گنجور

 
محتشم کاشانی

ای ماه چارده ز جمال تو در حجاب

حیران آفتاب رخت چشم آفتاب

شیدائی خرامش قد تو سرو باغ

سودائی سلاسل موی تو مشگناب

خورشید در مقدمهٔ شب کند طلوع

بعد از غروب اگر ز جمال افکنی نقاب

ماه نو از نهایت تعظیم گشته است

بر آسمان نگون که ببوسد تو را رکاب

رضوان اگر شود به سکان تو مختلط

از اختلاط حور بهشتی کشد عذاب

از بهر گردن سگ زرین قلاده‌ات

حور آورد ز گیسوی خود عنبرین طناب

از ترک چشمت آرزوی کاینات را

در هر نگه هزار سوالی است بی‌جواب

بیدار از انفعال نگردند تا ابد

حور وپری جمال تو بیند اگر به خواب

در بزم از فرشته عجب نبود ار خورد

از دست ساقیان ملک پیکرت شراب

در رزم از هزار چه رستم عجب بود

کارند در مقابل یک حملهٔ تو تاب

تیغت اگر رسد به زمین سازدش دو نیم

دارد نشان ضربت شمشیر بوتراب

از جوف هر حباب جهانی شود پدید

چون نقش پادشاهیت دوران زند بر آب

یزدان که شاه حمزه غازیت نام کرد

از زور حمزه در ازلت ساخت بهرهٔاب

صد بحر را اگر به یکی شعله سر دهند

با حفظ کامل تو نیفتد ز التهاب

خود را ز چرخ در ظلمات افکند ز هم

بر آفتاب اگر نظر اندازی از عتاب

ترسیده چشم ظلم چنان از عتاب تو

که آرامگاه صعوه شود دیدهٔ عقاب

خواهی که پای بندی اگر جبرئیل را

دست فرشتگان شود از حکم رشتهٔ تاب

اجزاش التزام معبت کنند اگر

سیماب را ز تفرقه فرمائی اجتناب

چون قوت تو دست ضعیفان کند قوی

سیمرغ را فرو کشد از آسمان به آب

گر عنکبوت را به مثل تقویت کنی

در لعب کوه را کند آویزهٔ لعاب

بر آستانت آن که کند بی‌ریا سجود

تعظیم ذوالمنن کندش آسمان حباب

در خجلت است از دل بخشنده‌ات محیط

در شرمساری از کف پاشنده‌ات سحاب

در دست خازنان تو ماند زر و گهر

غربال را اگر به توان ساخت ظرف آب

ای شاه و شاه زادهٔ دوران من حزین

کز شمع نطقم انجمن افروز شیخ و شاب

با آن که خسروان اقالیم نظم را

هم صاحب‌الرسم و هم مالک‌الرقاب

با آن که در مزارع نظم از کلام من

هر دانه گشته است ز صد خرمن از سحاب

با آن که در ممالک هند و بلاد روم

نظم من است خال رخ لؤلؤ خوشاب

این جا که نسبتش به فغانست این و آن

بی وجه و ناروا و بعید است و ناصواب

یک مصرعم به جایزه هرگز نمی‌رسد

زان رو که خرمنم به جوی نیست در حساب

دیوان ثانی غزل من که حال هست

زیب کتابخانه نواب کامیاب

آرند اگر به مجلس عالی و یک غزل

خوانند حاضران سخن سنج از آن کتاب

ظاهر شود که لاف گزافی نبوده است

این حرف شاعرانهٔ که شد گفتهٔ بی‌حجاب

حال از برای شاهد آن دعوی این عزل

شد ضم به این قصیده زبر وجه انتخاب

ای زیر مشق سر خط حسن تو آفتاب

در مشق مد کشیدن زلف تو مشگناب

بس نقش خامه زیر و زبر گشت تا از آن

نقشی چنین ز دقت صانع شد انتخاب

عکست که جای کرده در آب ای محیط حسن

می‌بیندت مگر که چنین دارد اضطراب

در عالمی که رتبهٔ حسن از یگانگی است

نه آینه است عکس‌پذیر از رخت نه آب

هیهات ما و عزم وصال محال تو

کان کار و هم فعل خیالست و شغل و خواب

از من نهفته مانده به بزم از حجاب حسن

روئی که آن نهفته نمی‌گردد از نقاب

بیتی شنو ز محتشم ای بت که بهتر است

یک بیت عاشقانه ز بیتی پر از کتاب

تا در خراب کردن عالم کنند سعی

شور و فتور و فتنه و آشوب و انقلاب

ملکت نگردد از مدد حفظ ایزدی

از صدهزار حادثه این چنین خراب

 
 
 
جشنوارهٔ رزم‌آوا: نقالی و روایتگری شاهنامه
رودکی

تا کی کنی عذاب و کنی ریش را خضاب؟

تا کی فضول گویی و آری حدیث غاب؟

عنصری

گفتم متاب زلف و مرا ای پسر متاب

گفتا که بهر تاب تو دارم چنین بتاب

گفتم نهی برین دلم آن تابدار زلف

گفتا که مشک ناب ندارد قرار و تاب

گفتم که تاب دارد بس با رخ تو زلف

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از عنصری
ناصرخسرو

ای باز کرده چشم و دل خفته را ز خواب،

بشنو سؤال خوب و جوابی بده صواب:

بنگر به چشم دل که دو چشم سرت هگرز

دیده‌است چشمه‌ای که درو نیست هیچ آب

چشمه‌ست و آب نیست، پس این چشمه چون بُوَد؟

[...]

مسعود سعد سلمان

چون از فراق دوست خبر دادم آن غراب

رنگ غراب داشت زمانه سیاه ناب

چونانکه از نشیمن بر بانگ تیر و زه

بجهد غراب ناگه جستم ز جای خواب

از گریه چون غرابم آواز در گلو

[...]

مشاهدهٔ ۲ مورد هم آهنگ دیگر از مسعود سعد سلمان
ابوالفرج رونی

ای تیغ تو کشیده ترا ز تیغ آفتاب

ای نجم دین و از تو به کفر اندر اضطراب

با همت تو وهم نداند برید راه

با هیبت تو دهر نیارد چشید خواب

حکم ترا مطیع بود روز و شب فلک

[...]

مشابه‌یابی بر اساس وزن و قافیه