند و واسطه فیض حق تعالی به نفوس نمی باشند
و این ساقی ( در عرفان اسلامی حقیقت محمدیه یا حقیقت علویه ) است که واسطه ی فیض از حق تعالی و عامل سیر سالک می باشد
بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز
لذا از مرتبه ی عقل که همان انسان کامل است استدعای این را دارد که جامی از حق گرفته و به نفوس ( آدمیان ) بدهد
اینکه فرموده به خاک آدم ریز
نشان از اندیشه ی جبری حضرت حافظ دارد که معتقد است الشقی شقی فی بطن امه
چه زیبا ست این توصیف حافظ ، که صراحتا حدیثی از امام حسین علیه السلام نیز می باشد آنحا که فرمودند
به خدا قسم هیچ کسی از اعمالش سودی نمی برد مگر با معرفت ما اهل بیت
قاعده ی کلی این است که نفس از ذات فیض و حرکت نمی گیرد چه اینکه او (ذات)مطلق است و این مقید و مقید را چه توان که مطلق را یاد کند و از او فیض و شعشعه بگیرد
لذا ساقیان در طول تاریخ و ادوار ،گلابی از فیض حق به خاک آدمیان می پاشند
آن هم آدم که تعریف خود را داشته و از حوصله ی این مقال خارج است
و به واقع
فدای پیرهن چاک ماهرویان باد
هزار جامه ی تقوی و خرقه ی پرهیز