چو کوس از درگه سلطان بغرّید

تو گفتی کوه و سنگ از هم بدرّید

به خاور مهر تابان رخ بپوشید

به گردون زهره را زَهره بجوشید

سپاهی رفت بیرون از صفاهان

[...]

نوشته یافتم اَنْدَر سَمَرها،

زِ گُفْتِه‌ْیْ راوِیانَ انْدر خَبَرها،

که بودَ انْدر زَمانه شهریاری؛

به شاهی کامگاری بَخْتْ‌یاری.

همه شاهان، مَر او را، بَنده بودند؛

[...]

چنان آمد که روزی شاهِ شاهان،

که خوانْدَنْدَش همی موبد منیکان،

بِدید آنْ سیم‌تَن، سروِ روان را،

بُتِ خَندان و ماهِ بّانُوان را.

به تنهایی، مَر او را پیشِ خود خوانْد.

[...]

جهان را رنگ و شِکل بی‌شمارست.

خِرَد را بافرینش کارزارست.

زمانه، بندها، داند نهادَن،

که نَتْواند خِرَد آن را گُشادن.

نِگر کاین دام طُرفه چون نهاده‌ست،

[...]

چو قَدِّ ویسِ بُت‌پیکر چنان شد،

که همبالای سرو بوستان شد،

شد آگنده بلورین بازوانش؛

چو یازنده کمندِ گیسوانش.

سر زلفش به گل‌بَر سایه گسترد.

[...]

چو مادر دید ویسِ دلستان را،

به گونه خوار کرده گلستان را،

بدو گفت: «ای همه خوبی و فرهنگ،

جهان را از تو پیرایه‌ست و اورنگ.

ترا خسرو پدر، بانوت مادر؛

[...]

چو بدفرجام خواهد بُد یکی کار

هم از آغاز او آید پدیدار

چو خواهد بود سال بد به گیهان

پدید آیدْش خشکی در زمستان

درختی کاو نباشد راست بالا

[...]

چو داد آن آگهی مر شاه را زرد

رخان از خشم شد مر شاه را زرد

رخی کز سرخیش گفتی نبیدست

بدان سانی که گفتی شنبلیدست

ز بس خوی کز سر و رویش همی تاخت

[...]

چو از شاه آگهی آمد به ویرو

که هم زو کینه دارد هم ز شهرو

ز هر شهری و از هر جایگاهی

همی آمد به درگاهش سپاهی

بدان زن خواستن مر هرچه مهتر

[...]

چو از خاور بر آمد اختران شاه

شهی کش مه وزیرست آسمان گاه

دو کوس کین بغرید از دو درگاه

به جنگ آمد دو لشکر پیش دو شاه

نه کوس جنگ بود آن دیو کین بود

[...]

چو خورشید بتان ویس دلارام

تن خود دید همچون مرغ در دام

به فندق مشک را از سیم برکند

ز نرگس بر سمن گوهر پراگند

خروشان زار با دایه همی گفت

[...]

چو ویس دلبر این پیغام بشنید

تو گفتی زو بسی دشنام بشنید

حریرین جامه را بر تن زدش چاک

بلورین سینه را می‌کوفت بی باک

چو او زد چاک بر تن پرنیانش

[...]

شهنشه را خوش آمد پاسخ زرد

همانگه نزد شهرو نامه‌ای کرد

به نامه در، سخنها گفت شیرین

به گوهر کرده وی را گوهر آگین

فراوان دانش و گفتار زیبا

[...]

چو ویرو از شهنشاه آگاهی یافت

ز تارم باز گشت و تیره بشتافت

چو او آمد شهنشه بود رفته

به چاره ماهرویش را گرفته

هزاران گوهر زیبا سپرده

[...]

چو روشن گشت شه را چشم امید

ز پستا زی خراسان برد خورشید

به راه اندر همی شد خرم و شاد

جفاهای جهانش رفته از یاد

ز روی ویس بت پیکر عماری

[...]

چو در مرو گزین شد شاه شاهان

عدیل شاه شاهان ماه ماهان

به مرو اندر هزار آذین ببستند

پری رویان بر آذینها نشستند

مهانش گوهر و عنبر فشاندند

[...]

چو دایه شد ز کار ویس آگاه

که چون آواره برد او را شهنشاه

جهان تاریک شد بردیدگانش

تو گفتی دود شد در مغز جانش

بجز گریه نبودش هیچ کاری

[...]

چو دایه ویس را چونان بیاراست

که خورشید از رخ او نور می خواست

دو چشم ویس از گریه نیاسود

تو گفتی هر زمانش درد بفزود

نهان از هر کسی مر دایه را گفت

[...]

چو بر رامین بیدل کار شد سخت

به عشق اندر مرو را خوار شد بخت

همیشه جای بی انبوه جُستی

که بنشستی به تنهایی گرستی

به شب پهلو سوی بستر نبردی

[...]

چو دایه پیش ویس دلستان شد

چو جادو بد گمان و بد نهان شد

سخنهای فریبنده بپیراست

به دستان و به نیرنگش بیاراست

چو ویس دلستان را دید غمگین

[...]