دکتر آیدین خرسندفر
دکتر آیدین خرسندفر در ۸ ماه قبل، چهارشنبه ۱ شهریور ۱۴۰۲، ساعت ۰۲:۱۹ دربارهٔ رودکی » ابیات پراکنده » شمارهٔ ۲۱:
بر روی پراشک زن، میندیش
چون بود درست پیشیارت
(حلیمی، نسخة مجلس: برگ 44؛ همان، نسخة ملی: ص 113)
نسخة مجلس (برگ 44)
نسخة ملی (ص 113)
این بیت در نسخة ملی و مجلس از لغت حلیمی به استشهاد واژة «پیشیار» به نام «لبیبی» آمده است. در نسخة مجلس، این بیت با اختلاف «پیشیار است» به‌جای «پیشیارت» ضبط شده است. همچنین در منابع لغت دیگر ازجمله در لغت فرس اسدی به تصحیح اقبال (اسدی طوسی، 1319: ذیل پیشیار) (با اختلاف «پزشک زن» به‌جای «پر اشک زن» و «چون هست» به‌جای «چون بود»)، فرهنگ وفایی (وفایی، 1374: ذیل پیشیار) (همانند ضبط اقبال)، فرهنگ قواس (با اختلاف «پزشک زین» به‌جای «پر اشک زن» و «چون هست») (نقل از حاشیة فرهنگ وفایی، همان)؛ مجمع الفرس سروری (سروری کاشانی، 1338: ذیل پیشیار) (با اختلاف «بزشگ»)؛ عجایب اللغة (ادیبی، نسخه خطی کتابخانه مجلس: 41) (با اختلاف «تو روی به خوشی نه و میندیش»)، به نام «لبیبی» ضبط شده است. محمود مدبری نیز این بیت را جزو اشعار لبیبی در کتاب شرح احوال و اشعار شاعران بی دیوان آورده است (مدبّری، 1370: 477).
البته نفیسی این بیت را تنها با استناد به نسخة لغت فرس مورخ 877، در بخش ابیات پراکندة بازمانده از رودکی به صورت ذیل نقل کرده است:
بر روی پزشک زن، میندیش
چون بود درست بیسیارت
(نفیسی، 1382:
549)
در دیوان رودکی به تصحیح کریمیان سردشتی واژة «بیسیار» به صورت «پیسیار» ضبط شده است (رودکی، 1388: 198).
سایر مصحِّحان ازجمله شعار (همان، 1378: 70)، دانش‌پژوه (همان، 1374: 66) و امامی (همان، 1387: 70)، بیت نامبرده را همانند نفیسی، جزو اشعار رودکی آورده‌اند.
نسخة نامبرده از لغت فرس اسدی، رونوشتی از نسخة اصلی مورخ 877 به قلم خود نفیسی است. این نسخه در تصحیح اقبال (از کتاب لغت فرس) استفاده شده است؛ حال آنکه در این تصحیح از وجود لغت و این بیت به نام رودکی در نسخة نامبرده یادی نشده است. مرحوم اقبال در حاشیه آورده است که لغت «پیشیار» تنها در نسخة مرقوم به 721 و نسخة نخجوانی بوده است و شاهد بیت را نیز که تنها در نسخة نخجوانی (نسخه خطی لغت فرس نخجوانی: ص 44) بوده به نام «لبیبی» نقل کرده است (رک: اسدی طوسی، 1319: 128).
با‌توجه‌به منابع ذکر‌شده و استناد مشکوک نفیسی، انتساب بیت به لبیبی امکان‌پذیرتر است تا به رودکی.
همچنین ضبط «پر اشک» به‌جای «پزشک» در این فرهنگ ضبطی منحصر‌به‌فرد به شمار می‌رود و تاکنون در منابع دیگر پیشینه نداشته است.