هر جان که بدان سرِّ معما نرسید

در شیب فرو رفت و به بالا نرسید

بیچاره دل کسی که از شومی نفس

در قطرگی افتاد و به دریا نرسید

هر دل که بجان طریق دمساز نیافت

در ذُلّ بماند و هیچ اعزاز نیافت

اقبال دو کون، ره بدو یافتن است

بیچاره کسی که ره بدو باز نیافت

سنگی که نه در فروغِ خور خواهد ماند

ممکن نبود که او گهر خواهد ماند

هر کو با اصل شاخ پیوسته نکرد

پیوسته شکسته شاخ، درخواهد ماند

مردند همه، در هوسی، چتوان کرد

من با که برآرم نفسی، چتوان کرد

دیرست که روز باز بودست ولیک

بیدار نمیشود کسی، چتوان کرد

کو دل که بداند نفسی اسرارش

کو گوش که بشنود دمی گفتارش

آن ماه جمال مینماید شب و روز

کو دیده که تا برخورد از دیدارش

گر دیدهوری مرد لقا باید شد

مستغرق وحدتِ خدا باید شد

جایی که بود وجود دریا دایم

مشغول به کُوپْله چرا باید شد

چون می بتوان به پادشاهی مردن

افسوس بود بدین تباهی مردن

عالم همه پرمایدهٔ انعام است

تو گرسنه و تشنه بخواهی مردن

ای در طلب گره گشائی مرده

در وصل بزاده در جدائی مرده

ای بر لب بحر، تشنه، با خاک شده

وی بر سر گنج در گدائی مرده

ای همچو سگی به استخوانی قانع

تاکی باشی به خاکدانی قانع

چون هر نَفَست هزار جان در راه است

از بهرِ چه‌ای به نیم جانی قانع

ای جان تو در ذُلِّ جدائی قانع

گشته دل تو به بی وفائی قانع

این سخت نیایدت که میباید بود

سلطان بچه‌ای را به گدائی قانع

هرگاه که سِرِّ معرفت یابی باز

هر لحظه هزار منزلت یابی باز

چه سود که خویش را به صورت یابی

کار آن باشد که در صفت یابی باز

چون مرغ دلم حوصلهٔ راز نیافت

چون چرخ، طریق، جز تک و تاز نیافت

گویند چرا میننشیند دل تو

چون بنشیند چو جای خود باز نیافت

ای مرد فسرده راز مینشناسی

یک نکته به جز مجاز مینشناسی

مردی خرفی بماندهای بر سر کوی

کوری و کری و باز مینشناسی

از مال همه جهان جوی داری تو

وز خرمن عالم دروی داری تو

تو مرد عیان نهای که از هرچه که هست

گر خواهی وگرنه پرتوی داری تو

کو عقل که قصد آن جلالت کردی

کو دل که در آن دایره حالت کردی

چیزی که بر او دلالتی خواهد کرد

ای کاش که خویش را دلالت کردی

چون حوصله نیست تا خبر خواهد شد

یک قطره ز صد بحر گهر خواهد شد

از دریایی که وصف آن نتوان کرد

جاوید همی آب بدر خواهد شد

چون بسیارم تجربه افتاد از خویش

از تجربه آمدم به فریاد از خویش

در تجربه هر که نیست آزاد از خویش

خاکش بر سر که سرنگون باد از خویش

جانا جانم غرقهٔ دریای تو بود

پیوسته چو قطره بی سر وپای تو بود

من حوصله ای نداشتم، این همه کار،

از حوصله بخشیدن سودای تو بود

این کار که عشق تو مرا پیش آورد

نه در خورِ جانِ منِ درویش آورد

من حوصلهای نداشتم، عشق توام،

چندان کامد، حوصله با خویش آورد

در بادیهٔ تو منزلی میباید

وز واقعهٔ تو حاصلی میباید

خون میگردد دلم به هر دم صد بار

در راهِ تو از سنگ، دلی میباید