وقتی پسرم عیسی را که آنوقت دو سال و دو ماه از سنش گذشته بود از جانب کارگذاران حضرت اقدس ولینعمت روحی فدا خلعت استیفاء بدادند در پاداش چاکری من زیرا که کودک مهد که زبان پدر و مادر نیک نیاموخته استیفاء و دبیری هیچ نداند که چیست و بزرگان کار شگرف بنااهلان و خوردان ندهند مگر در جبلت وی استعدادی نگرند یا حقوق خدمت پدرانش را از ذمت عالی ادا کنند چون وزارت دیوان رسائل خاصه سرکاری و ریاست دارالانشاء در این وقت که بیست و پنجم صفر یکهزار و سیصد و هشت بود بر عهده جناب دبیرالسلطنه میرزا فضل الله خان طباطبائی مفوض میبود و آنجناب را با من محبتی فراوان مشاهده میشد باین ابیات او را ستایش کرده مطلع آنرا ترجمه این بیت تازی قرار دادم که گفته اندبیت
الرای قبل شجاعة الشجعان
هواول و هی المحل الثانی
و ابیات این است که نگارش یافته
چو رای باشد پیش از شجاعت شجعان
نخست رای شمر آنگهی شجاعت دان
ز فکر پیران موئین زره اگر بافند
درید نتوان با تیغ پهلوان جوان
سنان و تیغ بریده نه دوختن دانند
خلاف رای که آید از او هم این و هم آن
که را نباشد شمشیر عیب نتوان گفت
ولی چو رای ندارد ثنای او نتوان
خزینه ایست دل مردمان با تدبیر
که کس نیارد قفلش شکست با سندان
شجاع دایم پیکان خود نماید تیز
ربوده مرد خردمند تیر از پیکان
شنیده ام که تهمتن دو چشم روئین تن
به تیر رای همیدوخت نه به تیر کمان
اگر نبودی تدبیرهای سیمرغی
کسی ز رستم دستان بدیدی آن دستان
وگر شجاعت بی فکر و هش ستوده بدی
ز خلق مهتر بودی برتبه شیر ژیان
گرفتم آنکه ز شمشیر کژ و نیزه راست
درست و راست شود جمله کارهای جهان
ز فکر دانا تیغ ار کنی نگردد ایچ
نه کند از دم خارا نه تیز با سوهان
به رای شاید آن مملکت نمود آباد
که گشته است ز شمشیر تیغ زن ویران
مکر نبینی ایدر همی بگاه سخط
قلم بدست خردمند کرده کارستان
بصحفه یارد کلک دبیر سلطنه کرد
هنر که تیغ نیارد بصفحه میدان
چنان که نام عدو محو گردد از دم تیغ
نموده کلکش ثبات نامه سلطان
شعاع و تابی کارد عطارد قلمش
نه تیغ مریخ آرد نه افسر کیوان
اصالتش را رخسار مطلع الانوار
نجابتش را آثار ساطع البرهان
دهان ترکان بوسند زانکه ایشان را
ز نقطه قلمش ایزد آفریده دهان
کسان بسایه سرو چمن زیند از آنک
بشکل خامه او سرو بسته است میان
آیا خجسته و فرخ دبیر راد که تیر
برای بوسه کلک تو شد بشکل کمان
گماشت فکر تو در باطن کسان جاسوس
فراشت قدر تو بر بام چرخ شاد روان
چنان بتیر فراست نشان غیب دهی
که هیچ فارس تیری چنان نزد بنشان
چگونه سحر توان گفت منشئات ترا
که خامه ات نه کم از چوب موسی عمران
زند چو خصم شهنشه صلای فرعونی
مرآن خجسته بیوباردش چنان ثعبان
اگر ز قهر قلم درکشی همی گردد
صحیفه متملس حدیقه رضوان
وگر ز رحمت انگشت برنهی گردد
حدیث باقل خوشتر ز نامه سحبان
جراد تان تو یعنی جریده و قلمت
اگر کنند تغنی در این سرابستان
بدان مثابه که گردید از امت یونس
عذاب عاد بگردد بدعوت لقمان
دگر نه در پی باران رحمت از گیتی
بلا و صاعقه اندر زمین شود باران
جهان ز مهر تو آسوده گشت پنداری
برست کشتی نوح از تلاطم طوفان
چمن ز خشم تو فرسوده شد همی گوئی
حدیقه الموت آمد حدیقه الرحمان
اگر بگویم کاندر فراز سوره نون
خدا به کلک تو سوگند خورده در قرآن
شگفت نیست کز آن دودمان پاکی تو
که مصطفاشان تالی شمرده با فرقان
پسر عم تو که همچون سپر غم شاداب
دمیده است ابا خرمی در این بستان
ز ابر دست تو و مهر روی تابانت
همی بباید گردد بلند و سبز و جوان
وگرنه ترسم گردد نژند و پژمرده
چنانکه لاله تر در هوای تابستان
خدای را بکمالش همی دهم سوگند
که از تو سازد نام کمال جاویدان
همین قدر که ترا محرمیت است بشه
حسود را بود از نیل آرزو حرمان
عدوی جاهت مانند خامه ات بادا
سیاه روی و شکسته سر و بریده دهان
با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
هوش مصنوعی: این متن به توصیف پسر نویسنده، عیسی، و هدیهای که از طرف کارگذاران سلطنت دریافت کرده است، میپردازد. نویسنده با اشاره به محبتهایی که به جناب دبیرالسلطنه، میرزا فضلالله خان طباطبایی، دارد، به ستایش او میپردازد و ابیاتی از شعر را نقل میکند که بر اهمیت تدبیر و رای در برابر شجاعت تأکید دارد.
شاعر در این اشعار به این نکته اشاره میکند که شجاعت بدون تدبیر اثرگذار نیست و قدرت تفکر و دانایی از عناصری است که میتوانند زندگی را آباد کنند. او به مثالهای تاریخی و افسانهای اشاره میکند که نشاندهنده اهمیت تدبیر و خردمندی در جنگها و چالشهاست. علاوه بر این، او به پیشرفتها و ثباتی که با توجه به تدبیر حاصل میشود، میپردازد و از قلم و هنر نویسندگی به عنوان ابزاری برای انتقال پیامها و احوالات استفاده میکند. در نهایت، شاعر به بزرگی و قدرت پسرش عیسی و شباهت او به نسلهای پاک و مرفه تاریخ اشاره میکند و دعا میکند که او نیز در زندگیاش موفق و پرثمر باشد.
هوش مصنوعی: وقتی پسرم عیسی را که دو سال و دو ماه داشت، به عنوان پاداش چاکری من از طرف کارگذاران حضرت ولیعهد به من دادند، این هدیه را در نظر گرفتم. کودکانی که در مهد هستند، هنوز زبان پدر و مادرشان را به خوبی نیاموختهاند و هیچ دانشی در زمینهی نوشتن و دبیری ندارند. بزرگترها به کسی چنین هدیهای نمیدهند مگر اینکه در ذات او استعدادی ببینند یا بخواهند حقوق خدمت پدرانش را ادا کنند. در آن زمان، امور اداره خاص و ریاست دارالانشاء به جناب دبیرالسلطنه، میرزا فضل الله خان طباطبائی سپرده شده بود و او نسبت به من محبت زیادی داشت. به همین دلیل، در ستایش او، این ابیات را سرودم و مطلع آن را به این بیت عربی نسبت دادم که گفتهاند.
هوش مصنوعی: تفکر و اندیشه، پیش از نمایش شجاعت در دلیران، جایگاه اول را دارد و این همان محل و مقام دومی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
هوش مصنوعی: این اشعار نوشته شدهاند و به شکل خاصی گردآوری شدهاند.
هوش مصنوعی: اگر فکر و تدبیر اولویت داشته باشد، شجاعت شجاعان نیز از آن نشأت میگیرد. به عبارتی، ابتدا باید به فکر واندیشه توجه کرد و سپس به شجاعت پرداخت.
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر حتی با تجربه و دانش افراد سرشناس و سالخورده زرهای ساخته شود، باز هم نمیتوان آن را با تیغ یک جوان ورزشکار و قوی پاره کرد. به عبارتی دیگر، قدرت و توانایی جوانان در برخی موارد از دانش و تجربه افراد مسنتر فراتر میرود.
هوش مصنوعی: دو چیز متفاوت، یعنی سنان و تیغ، نمیتوانند یکدیگر را به هم وصل کنند. اگرچه ممکن است نظرهای مختلفی وجود داشته باشد، اما نتیجه این نیز هم خواهد بود که نمیتوان بهطور همزمان به دو سمت رفت.
هوش مصنوعی: اگر کسی شمشیر داشته باشد، نمیتوان عیوب او را بیان کرد، اما وقتی کسی پیروزی یا موفقیتی ندارد، نمیتوان او را ستایش کرد.
هوش مصنوعی: دل افرادی که با تدبیر و هوشمندی زندگی میکنند، همچون گنجی ارزشمند است که هیچکس نمیتواند به راحتی به آن دسترسی پیدا کند.
هوش مصنوعی: شجاع همیشه خود را نشان میدهد و با قدرت عمل میکند. اما مردان خردمند، در مواقع حساس، توجه خاصی به او دارند و از او درس میگیرند.
هوش مصنوعی: شنیدهام که تهمتن، آن دلیر بزرگ، با دو چشمی که مانند آهن سخت بودند، تیر را به ویژه با تفکر و تدبیر و نه به صورت معمولی به سوی هدف شلیک میکرد.
هوش مصنوعی: اگر کسی تدبیرهای بزرگ و خردمندانه سیمرغ را نمیدانست، هرگز نمیتوانست دستان رستم را مشاهده کند و قدرت او را بشناسد.
هوش مصنوعی: اگر شجاعت بدون تفکر و اندیشه قابل ستایش باشد، پس برتری موجودات از شیر و جانوران دیگر بیشتر خواهد بود.
هوش مصنوعی: من کسی را به دست آوردم که با شمشیر کج و نیزه راست، همه امور جهان به درستی سامان میگیرد.
هوش مصنوعی: اگر از ذهن فردی آگاه و دانا استفاده کنی، هیچ چیز نمیتواند آن را از کار بیندازد، حتی اگر به سختی روی آن کار کرده باشی.
هوش مصنوعی: شاید کشوری که بر اثر جنگ و خشونت ویران شده، با تدبیر و اندیشه دوباره آباد شود.
هوش مصنوعی: اگر در اینجا ببینی که مردم در هر زمان مینویسند و با دقت و خرد کارهای مهمی انجام میدهند، بدان که در پس این کار، نقشهها و تدبیرهای مختلفی نهفته است.
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر بیان میکند که در دنیای ادب و هنر، فقط نوشتن و فنون ادبی کافی نیست؛ بلکه باید توانایی و مهارت لازم برای رقابت و پیروزی در میدانهای واقعی زندگی را نیز داشت. به عبارتی، تنها مداد و قلم کافی نیست، بلکه باید قدرت عمل و مبارزه در عرصههای مختلف را نیز داشت.
هوش مصنوعی: به گونهای که نام دشمن از گزند تیغ محو میشود و تدبیر او در برابر قدرت سلطان ثابت میماند.
هوش مصنوعی: این شعر به توصیف زیبایی و قدرت قلم اشاره دارد. شاعر بیان میکند که نور و درخشش قلم مانند کارد (یا تیغ) عطارد است، که نه به تندی تیغ مریخ و نه به اقتدار افسر کیوان (زحل) است. در واقع، شاعری به تمایز قلم و تواناییهای آن میپردازد و نشان میدهد که قدرت نوشتن و بیان احساسات و افکار از ابزارهای جنگی و سلطه بیشتر ارزشمند است.
هوش مصنوعی: چهرهاش نشاندهنده اصالت و نجابت اوست، و آثار روشن و واضحی بر آن دیده میشود که گواه بر شخصیت و فضیلت اوست.
هوش مصنوعی: ترکان به دلیل زیبایی و جذابیتشان، مورد توجه و محبت قرار میگیرند؛ زیرا خداوند آنها را با زیبایی خاصی خلق کرده است.
هوش مصنوعی: افرادی که در کنار درختان سبز میگذرانند، به خاطر زیبایی و ظاهری که درخت سرو دارد، جذب آن میشوند. این درخت به گونهای است که چنان به شکل قلمی در کنار دیگر گیاهان قرار گرفته که توجهها را به خود جلب میکند.
هوش مصنوعی: آیا دبیر خوشخلق و خوشخبر که قلمهای از عشق تو به مانند تیر کمان است، خجسته و شادیآور است؟
هوش مصنوعی: فکر تو در دل دیگران مانند یک جاسوس جا گرفته است و ارزش تو در آسمان نسبت به بقیه بالا و درخشان است.
هوش مصنوعی: تو آنچنان تیر دانش و فهم خود را به هدف میزنی که هیچکس در فارس، تیری به این دقت نمیتواند بزند.
هوش مصنوعی: چطور میتوان صبحگاهان در مورد اصول و ویژگیهای تو صحبت کرد، در حالی که قلم تو به اندازه چوب موسیٰ بن عمران قدرت دارد؟
هوش مصنوعی: زندگی مانند دشمنی است که صدای فرعون را به گوش میرساند و او را به ظاهر پر برکت مینامد، اما به صورت واقعی مانند یک مار زخمخورده است.
هوش مصنوعی: اگر از شدت خشم قلم به دست بگیری، نوشتهات به زیبایی باغی از بهشت خواهد شد.
هوش مصنوعی: اگر از رحمت تو تنها یک اشاره بکنی، داستان باقل به مراتب شیرینتر از نامه سحبان خواهد بود.
هوش مصنوعی: اگر قلم تو به نوشتن و زیبا سرایی بپردازد، در این بیابان خشک و بیثمری به ثمر نخواهد رسید.
هوش مصنوعی: بدان که مانند قوم یونس، عذابی که به قوم عاد رسید، به برکت دعوت لقمان ممکن است برگردد.
هوش مصنوعی: دیگر در جستجوی بارش نعمت از آسمان نیستیم، زیرا زمین پر از بلا و صاعقه شده است.
هوش مصنوعی: دنیا به خاطر محبت تو آرام شده است، گویی که کشتی نوح از شدت طوفان رهایی یافته است.
هوش مصنوعی: چمن به خاطر خشم تو خراب و ویران شده است، و تو میگویی باغی از مرگ و نابودی آمده، ولی در واقع باغی از رحمت و پروردگاری وجود دارد.
هوش مصنوعی: اگر بگویم که در آیات بالای سوره نون، خداوند به قلم تو قسم خورده در قرآن.
هوش مصنوعی: تعجبی ندارد که از نسل تو، که پیامبرش به عنوان الگوی پاکیزگی شناخته میشود، افراد شایستهای به وجود آمدهاند.
هوش مصنوعی: پسر عموی تو مانند سپری در برابر غم، با شادی و نشاطی که در این باغ جاری است، نفس کشیده است.
هوش مصنوعی: به خاطر وجود دستان تو و زیبایی چهرهات، هر چیز به بلندی و تازگی خواهد رسید.
هوش مصنوعی: Wenn nicht, befürchte ich, dass ich traurig und verwelkt werde, wie eine frische Tulpe in der Sommerhitze.
هوش مصنوعی: من به کمال خداوند سوگند میخورم که او از تو نام everlasting را بسازد.
هوش مصنوعی: به اندازهای که تو به راز و محبت من آشنا هستی، حسودان از رسیدن به آرزوی خود محروم هستند.
هوش مصنوعی: دشمن تو مانند قلمی است که سیاه و بیچهره است و سرش شکسته و دهانش بریده شده است.
پیشنهاد تصاویر مرتبط از منابع اینترنتی
راهنمای نحوهٔ پیشنهاد تصاویر مرتبط از گنجینهٔ گنجور
معرفی ترانههایی که در متن آنها از این شعر استفاده شده است
تا به حال حاشیهای برای این شعر نوشته نشده است. 💬 من حاشیه بگذارم ...
برای حاشیهگذاری باید در گنجور نامنویسی کنید و با نام کاربری خود از طریق آیکون 👤 گوشهٔ پایین سمت چپ صفحات به آن وارد شوید.