ای به عهدت پارسایی‌ها به رسوایی بدل

من یکی زان پارسایانم که رسوا کرده‌ای

عمریست که من در سر، سودایِ فلان دارم

یک شهر خبر دارند من از که نهان دارم

عشقبازان دیگرند و عشق سازان دیگرند

آنچه در فرهاد می‌بینم کجا پرویز داشت

گفتی چرا سخن نکنی چون به من رسی

نظارهٔ جمالِ تو خاموشی آورد

ماییم و پیر میکده و کنج دیر او

امید ما بدوست که داریم غیر او؟

صد بار بیش کشت و دگر کرد زنده‌ام

گویی علی است یار و حکیمی نصیر او

تو توسنی و رایض تو قول لااله

تو اعمی ای و قاید تو شرع مصطفا

به ترش و تلخ رضا ده بخوانِ گیتی بر

که نیشتر خوری ار بیشتر خوری حلوا

جهان به بوالعجبی تا کی‌ات نماید لعب

[...]

بدل من آمدم اندر جهان سنایی را

بدین دلیل پدر نام من نهاده بدیل

عشق بیفشرد پا بر نمطِ کبریا

برد به دستِ نخست هستی ما را زما

ما و شما را به نقد بی خودیی در خور است

زانکه نگنجد در او زحمتِ ما و شما

خاقانیا ز نان طلبی آبِ رخ مریز

کان حرص کابِ رخ برد آهنگ جان کند

آدم ز حرص گندم نان ناشده چه دید

با آدمی مطالبهٔ نان همی کند

بس مورکان به بردن نان ریزه‌ای ز راه

[...]

خاقانی از حدیث زمانه زبان ببست

کز هرچه هست به ز زبان کوتهیش نیست

گیرم ز روی عقل همه زیر کیش هست

با کیدِ روزگار به جز ابلهیش نیست

هدهد ز آب زیر زمین آگه است لیک

[...]

دل از تعلیم غم پیچد معاذاللّه که بگذارم

که غم پیر دبستان است و دل طفل دبستانی

چو آزادند درویشان ز آسیب گران باری

چو محتاجند سلطانان به اسباب جهانبانی

بدا سلطانیا کو را بود رنجِ دل آشوبی

[...]

مرا دل پیر تعلیم است و من طفل زبان دانش

دم تسلیم سر عشره سر زانو دبستانش

همه تلقینش آیاتی که خاموشی است تأویلش

همه تعلیمش اشکالی که نادانی است برهانش

نخست از من زبان بستد که طفل اندر نوآموزی

[...]

دهر سیه کاسه‌ایست ما همه مهمانِ او

بی نمکی تعبیه است در نمکِ خوانی او

گوهر خود را بدزد از بن صندوق او

یوسفِ خود را برآر از چَهِ زندانِ او

دل که کنون بیدقی است باش که فرزین شود

[...]

هان ای دل عبرت بین از دیده نگه کن هان

ایوان مداین را آیینهٔ عبرت دان

یک ره ز ره دجله منزل به مداین کن

وز دیده دوم دجله بر خاک مداین ران

از آتش حسرت بین بریان جگر دجله

[...]

چون به یکی پاره پوست شهر توانی گرفت

غبن بود در دکان کوره و دم داشتن

همت و آنگه ز غیر برگ ونوا خواستن

عیسی و انگه به وام نیل و بقم داشتن

صورت من همه او شد صفت من همه او

لاجرم کس من و ما نشنود اندر سخنم

نزنم هیچ دری تا که نگویند که کیست

چون بگویند مرا باید گفتن که منم

از ازل تا به ابد بینش هر بینایی

همه یک بینش و در پردهٔ بینایی تست

جز تماشای جمالِ تو تماشایی نیست

هرکه حیرانِ جمالی است تماشایی تست

قامت دلکش و رخسار دل افروز ترا

اهل عرفان شجر وآتش موسی خوانند

سخن از قد تو گفتم چو دوانی ز آنرو

سخنانم همه در عالم بالا خوانند

به نور فطرت خود می‌رویم در رهِ عشق

چراغِ خاطر دون همتان چه نور دهد

اگرچه فیض خدا شامل است یکسان نیست

نه هر جبل که تو بینی صدا چو طور دهد

مرا به تجربه معلوم شد در آخر حال

که قدر مرد به علم است وقدر علم به مال