گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۳۹۸

وزن:	مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری:	غزل
منبع اولیه:	ویکی‌درج
تعداد ابیات:	۹

خلاصه

هوش مصنوعی: در این شعر، شاعر به محبوب خود می‌گوید که باید به عشق و لذت زندگی بپردازد. او توصیه می‌کند که در حالی که زمان به سرعت می‌گذرد و لذت‌ها از دست می‌روند، از شراب عشق بنوشد و به پیام‌های معنوی توجه کند. شاعر به خطرات وسوسه‌ها و پندهای پیران اشاره می‌کند و یادآور می‌شود که در دوستی و محبت باید بی‌ریا و بخشنده بود. همچنین، از ساقی می‌خواهد که همیشه شراب صاف و ناب به او بدهد و در نهایت، از محبوب می‌خواهد که به یادگار یک بوسه به حافظ بدهد. این شعر دعوتی به زندگی پرشور و عاشقانه است.

برگردان به زبان ساده

# ای نور چشم من سخنی هست گوش کن

چون ساغرت پُر است بنوشان و نوش کن

هوش مصنوعی: ای روشنایی چشم من، حرفی برایت دارم، گوش کن. وقتی که جام تو پر است، بنوش و لذت ببر.

# در راه عشق وسوسهٔ اهرمن بسیست

پیش آی و گوشِ دل به پیام سروش کن

هوش مصنوعی: در مسیر عشق، وسوسه‌های شیطانی زیادی وجود دارد. جلو بیا و با گوش جان به پیام الهی توجه کن.

# برگ نوا تبه شد و ساز طرب نماند

ای چنگ ناله برکش و ای دف خروش کن

هوش مصنوعی: برگ نوا که به نوعی نشان‌دهنده شادی و سروری است، دیگر وجود ندارد و ساز و آواز خوشی هم باقی نمانده است. ای چنگ، شروع به نواختن کن و ای دف، صدای خود را بلند کن.

# تسبیح و خرقه لذّت مستی نبخشدت

همّت در این عمل طلب از می‌فروش کن

هوش مصنوعی: کارهای ظاهری مانند تسبیح گرداندن و پوشیدن لباس‌های مخصوص نمی‌تواند تو را به لذت و حال خوب برساند. برای رسیدن به این حال، باید از دل و با نیت خالص، به سراغ می‌فروش و اصل مستی بروی.

# پیران سخن ز تجربه گویند گفتمت

هان ای پسر که پیر شوی پند گوش کن

هوش مصنوعی: سالمندان به واسطه تجربیاتشان سخن می‌گویند. به تو، پسر، هشدار می‌دهم که وقتی پیر شدی، به نصیحت‌ها گوش بده.

# بر هوشمند سلسله ننهاد دست عشق

خواهی که زلف یار کشی ترک هوش کن

هوش مصنوعی: اگر عشق بر دل هوشمند تأثیر بگذارد، دیگر نباید به فکر زلف یار باشی و عقل را کنار بگذاری.

# با دوستان مضایقه در عمر و مال نیست

صد جان فدای یار نصیحت نیوش کن

هوش مصنوعی: با دوستان در مورد عمر و ثروت هیچ کم و کسری نباید باشد، صد بار جانم را فدای دوستی خواهم کرد. به نصیحت‌ها توجه کن.

# ساقی که جامت از می صافی تهی مباد

چشم عنایتی به من دردنوش کن

هوش مصنوعی: ای ساقی، امیدوارم همیشه جامت پر از شراب خالص باشد؛ لطفی بکن و با نگاهی مهربانانه به من، که دردم را می‌چشمو، توجه کن.

# سرمست در قبای زرافشان چو بگذری

یک بوسه نذر حافظ پشمینه‌پوش کن

هوش مصنوعی: در حالی که احساس شادی و سرخوشی می‌کنم و در پوششی درخشان قرار دارم، اگر از کنارم بگذری، خواهش می‌کنم که یک بوسه به حافظ هدیه کنی، همان‌طور که در بافتن پشمینه‌ای با عشق و دقت بافته می‌شود.

رونوشت متن رونوشت نشانی نمای مشابه کتابهای چاپی (فقط رایانه)

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی

راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور

حاشیه‌ها

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش فریدون فرح‌اندوز
می‌خواهید شما بخوانید؟ اینجا را ببینید.

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش سهیل قاسمی

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش زهرا بهمنی

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش محسن لیله‌کوهی

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش فاطمه زندی

همهٔ خوانش‌هاautorenew

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش عندلیب

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش محمدرضا مومن نژاد

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش افسر آریا

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش محمدرضاکاکائی

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش شاپرک شیرازی

فعال یا غیرفعال‌سازی قفل متن روی خوانش من بخوانم

حاشیه‌ها

پیشنهاد مشق شعر

حاشیه‌ها

امیرعلیشیر نوایی » دیوان اشعار فارسی » غزلیات » شمارهٔ ۲۵۸ - تتبع خواجه

می بایدت به دیر مغان آی و نوش کن

ایمان فدای مغبچه می فروش کن

دارم سخن به گوش تو پنهان ز مدعی

های ای جوان نصیحت این پیر گوش کن

در خلوت وصال برابر بنوش می

[...]

صائب » دیوان اشعار » غزلیات » غزل شمارهٔ ۶۳۷۸

یا حلقه ارادت ساغر به گوش کن

یا عاقلانه ترک در می فروش کن

چون می درین دو هفته که محبوس این خمی

سرجوش زندگانی خود صرف جوش کن

بسیار نازک است سخن های عاشقان

[...]

آشفتهٔ شیرازی » غزلیات » شمارهٔ ۹۲۶

دری بود نصیحت جانا به گوش کن

بشنو نوای نای و می ناب نوش کن

این پنبه در دهان صراحی‌ست تا به چند

خیز و برون تو پنبهٔ غفلت ز گوش کن

هشیار را به منزل دلدار راه نیست

[...]

رضاقلی خان هدایت » تذکرهٔ ریاض العارفین » روضهٔ دوم در ذکر فضلا و محقّقین حکما » بخش ۲۲ - حافظ شیرازی قُدِّسَ سِرُّه

برِ هوشمند سلسله ننهاد دستِ عشق

خواهی که زلف یار کشی ترک هوش کن

در راهِ عشق وسوسهٔ اهرمن بسی است

هشدار و گوشِ دل به پیامِ سروش کن

صفای اصفهانی » دیوان اشعار » غزلیات » شمارهٔ ۱۲۵

پورا بسلطنت رسی این پند گوش کن

تاج سر از غبار در می‌فروش کن

گفتار من که هست چو لولوی شاهوار

مرجان گوش جان حقیقت نیوش کن

هوش تو را مشاهدهٔ سِرّ غیب نیست

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

حاشیه‌ها

تا به حال ۹ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...

حمید در ‫۱۲ سال و ۸ ماه قبل، یکشنبه ۹ مهر ۱۳۹۱، ساعت ۲۳:۲۷ نوشته:

مصرع دوم در بیت اول بهتر است به صورت زیر باشد::
تا ساغرت پر است بنوشان و نوش کن
از لحاظ معنی استفاده از تا به جای چون صحیح تر است.

reply flag link

امید مددی در ‫۷ سال و ۸ ماه قبل، یکشنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۶، ساعت ۰۹:۴۸ نوشته:

برگ نوا تبه شد و ساز طرب نماند
ای چنگ ناله برکش و ای دف خروش کن

در این بیت شور آفرین، حافظ فریاد برخاستن و حرکت کردن سر می‌دهد و برای القای پیام خود، آشنایی خود با هنر موسیقی را تمام و کمال به کار بسته است. اینجا "نوا" به معنای آهنگ و نغمه و "طرب" به معنای شادمانی و شور است اما از سوی دیگر "نوا" یکی از مقامهای موسیقی ایرانی است که در ایهام به آن اشاره رفته است.
همینطور "خروش" نیز علاوه بر معنای فریاد و غوغا می‌تواند اشاره به "خروش مغان" داشته باشد که از دستگاه‌های بسیار کهن پهلوانی است و در شاهنامه به همراه دستگاههایی چون "دادآفرید"، "پیکارگرد" و "سبز در سبز" به آنها اشاره شده است:
زن چنگ‌زن چنگ در بر گرفت
نخستین خروش مغان درگرفت
"خروش" را به همراه "جوش" زیاد شنیده‌ایم اما ترکیب شاعرانه "خراش و خروش" نیز بسیار جالب توجه است که کمتر استفاده می‌شود.

reply flag link

رضا ساقی در ‫۶ سال و ۷ ماه قبل، پنجشنبه ۳ آبان ۱۳۹۷، ساعت ۲۲:۰۰ نوشته:

ای نور چشم من سخنی هست گوش کن
چون ساغرت پر است بنوشان و نوش کن
"چون ساغرت پراست" کنایه ازداشتن دارایی وثروت ،سلامت جسمی ودرنازونعمت بودن است. لیکن مطابق روال همیشگی، حافظ دراینجا نیز که سخن پیرامون خیررساندن به خود ودیگران است منظور خودرابا ادبیّات مورد علاقه ی خویش که همان ادبیّات شیرین،بی ریا وصادقانه ی میکده ایست بیان می کند والحق که چه زیبا ولطیف ازعهده ی اینکاربرمی آید.
معنی بیت: ای عزیز سخنی باتو دارم این سخن بشنو وبکارگیر که رستگاری وسعادت دراین است: تازمانی که صاحب دولت وثروت هستی هم خودت استفاده کن هم نیازمندان ومستمندان راتحت حمایت خویش قراربده ودرراه خیر ونیکی قدم بردار.
بدین رواق زبرجد نوشته‌اند به زَر
که جز نکویی اهل کرم نخواهد ماند
در راه عشق وسوسه ی اهرمن بسیست
پیش آی و گوش دل به پیام سروش کن
اهرمن: شیطان، وسوسه های نفس آدمی برای پرداختن به شرّ وبدی
سروش: ندای آسمانی، ندایی که ازدرون آدمی برمی خیزد وبه خیر ونیکی تشویق می کند
معنی بیت: اگرطریق عشق برگزیدی بدان وآگاه باش که نفس ِشیطان صفت تورابه وسوسه های زیادی خواهدانداخت تاتوراگمراه سازد بنابراین آمادگی داشته باش وبرای خنثی کردن وسوسه ها، به ندای درونی خویش گوش جان بسپارکه تورابه عشق ومحبّت وخیر راهنمایی می کند.
ازفضای جان ودل آدمی گرچه دوندای متضاد (گاه ندای رحمانی وگاه ندای شیطانی)بگوش می رسد لیکن شرایط بگونه ایست که همزمان هردو نمی توانند به تبلیغ خیروشرّبپردازندچراکه دراین فضا یک تریبون بیشترتعبیه نشده وفقط یکی ازاین نداها می تواندپشت تریبون قرارگرفته وبه تشویق ما به خیر یاشربپردازد. خوشبختانه اختیاراین تریبون البته تاحدودی دردست خودانسان هست وهرکس می تواند بنابه اراده ی خویش تریبون را به یکی ازاین دوسپرده وخود نیزبه پای موعظه ی آن بنشیند وبدان عمل کند یابی توجّهی نشان دهد.
هستندبسیاری که به نفس ِ وسوسه گراصلاًفرصت جولان دادن نمی دهند ورفتاروکردارخود رابا ضوابط ومعیارهای ندای رحمانی تطبیق وتنظیم می کنند. حافظ به ما توصیه می کند که باید بااراده وایمان، ندای اهریمنی را سرکوب وخاموش کرد تا ندای سعادت بخش ِ سروش فرصت جولان پیداکند.
ز فکر تفرقه بازآی تا شوی مجموع
به حکم آن که چو شد اهرمن سروش آمد
برگ نوا تَبه شد و ساز طَرب نماند
ای چنگ ناله برکش و ای دَف خروش کن
برگ: ساز و نوا؛ سامان؛ اسباب؛ توشه،میل ورغبت؛ دوستداری؛
توان و طاقت، نغمه و آهنگ.
نوا: آواز، آهنگ، دستگاه، سرود، لحن، موسیقی، نغمه
ثروت، دارایی، مال، هستی
آذوقه، برگ، توشه، معیشت
تبه: تباه، ازبین رفتن
طرب: شادمانی
ساز: آلت موسیقی، اسباب
چنگ: آلت موسیقی
دف: آلت موسیقی
خروش: بانگ وفریاد، "خروش مُغان" نیزخود آهنگی ازموسیقیست. چنانکه ملاحظه می شود حافظ به مدد نبوغ خارق العاده ی خویش ،باکنارهم قرار دادن واژه هاو مصطلحات موسیقیایی، یک مضمون آهنگین، ناب ونغز آفریده است. ضمن آنکه تمام معانی واژها نیزمدّنظر بوده وتنها به یک وجهِ معنی لغات بسنده نکرده است.
معنی بیت:آوای خوش زندگی ازضرب آهنگ خویش خارج شده(اسباب معیشت ازبین رفته بیخ طرب خشک شده وتباهی رخ نموده است) سازی که نوای شادمانی داشت شکسته ومیل ورغبتی برای عشرت نمانده است. ای چنگ برسوگِ این مصیبت ناله ای برآر یا(ای چنگ بانگ برآرومارابه عیش وعشرت دعوت کن) ای دف به آهنگ مغانی خروش کن تا مگراحساساتمان برانگیزد شایدتوانسته باشیم دوباره برخیزیم وبراین تباهی غلبه کنیم.
خشک شد بیخ طَرب راه خرابات کجاست
تادرآن آب وهوا رشدونمایی بکنیم
تسبیح و خرقه لذّت مستی نبخشدت
همّت در این عمل طلب از می فروش کن
"تسبیح" معنای زیادی دارد وهمه ی معانی دراینجا مدِّ نظرنمی باشد دراینجا مجازاً بمعنی یکصد دانه که دریک رشته کشیده شده باشد وسیله ای برای شمارش ذکر وصلوات.
خرقه: لباس مخصوص صوفیگری
"تسبیح وخرقه" دراینجا نشان دهنده ی این است که روی سخن دراین بیت بازاهد وصوفیست.
همّت: عزم، اراده،خواهش
"میفروش" دراینجا به هیچ عنوان نمی تواند فروشنده ی شراب انگوری بوده باشد بدان دلیل که سخن دراین بیت پیرامونِ خشک وبی روح بودنِ روش ِ عبادت شیخ وزاهدهست وحافظ می خواهد اوراازخواب گران بیدار کرده وراهکاری به اونشان دهد که بتواند عبادت باطراوت داشته باشد. باشراب انگوری نوشیدن که نمی توان عبادت کرد!
حافظ که به شیخ وزاهد خُرده گرفته وبه طعنه می فرماید: با این روشِ بندگی وعبادتِ خشک نمی توانی درخود حس وحال ناب برانگیزانی، قطعاً می باید راهکاری مناسب تروبهترپیشنهاد کند که زاهدبتواند عبادتِ با طراوتی داشته باشد بی شک راهکار حافظ، طریق عشق است و"میفروش" نیزکنایه از رهبر وراهنمائیست که به ترویج عشق مشغول است و باده عشق می فروشد نه باده ی انگوری!
شاید برای کسی که غمگین وافسرده حال است بتوان نوشیدن شراب راپیشنهاد داد تا غبارغم واندوه ازدل بزداید امّا دراینجا که صحبت درباره ی طریقِ بندگیست ابداً مستی نمی تواند مستی شراب انگوری بوده باشد.
معنی بیت: ای صوفی وای شیخ، تسبیح وخرقه وعبادت خشک، نمی تواند تورااز خود بیخود کرده وبه شعف وشادی و مستی برساند باید برای رسیدن به این حس وحال ناب، طریق عشق برگزینی،دست به دامن میفروش عشق شوی و باده ی عشق بنوشی تاازلذّت نابِ مستی محظوظ وکامیاب گردی.
زان باده که درمیکده ی عشق فروشند
مارادوسه ساغربده وگورمضان باش
شراب انگوری رانمی توان درماه رمضان نوشید امّا باده اگرباده ی عشق باشد درهمه حال می توان نوش جان کرد هم درماه رمضان هم ماه محرّم هم درحین عبادت وبندگی.
پیران سخن ز تجربه گویند گفتمت
هان ای پسر که پیر شوی پند گوش کن
معنی بیت: به هوش باش ای پسر که سخنان پیران وکهنسالان ازروی تجربیّاتیست که با آزمون وخطا درگذرزمان کسب کرده اندوهیچ شکی درصحّت آنها نیست سخنان بزرگان را آویزه ی گوش کن تا به سلامتی ایّام جوانی راپشت سرنهاده وباعاقبت به خیری به پیری برسی.
چنگِ خمیده قامت می خواندت به عشرت
بشنوکه پندپیران هیچ اَت زیان ندارد
برهوشمند سلسله ننهاد دست عشق
خواهی که زلف یار کشی ترک هوش کن
"هوشمند" دراینجا آن عاقلیست که محافظه کاراست وباعقل مصلحت اندیش ضرروزیان خودرامحاسبه وبا آن به پیش می رود. درطریق عشق، عقل محاسبه گر ومصلحت اندیش جایی ندارد بامحاسبه ی سود وزیان نمی توان عشقبازی کرد باید دل به دریا زد ودودست ازجان شُست تابه سرمنزل مقصودرسید.
سلسله: زنجیر، دردنیای عشق سلسله وزنجیر وسیله ای برای به بندکشیده شدن نیست بلکه هرکس به زنجیرعشق بسته شودبه آزادی ورهایی نایل می گردد.
"زلف یار کشیدن" کنایه ازوصال ودسترسی به یار وعشقبازی باگیسوان معشوق است.
معنی بیت:
آب عشق باآب عقلِ محافظه کاربه یک جوی نمی رود عشق زنجیررهایی بخش را به هرکسی هدیه نمی دهد اگرمی خواهی زنجیرزلف یاربرگردنت باشد بایدخرد وهوش به دریاریزی ودلدادگی تاحدّ دیوانگی کنی تاشایستگی ِ به زیر سلسله ی عشق رفتن راپیداکنی.
عقل اگرداندکه دل دربندزلفش چون خوشست
عاقلان دیوانه گردند ازپی زنجیر ما
بادوستان مضایقه درعمرومال نیست
صدجان فدای یارنصیحت نیوش کن
مضایقه: دریغ کردن
نصیحت نیوش: کسی که پند پیران را آویزه ی گوش جان می کند
معنی بیت: دردنیای عشق، کسی جان ومال خویش راازیاران و همدمان دریغ نمی کند وقتی طریق عشق راانتخاب کردی در صورت لزوم صدجان نیز داشتی نثارکسی کن که به پندهای بزرگان گوش فرامی دهد وآنهارا بکارمی گیرد.
نصیحت گوش کن جانا که ازجان دوست تر دارند
جوانان سعادتمند پند پیر دانا را
ساقی که جامت از مِی صافی تُهی مباد
چشم عنایتی به من دُردنوش کن
مِی صافی: مِی زلال وناب
دُرد نوش: کسی که ازتهیدستی نمی توانست شراب زلال تهیّه کرده وبنوشد ناچار ازشرابهای آلوده مصرف می کرد.
معنی بیت: ای ساقی ازخدا می خواهم که هیچ وقت جام وپیمانه ی تو ازباده خالی نگردد لطف کن توجّهی نیزبه من بکن به من که به دُرد هم قانع هستم عنایتی بفرما وجام شرابی به من بده
به دُرد وصاف توراحُکم نیست خوش درکش
که هرچه ساقی ماکرد عین الطافست
سرمست درقبای زَرافشان چوبگذری
یک بوسه نذر حافظ پشمینه پوش کن
سرمست: مست و مغرور
زَرافشان: زربافت، پارچه ای که در آن تارهای طلا بافته شده باشد
"پشمینه پوش": کسی که ازتهیدستی لباس پشمین و ضخیم که ارزانتربود می پوشید، لباس درویشان ،نقطه مقابل قبای زرافشان احتمالاً مخاطب غزل پادشاهی جوان وجویای نام است که به تازگی به تخت نشسته وهنوزسردوگرم روزگارنچشیده است. حافظ اصولاً میلی به نصیحت واندرزدیگران نداشته وهرگاه که قصدنموده فضایل اخلاقی رابه دیگران گوشزد کند معمولاًخودراخطاب قرارداده وبه خود تذکّرمی دهد. دراینجا نیزهمین اتّفاق افتاده وحافظ بازبانی شیرین درحال تلنگرزدن به پادشاهیست که نیازبه راهنمایی دارد حافظ روانشناس وفیلسوفی زبردست است ومی داند که باپادشاه چگونه سخن گوید تا بیشترین تاثیرراداشته باشد.
معنی بیت: ای محبوب، آن هنگام که سرخوش ومغرور بالباس زرافشان به تن می گذری به شکرانه ی این نعمت که توانگر وسالم هستی یک بوسه برای حافظ تهیدست ودرویش نذرکن.
نیل مُراد برحَسَب فکروهمّت است
ازشاه نذرخیر وزتوفیق یاوری

reply flag link

تماشاگه راز در ‫۴ سال و ۲ ماه قبل، سه‌شنبه ۳ فروردین ۱۴۰۰، ساعت ۱۱:۳۷ نوشته:

سپاس جناب رضا ساقی
شرحهای شما بر تمام غزلیات حافظ در سایت گنجور چونان شرابی گوارا تشنگان را سیراب کرده ، سرمستی و نشاط می بخشد
سپاس از مهر بیکران شما که از شراب شعر حافظ مست شده اید و ما را شریک الاذواق خویش می نمایید

reply flag link

Haleh در ‫۴ سال و ۱ ماه قبل، دوشنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۰، ساعت ۱۶:۴۹ نوشته:

چون ساغرت پراست بنوشان ونوش کن
واژه ی "چون"بسیاردرست وهماهنگ با بنوشان ونوش کن می باشد
نگاه وپیام حافظ بزرگ براین استواراست که هرآن که چنین توانایی
درانسان باشدبه بخشندگی وشادی بخشی به دیگران بپردازد
کسانی که می گویند واژه ی "تا" مناسب تراست نمی دانندکه
دراین واژه، گونه ای بریدگی ومحدودیت زمانی ایجادمی شود
درحالی که نگرش حافظ بر درک اکنون است. اکنون ،حلقه ی گم شده
درزندگی بشرامروزاست،حافظ،پزشک زبردستی است که درمانگراین
دردجانکاه است.

reply flag link

زهیر در ‫۲ سال قبل، شنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۲، ساعت ۱۴:۴۹ نوشته:

در این غزل شاهد بهترین ترسیمِ «گذر از راهِ صعب‌العبور و خطرناک عشق» توسط حضرت حافظ هستیم.

پند گوش کن!

reply flag link

محمد مقدم در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۰۸:۳۰ نوشته:

در بیت ۲ : وسوسه اهرمن همون « فضول نفس» هستش که « حدیث نفس » ها داره . گاهی حتی ممکنه به من بگه حاشیه بنویس بر ابیات بزرگان ، مردم به راهنمائی تو نیاز دارن و... گاهی میگه قرآن بخون ( که اگه گوش کنی از قرآن خونهائی میشی که حتی خود دیو و اهریمن از فرط خباثتت ازت فرار میکنن)

reply flag link

محمد مقدم در ‫۱ سال و ۲ ماه قبل، دوشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۳، ساعت ۰۸:۵۰ نوشته:

برای بیت ۲ محبت نموده در صورت امکان به حاشیه بیت ۸ غزل بعدی هم مراجعه فرمائید . اون کاملتره ( نظرهای چند روز قبل از این تاریخ)

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۱۰ ماه قبل، شنبه ۶ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۱۷:۵۱ نوشته:

ای نورِ چشمِ من سخنی هست گوش کن

چون ساغرت پر است بنوشان و نوش کن

حافظ همهٔ انسان‌ها و بویژه نوجوانان و جوانان را از جنسِ زندگی می بیند و آنان را نورِ چشم خطاب می کند، "چون" در اینجا از اداتِ شرط است، پس‌حافظ می فرماید لازم است سخنی را با جوانان در میان بگذارد و از آنان می خواهد تا این پند را گوش کنند، در مصرع دوم سخن این است که اگر ساغر و پیمانه ات پر است آنگاه از آن مِی به دیگران بنوشان و خود نیز بنوش، امروزه هم به لطفِ تکنولوژی و با سهل الوصول شدنِ ارتباطات جمعی می بینیم بسیاری با حضور در فضای رسانه قصدِ آموزشِ معنوی به دیگران را دارند درحالیکه ساغرِ اغلبِ آنان تهی ست و چه بسا خود نیز در دامِ عرفانهایِ جعلی و نوظهور افتاده و آموزشهایِ خطا و نیم بندی را که فرا گرفته اند به سایرین می فروشند، حافظ نورِ چشمان و جوانان را مادام که ساغرشان پر از مِیِ بزرگان و عارفان نشده است از این کار برحذر می دارد.

در راهِ عشق وسوسهٔ اهرمن بسیست

پیش آی و گوشِ دل به پیامِ سروش کن

حافظ با نیک اندیشی جوانی را که در راهِ عشق قرار دارد و به این کار مبادرت می ورزد مخاطب قرار داده و او را از وسوسه‌های اهریمن یا خویشتنِ توهمی که پندارِ کمال دارد و خود را مکلف به آموزش و تغییرِ دیگران می داند برحذر می دارد، در مصراع دوم حافظ ابیات و غزلهایِ خود را پیغامِ سروش می داند که از عالمِ غیب بر او نازل می گردد، پس از او و دیگر سالکانِ راهِ عشق می خواهد تا نزدِ وی آمده و به گوشِ دل و جان به این سروشِ آسمانی گوش فرا دهند، درواقع می فرماید تا وقتی زبانِ خداوند نشده ای سراسر گوش باش و به سخنانِ بزرگان و عارفان بپرداز. یا بفرمودهٔ مولانا؛

" انصتوا را گوش کن خاموش باش چون زبانِ حق نگشتی گوش باش".

برگِ نوا تبه شد و سازِ نوا نماند

ای چنگ ناله برکش و ای دف خروش کن

در این بیت حافظ به علتِ نهی از شروعِ آموزش با ساغرِ تهی یا کم مایه پرداخته و می فرماید سالک و کسی که در راهِ عاشقی قرار دارد با این کارِ خود اندک نوا و توشه ای را که اندوخته است و همچنین ساز وکاری را که لازمه‌ی ادامهٔ راهِ عاشقی ست را تباه کرده و از کف خواهد داد، باز هم بفرمودهٔ مولانا؛

"انصتوا یعنی که آبت را به لاغ هین تلف کم کن که لب خشک است باغ"، پس حافظ در مصرع دوم ادامه می دهد با این تلف شدنِ نوا و ساز وکارِ راه ( آبِ زندگی) که با همکاریِ آهنگِ چنگ و دفِ زندگی بدست آمده بود و با این خطایِ سالکِ عاشق اکنون بر باد رفته است اگر چنگ ناله سر دهد و دف خروش برآورد جایِ شگفتی نیست.

تسبیح و خرقه لذّتِ مستی نبخشدت

همت در این عمل طلب از مِی فروش کن

تسبیح و خرقه از اسباب و نشانهٔ واعظ و زاهد است و حافظ در ادامه به پویندهٔ راهِ عشقِ مورد نظر می فرماید همچون واعظان با اسبابِ ذهنیِ تسبیح و خرقه یا ظاهرسازی هایِ خود مقلدانه به این کار مپرداز چرا که اگر این کار می توانست به کسی مستی دهد به واعظان می داد، پس‌ تردید نکن که ادایِ ساقیان را درآوردن بدونِ آنکه ساغری مملو از مِی داشته باشی به تو نیز مستی نمی بخشد، پس‌از این کار حذر کن و در عملِ لذَّتِ مستی، آنرا از مِی فروشانی چون حافظ طلب کن که ساغر و خُمخانه ای پر از شراب دارند. حافظ در غزلِ ۲۷۳ به همین مضمون پرداخته و می فرماید؛

زبورِ عشق نوازی نه کارِ هر مرغی ست/ بیا و نوگلِ این بلبلِ غزلخوان باش

پیران سخن ز تجربه گویند گفتمت

هان ای پسر که پیر شوی پند گوش کن

پیران علاوه بر معنیِ معمولِ سالخوردگان در اینجا معنیِ پیرِ معنوی را نیز تداعی می کند که خود راهِ عاشقی را طی کرده اند و چنین مراحلی را تجربه کرده اند، پس هان و آگاه باش ای پسر که تو هم روزی پیر خواهی شد، پس‌ پندِ حافظ را گوش کن و نگو که پیر از نسلِ امروزی نیست و چیزی نمی تواند به من بیاموزد، درواقع امروزه هم می شنویم که برخی با عناوینِ استاد و دکتر سخنانِ پیری چون حافظ را در راستایِ آموزشِ معنوی نمی دانند و چه بسا در جهتِ بزم و عشرتِ دنیوی تلقی می کنند، و حتی می گویند حافظ و مولانا که صدها سال پیش از این می زیسته اند چه چیزی می توانند به انسانِ قرنِ بیست و یکمی و در اوجِ تکنولوژی یاد دهند؟ پس‌حافظ می فرماید ای جوان بدان که تو هم روزی پیر خواهی شد و آنچه امروز تو در آینه می بینی پیر در خشتِ خام می بیند و آن هنگام است که به این سخنِ حافظ خواهی رسید.

بر هوشمند سلسله ننهاد دستِ عشق

خواهی که زلفِ یار کشی ترکِ هوش کن

حافظ رشتهٔ سخن را رها نکرده و در ادامه بجز دلیلِ اهریمنِ درونی به علتِ مهمِ دیگری می‌پردازد که موجب شده سالک با ساغر تهی می خواهد به دیگران مِی بنوشاند،‌ و آن هم داشتنِ هوشیاریِ جسمی ست، پس‌می‌فرماید عشق هرگز بر کسی که هوشیار است زنجیرِ عشق نمی‌گذارد، پس ای جوان اگر قصدِ آن داری که زلفِ یار کشی و معشوقِ ازل را به دیگران معرفی کنی باید ابتدا این هوشیاریِ جسمانی را ترک کنی و عاشق شوی، زیرا زنجیر را بر دیوانه می نهند، و تا دیوانه نگردی از رموزِ عشق آگاهی نخواهی یافت و در نتیجه ساغرت تهی خواهد بود.

با دوستان مضایقه در عمر و مال نیست

صد جان فدایِ یارِ نصیحت نیوش کن

پس حافظ که با صرفِ عُمرِ پر برکت و مالِ خود چنین مجموعه ای از پیغامهایِ بی نظیرِ معنوی را فراهم کرده و به رایگان در اختیارِ دوستان و محبانِ خود و همگان قرار داده است می فرماید نه تنها از در اختیار قرار دادن حاصلِ عُمر و مالِ خود به سالکان و عاشقان دریغ نمی ورزد و مضایقه نمی کند، بلکه صد جانِ عزیر را نیز فدایِ یار و عاشقانی که به پند و نصیحت هایِ حافظ گوش فرا دهند می کند، قابلِ توجهِ اساتیدِ امروزی که با داعیه‌ی آموزشِ معنوی از متقاضیان تقاضایِ ثبت نام و پرداختِ هزینه می کنند.

ساقی که جامت از مِیِ صافی تهی مباد

چشمِ عنایتی به منِ دُردنوش کن

ساقی در اینجا معشوقِ ازلی ست که هیچگاه جامش از مِیِ صافی و اصل خالی نیست و حافظ از او می خواهد که با چشمِ عنایتش به حافظِ دُرد نوش سهمیهٔ شرابِ ناب را که بینهایت اما به نسبتِ ساغر و ظرفِ هر کسی متغیر است عطا فرماید، اشاره دیگری مبنی بر اینکه " دوش چیزی خورده ام افسانه است هرچه می آید ز پنهانخانه است"، ضمنِ اینکه حافظ خود را دُرد نوش می نامد از این لحاظ که خداوند شرابِ صافی و بدونِ ذره ای رسوب را عطا می کند و حافظ یا هر عارفی با ذهنِ خود آنرا دُرد آلود کرده و می نوشد، یعنی هرچقدر هم که شارحِ عشق عارف و بزرگ باشد شرابِ عالمِ الست و غیب را که به لفظ و کلام تبدیل کند از صافی و زلالیِ آن کاسته می شود.

سرمست در قبای زرافشان چو بگذری

یک بوسه نذرِ حافظِ پشمینه پوش کن

قبایِ زرافشان در برابرِ خرقهٔ واعظ آمده است که برازنده تنِ پادشاهان است، پس‌حافظ که پیش از این در غزل ۲۷۳ فرموده است؛

" طریقِ خدمت و آیینِ بندگی کردن خدای را که رها کن به ما و سلطان باش"

در اینجا نیز می فرماید وقتی سالکِ عاشقِ موردِ نطر به نصیحتِ او و پیامِ سروش با گوشِ دل گوش کند و خرقه ای را که مستی به او نمی بخشد از تن بیرون کند آنگاه خداوند در ازایِ آن او را به قبایِ زرافشان و مقامِ پادشاهی مفتخر خواهد کرد، پس ای نورِ چشمِ حافظ چون با این قبا بر او می گذری بوسه ای هم نذرِ حافظِ پشمینه پوش که صوفیِ حقیقی ست کن، با فروتنی و به زیبایی می فرماید یعنی با شرایطی که ذکر شد چه بسا مرتبهٔ تو متعالی تر از حافظ خواهد شد.

reply flag link

محمد حیدری در ‫۱۰ ماه قبل، دوشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۰۰:۰۸ پاسخ داده:

سلام جناب برگ بی برگی با تشکر فراوان از تلاش های شما

من تا قبل از خواندن حاشیه های شما هیچ چیزی از حافظ نمیفعمیدم . آیا میتوانم شما را در تلگرام یا سایت دیگری دنبال کنم ؟ مطالب شما را از کجا پیدا کنم ؟

reply flag link

برگ بی برگی در ‫۱۰ ماه قبل، دوشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۳، ساعت ۱۱:۳۸ پاسخ داده:

سلام و درود

جناب حیدری، نوآموزم و فقط در سایتِ وزینِ گنجور بیشترِ اوقات را با حافظ بسر می برم تا بیشتر بیاموزم. سپاس

reply flag link

برای حاشیه‌گذاری باید در گنجور نام‌نویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.

	غیرفعال و فعال کردن دوبارهٔ حالت چسبانی نوار ابزار به بالای صفحات
	راهنمای نوار ابزار
	پیشخان کاربر
	اشعار و ابیات نشان‌شدهٔ کاربر
	اعلان‌های کاربر
	ادامهٔ مطالعه (تاریخچه)
	خروج از حساب کاربری گنجور
	لغزش به پایین صفحه
	لغزش به بالای صفحه
	لغزش به بخش اطلاعات شعر
	فعال یا غیرفعال کردن لغزش خودکار به خط مرتبط با محل فعلی خوانش
	فعال یا غیرفعال کردن شماره‌گذاری خطوط
	کپی نشانی شعر جاری در گنجور
	کپی متن شعر جاری در گنجور
	همرسانی متن شعر جاری در گنجور
	نشان کردن شعر جاری
	ویرایش شعر جاری
	ویرایش خلاصه یا برگردان نثر سادهٔ ابیات شعر جاری
	شعر یا بخش قبلی
	شعر یا بخش بعدی

ورود به گنجور

غزل شمارهٔ ۳۹۸