در پیرزن نگه کن و آن چرخ پرده گر
کز چرخ پیرزن کمی، ای چرخ پرده در
تو پود پرده میدری از صبح تا به شام
او تار پرده میتند از شام تا سحر
تو با هزار شمع نبردی به راه پی
او با یکی چراغ بیاید زره به در
گر روی بیندت، ز ستم بشکنیش پشت
ور پشت گیردت رخش از غم کنی چو زر
گفتی که: سایهام، بپسودیش از آفتاب
گفتی که: دایهام، بربودی ازو پسر
کردیش حلقه پشت و نگرداند از تو روی
داریش زرد روی و نگرداند از تو سر
صیاد نیستی، چه نهی دام بیوقوف؟
شیاد نیستی، چه زنی چرخ بیخطر؟
داری دو قرص و زان دو به ماهی گزی، مگز
داری دو پول و زان دو به سالی خوری، مخور
پولی ازان اگر بدهی رد کنند باز
قرصی ازان اگر بخوری قی کنی دگر
آن سینه و رخی که ز نورت گرفت پشت
آن سینه گرمتر شد و آن رخ سیاهتر
گشتی هزار دور و نگشتی ز ظلم سیر
داری هزار چشم و نکردی یکی نظر
پیری و چون جوان رخ خود جلوه میدهی
نشنیدهای که: زشت بود پیر جلوه گر؟
جز دیده ور نکشتی و دانا به تیغ جور
اینها کنند مردم دانای دیده ور؟
پوشیده از تو جامهٔ ماتم جهانیان
و آن نیستی که جامهٔ ماتم کنی به در
سروست و بید و لاله که به نهفتهای به خاک
زلفست و چشم و رخ که برو میکنی گذر
کردی هزار چهره به خون ریز خودنگار
ور نیست باورت که چه کردی؟ فرونگر
زیر و زبر شد از تو جهانی و هیچ کس
راز ترا ز زیر ندانست وز زبر
گاو تو در زروع فقیران بینوا
شیر تو در شکار یتیمان بیپدر
در هر دقیقه از حرکاتت هزار شور
در هر قرنیه از سکناتت هزار شر
گفتم: ز بهر دولت ما دوختی کلاه
دیدم که: بهر محنت ما بستهای کمر
داری خبر ز صورت احوال هر کسی
جز حال اوحدی، که نداری از آن خبر
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن به توصیف و نقد وضعیت اجتماعی و انسانی میپردازد، با تأکید بر نابرابریها و بیعدالتیهایی که در زندگی مردم وجود دارد. شاعر به توصیف "پیرزن" و چرخ پردهاش میپردازد و نشان میدهد که چگونه زندگی روزمره و سختیهای آن بر روح و جسم انسانها تأثیر میگذارد. او از ستم و بیتوجهی نسبت به فقرا و یتیمان سخن میگوید و به انتقاد از افرادی میپردازد که با وجود سن و سال، خود را جوان و پرجلوه نشان میدهند. همچنین به تضاد میان ظاهر و باطن انسانها اشاره میکند و سعی میکند تا واقعیتهای تلخ و پنهان را در قالب اشعارش به تصویر بکشد. در نهایت، شاعر بر این نکته تأکید میکند که حتی افرادی که از احوال دیگران باخبر هستند، ممکن است از حال و روز شخصی که در مقابلشان است بیخبر باشند. این نشاندهنده ناپایداری و نابرابریهای موجود در جامعه است.
هوش مصنوعی: به پیرزن نگاه کن و به چرخ پرده، زیرا اگر از چرخ پیرزن کم شود، ای چرخ پرده، تو هم باید کمتر شوی.
هوش مصنوعی: تو از صبح تا شب مشغول بافتن پود پردهای، در حالی که او شبها تار پرده را میبافد.
هوش مصنوعی: تو با هزار شمع وسط راه نمیجوزی، اما او با یک چراغ به آسانی به مقصد میرسد و جانش را به راحتی از خطر نجات میدهد.
هوش مصنوعی: اگر او تو را ببیند، خلاف و ستم را از خود دور کن و به خودت اجازه نده که غم تو را به زانو درآورد، زیرا مانند طلا، محکم و استوار باش.
هوش مصنوعی: گفتی که من مثل سایهام، از روشنایی آفتاب دور میشوم. همچنین گفتی که من مانند دایهام هستم که فرزندش را از او میگیرد.
هوش مصنوعی: به انسانی اشاره دارد که به دور خود حلقهای بسته و از طرف دیگر به کسی نگاه نمیکند. او چهرهای زرد و پژمرده دارد و همچنان به سوی او نمینگرد. این توصیف نشاندهنده حالتی از غفلت یا بیتوجهی به اطراف است.
هوش مصنوعی: تو صیاد نیستی، پس چرا دام میگذاری بدون اینکه شناختی از آن داشته باشی؟ تو شیاد نیستی، پس چرا میچرخانی چرخ زندگیات را بدون داشتن احتیاط؟
هوش مصنوعی: تو دو قرص نان داری، و از آن دو تنها یک ماه میتوانی تغذیه کنی. همچنین، اگر دو پول هم داری، از آن دو برای یک سال نمیتوانی استفاده کنی. پس بهتر است مصرف نکنید.
هوش مصنوعی: اگر از آن پول به کسی بدهی، دیگر پس نمیگیرد. اما اگر کمی از آن را بخوری، دوباره نباید انتظار داشته باشی که مثل قبل برگردد و ادامه پیدا کند.
هوش مصنوعی: کسی که در دلش عشق توست، نهتنها در دل خود، بلکه در ظاهرش هم تأثیرات تو را نشان میدهد. هرچقدر که عشق و محبت در دل او قویتر شود، زیباییاش نیز بیشتر به چشم میآید و از درونش نور بیشتری میتابد.
هوش مصنوعی: با وجود اینکه در جهان بسیار گشتهای و تجربههای زیادی را پشت سر گذاشتهای، اما هنوز از ظلم و ستم خسته نشدهای. تو هزار چشم داری و میتوانی به چیزهای زیادی نگاه کنی، اما هیچیک از آنها را نمیبینی و بیتوجهی میکنی.
هوش مصنوعی: در این بیت، گوینده به فردی اشاره دارد که با وجود کهنسالی، همچنان جوانی و زیبایی خود را به نمایش میگذارد. او به این نکته اشاره میکند که پیر شدن و نمایاندن خود به شکلی جوان، ناپسند و نامناسب است. به نوعی، در این سخن به تناقض و بیتناسبی میان سن و ظاهر توجه میشود.
هوش مصنوعی: غیر از آن کسی که چشم بینا دارد و درک خوبی از وقایع دارد، آیا این نادانان و بداندیشان میتوانند با نیرنگ و ظلم، دیگران را فریب دهند؟
هوش مصنوعی: جهان به خاطر تو در غم و اندوه فرو رفته است و تو هیچگاه به این سیاهی و غم ناشی از خود اعتنا نمیکنی.
هوش مصنوعی: در این شعر، شاعر به زیباییهای طبیعت اشاره میکند و میگوید که سرو، بید و لاله در جایی به زیبایی خاک زلف و چشم و چهره معشوقهای پنهان شدهاند. او از گذر از زیباییهای معشوق صحبت میکند، یعنی هر بار که به او نگاه میکند، انگار با زیباییهای طبیعی روبرو شده است.
هوش مصنوعی: تو هزار چهره به خون خودت کشیدهای، آیا باور نداری که چه کارهایی کردهای؟ نگاه کن!
هوش مصنوعی: دنیا به خاطر تو دچار تغییراتی شده و هیچکس نتوانسته راز تو را از جنبههای مختلف درک کند.
هوش مصنوعی: گاو تو در زمینهای زراعی فقرا بیچاره است و شیر تو در شکار یتیمان بیپدر.
هوش مصنوعی: در هر لحظه از حرکاتت، شور و شوق زیادی وجود دارد و در هر چشمت، آرامش و زیبایی فراوانی جلوهگر است.
هوش مصنوعی: گفتم: برای حمایت از ما کلاهی دوختهای، اما دیدم که برای تحمل دردهای ما کمری بستهای.
هوش مصنوعی: تو از وضعیت و احوال دیگران خبر داری، اما از حال اوحدی، هیچ اطلاعی نداری.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
سروست و بت نگار من آن ماه جانور
ار سرو سنگ دل بود و بت حریر بر
باری ندانمت که چه خو داری ای پسر
تا نیستی مرا و ترا هیچ درد سر
همچون مه دو هفته برون آیی از وثاق
همچون مه گرفته درون آییم ز در
رغم مرا چو سرکه مکن چون بمن رسی
[...]
اخگر هم آتشست ولیکن نه چون چراغ
سوزن هم آهنست ولیکن نه چون تبر
کلکش چو مرغکیست دو دیده پر آب مشک
وز بهر خیر و شر زبانش دو شاخ وتر
آن سوسن سپید شکفته به باغ در
یک شاخ او ز سیم و دگر شاخ او ز زر
پیراهنیست گویی دیبا ز شوشتر
کز نیل ابره استش و از عاج آستر
تا بیشتر زند بدلم عشق نیشتر
باشد مرا بمهر بتان میل بیشتر
اندیشه یکی پسر اندر دلم فتاد
هرگز نیامده ببر من چنو پسر
تا عشق آن پسر بسرم بر نهاد رخ
[...]
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.