دور خلافت چو به هارون رسید
رایت عباس به گردون رسید
نیم شبی پشت به همخوابه کرد
روی در آسایش گرمابه کرد
موی تراشی که سرش میسترد
موی به مویش به غمی میسپرد
ک«ای شده آگاه ز استادیام
خاص کن امروز به دامادیام
خطبهٔ تزویج پراکنده کن
دختر خود نامزد بنده کن»
طبع خلیفه قدری گرم گشت
باز پذیرندهٔ آزرم گشت
گفت «حرارت جگرش تافتهست
وحشتی از دهشت من یافتهست
بیخودیاش کرد چنین یافهگوی
ورنه نکردی ز من این جستجوی»
روز دگر نیکترش آزمود
بر درم قلب همان سکه بود
تجربتش کرد چنین چند بار
قاعدهٔ مرد نگشت از قرار
کار چو بیرونقی از نور برد
قصه به دستوری دستور برد
کز قلم مویتراشی درست
بر سرم این آمد و این سر به توست
منصب دامادی من بایدش
ترک ادب بین که چه فرمایدش
هرگه کاید چو قضا بر سرم
سنگ زند بر من و بر گوهرم
در دهنش خنجر و در دست تیغ
سر به دو شمشیر سپارم دریغ
گفت وزیر «ایمنی از رای او
بر سر گنج است مگر پای او
چونکه رسد بر سرت آن سادهمرد
گو ز قدمگاه نخستین بگرد
گر بچخد گردن گرا بزن
ورنه قدمگاه نخستین بکن»
میر مطیع از سر طوعی که بود
جای بدَل کرد به نوعی که بود
چون قدم از منزل اول برید
گونه حجام دگرگونه دید
کمسخنی دید دهندوخته
چشم و زبانی ادب آموخته
تا قدمش بر سر گنجینه بود
صورت شاهیش در آیینه بود
چون قدم از گنجْ تهیساز کرد
کلبهٔ حجامی خود باز کرد
زود قدمگاهش بشکافتند
گنج به زیر قدمش یافتند
هرکه قدم بر سر گنجی نهاد
چون به سخن آمد گنجی گشاد
گنج نظامی که طلسم افکنست
سینهٔ صافی و دل روشنست
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
در دوره هارونالرشید که قدرت عباسیان در اوج خود بود، شبی هارونالرشید برای اصلاح موی و آسایش گرمابه بهآنجا میرود و شخص حجام (حجام به معنی رگزن است اما حجامها اصلاح مو را نیز انجام میدادهاند) از هارونالرشید دختر او را خواستگاری میکند و این ماجرا چند بار دیگر نیز تکرار میشود و هارونالرشید برای چارهٔ کار با وزیر خود مشورت میکند و پس از مشورت درمییابد که در زیر پای آن شخص مویتراش باید گنجی نهفته باشد. در پایان، نظامی شعر خود را گنج و گنجینهای ارزشمند میخواند که از قلب و دل پاک او سرچشمه میگیرد.
در دوران خلافت هارونالرشید که قدرت عباسیان به اوج خود رسیده بود.
او نیمشبی همخوابهاش را تنها گذاشت و برای آرامش و آسایش یافتن به گرمابه رفت.
شخص مویتراشی که موی سر او را میسترد، هر ذره وجودش را غمگین میکرد
و میگفت: تو که به مهارت من در (مویتراشی) آگاه شدهای، مرا به دامادی خود انتخابکن.
خطبه عقد را بخوان و دخترت را نامزد و همسر من کن.
خلیفه با شنیدن این حرف، کمی عصبانی شد اما شرم و حیا را رعایت کرد.
با خود گفت: حرارت گرما او را بیتاب و تشنه کرده یا از هیبت من وحشتزده شده
و از خود بیخود شده که چنین حرفهای یاوهای میگوید وگرنه این را از من نمیخواست.
بار دیگر که بهگرمابه رفت و او را بهتر امتحان کرد، (مویتراش) همان شیوه غلط را ادامه داد.
چند بار دیگر نیز او را آزمود، مویتراش این عمل را تکرار کرد و روش و عادتش عوض نشد.
وقتی که این کار از حد خود گذشت؛ ماجرا را به مشورت با وزیر کشاند.
و به او گفت: که از عمل مویتراشی که درست است این ماجرا بر من رفت و تصمیم و چاره آن با تو.
او طالب دامادی من است؛ ببین چقدر بیشرم و بیادب است و چه میگوید!
هر بار که مانند دست قضا بر سر من میآید (و موی سرم را اصلاح میکند) مرا بیارزش میکند و به من بیاحترامی میکند.
خنجر در دهان دارد و تیغ در دست؛ دریغ است که با این دو شمشیر جان ببازم
وزیر به او گفت: از اندیشه او در امان هستی و نگران مباش شاید پای او بر سر گنجی است.
وقتی این مرد ساده (بار دیگر مویت را اصلاح میکند) به او بگو جا و قدمگاهت را عوض کن.
( پس از عوض کردن جا) اگر چخید و بازهم گستاخی کرد، گردن آن حجام را بزن (درغیراینصورت و اگر مؤدب بود) دستور بده که قدمگاه اول او را بکنند. (گَرا: دلاک، سرتراش، حجام)
خلیفه از سر طوع جایش را عوض کرد بدانگونه که وزیر گفت.
وقتی از جای اولی جابجا شد شیوه و روش حجام را دگرگونه و متفاوت یافت.
آدمی شد ساکت که نگاه و زبانش ادبآموخته و مؤدب بود.
تا زمانیکه قدم بر سر گنجینه داشت، در وجودش حس و شکل شاهانه بود.
وقتی که پای از سر گنجینه برداشت دوباره همان آدم حجام شد.
پس بهسرعت قدمگاه او را شکافتند و گنجی در زیر قدم او پیدا کردند.
هرکس که قدمش بر سر گنج باشد وقتی به سخن بیاید گنج در سخن میآورد و سخنان باارزش میگوید.
گنج طلسمافکن نظامی، سینه صاف و پاک، و دلِ روشن اوست.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال ۲۰ حاشیه برای این شعر نوشته شده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
reply flag link
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.