جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۴) وَمِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: ألْمُسْتَشَارُ مُؤْتَمَنٌ. (سنن ابن ماجه)
هر که در مشورت امین تو شد
گرچه باشد امان روی زمین
چون نهان دارد آنچه مصلحت است
خاینش خوان به حکم دین، نه امین
جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۵) وَمِنْ کَلَامِهِ صَلَوَاتُ الرَّحْمٰنِ عَلَیْهِ: ألسَّمَاحُ رَبَاحٌ. (مسند الشهاب للقضاعی)
سودت اگر بایدت ز مایۀ خویش
دست بخشش گشای و بخشایش
سودت اکنون ستایش و فردا
در جوار خدای آسایش
جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۶) وَ مِنْ کَلَامِهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ: الدَّیْن شَیْنُ الدِّیْنِ. (مسند الشهاب للقضاعی)
نکشد بهرِ مال دنیا رنج
هر که خواهد کمال بهرۀ دِین
چهرۀ دین مکَن به ناخن دَین
تا نکاهد جمال چهرۀ دِین
جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۷) وَ مِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ. (المعجم الاوسط للطبرانی)
صاحب حرص را از خوان کرم
فیض احسان نمیرسد هرگز
به قناعت گرای کان مالیست
که به پایان نمیرسد هرگز
جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۸) وَ مِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: الصُّبْحَةُ تَمْنَعُ الرِّزْقَ. (مسند احمد)
ای کمر بسته کسب روزی را
صبح خیزی دلیل فیروزیست
بهرِ خوابِ صباح چشم مبند
زانکه این خواب مانع روزیست
جامی » رسالهٔ اربعین » (۱۹) وَمِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: وَالسَّعِیْدُ مَنْ وُعِظَ بِغَیْرِهِ. (صحیح مسلم)
نیکبخت آنکسی که می نَبَرد
رشک بر نیک بختیِ دگران
سختی روزگار نادیده
پند گیرد ز سختیِ دگران
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۰) وَ مِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: آفَةُ السَّمَاحَةِ الْمَنُّ. (المعجم الکبیر للطبرانی)
کَی به نعمت کسی شود دل گرم
چون ز منّت کنند دم سردی
غیرِ بادِ خزانِ منّت نیست
آفت روضۀ جوانمردی
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۱) کَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ یُحَدِّثَ بِکُلِّ مَا سَمِعَ. (سنن ابی داود)
مرد را بس همین گنه که قدم
از مقرّ امان نهد بیرون
هرچه آید درونِ روزنِ گوش
از مَمَرِّ زبان دهد بیرون
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۲) وَمِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: کَفَى بِالْمَوْتِ وَاعِظًا. (مسند الشهاب للقضاعی)
چند گیری به مجلس واعظ
پای منبر پیِ گرفتنِ پند
وعظ تو بس به مرگ همسایه
نعرهٔ نوحهگر به بانگ بلند
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۳) وَمِنْ کَلَامِهِ صلی الله علیه و سلم: خَیْرُ النَّاسِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ. (مسند الشهاب للقضاعی)
ای که پرسی که بهترین کس کیست
گویم از قولِ بهترینِ کسان
بهترین کس، کسی بُوَد که ز خلق
بیش باشد به خلق نفع رسان
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۴) إِنَّ اللهَ یُحِبُّ السَّهْلَ الطَّلْقَ. (مسند الشهاب للقضاعی)
تا خدا دوست گیردت با خلق
یک دل و یک زبان و یک رو باش
شاد طبع و شکفته خاطر زی
نرم خوی و گشاده ابرو باش
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۵) وَ مِنْ کَلَامِهِ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ: تَهَادُوا تَحَابُّوا. (الادب المفرد للبخاری)
دوستی مغز و پوست دشمنی است
تا کی از مغز سوی پوست شوید
به هدایا کنید داد و ستد
تا به هم زان وسیله دوست شوید
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۶) أطْلُبُوا الْخَیْرَ عِنْدَ حِسَانِ الْوُجُوهِ. (مصنف ابن ابی شیبة)
بر درِ خوب رویی منزل گیر
چون پی حاجتی برون آیی
تا از آن پیشتر که حاجت تو
دهد، از دیدنش بیاسایی
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۷) وَاَیْضاً قَالَ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ: زُرْ غِبًّا، تَزْدَدْ حُبًّا. (المعجم الکبیر للطبرانی)
دیدن دوست، دوست را گه گه
چهرۀ دوستی بیاراید
ز اتفاق دوام صحبتشان
شوق کاهد، ملالت افزاید
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۸) طُوبٰى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوْبِ النَّاسِ (شعب الایمان للبیهقی)
ای خوش آنکو به عیب بینی خویش
پیشوای هنروران گردد
عیب او پیشِ دیدۀ دل او
پردۀ عیبِ دیگران گردد
جامی » رسالهٔ اربعین » (۲۹) الْغِنٰى الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ. (مسند الشهاب للقضاعی)
گر دلت را توانگری باید
که توانگر دِلی نکو هنریست
باز کش دستِ همّت از چیزی
که به دستِ تصرُّفِ دگریست
جامی » رسالهٔ اربعین » (۳۰) مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْکُهُ مَا لَا یَعْنِیهِ. (سنن ابن ماجه)
تا شود در جهان علم و عمل
شاهد دین تو جمال افزای
زآنچه در خور نیفتدت باز ایست
زآنچه لایق نباشدت باز آی
جامی » رسالهٔ اربعین » (۳۱) لَیْسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنَّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یَمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ الغَضَبِ. (صحیح البخاری)
پهلوان نیست آنکه در کُشتی
پهلوانی دگر بیندازد
پهلوان آن بُوَد که وقتِ غضب
نفسِ اَمَّاره را زبون سازد
جامی » رسالهٔ اربعین » (۳۲) لَیْسَ الغِنٰى عَنْ کَثْرَةِ العَرَضِ، وَلَکِنَّ الغِنٰى غِنَى النَّفْسِ. (صحیح البخاری)
نه توانگر کسی بُوَد که به مال
کارپرداز و چاره ساز بُوَد
آن بُوَد کز شهودِ فضل خدای
از زر و مال بی نیاز بُوَد
جامی » رسالهٔ اربعین » (۳۳) وَمِنْ کَلَامِهِ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ: الْحَزْمِ سُوءَ الظَّنِّ. (مسند الشهاب للقضاعی)
حَزْم مرد آن بُوَد که در همه وقت
در حقِّ خَلقْ بد گمان باشد
در همه کار احتیاط کند
تا ز هر کید در امان باشد