علم چندان که بیشتر خوانی

چون عمل در تو نیست نادانی

نه محقق بود نه دانشمند

چارپایی بر او کتابی چند

آن تهی مغز را چه علم و خبر

[...]

هر که پرهیز و علم و زهد فروخت

خرمنی گرد کرد و پاک بسوخت

سخنی در نهان نباید گفت

که بر انجمن نشاید گفت

بلبلا! مژدهٔ بهار بیار

خبر ِ بد به بوم باز گذار

خاک ِ مشرق شنیده‌ام که کنند

به چهل سال کاسه‌ای چینی

صد به روزی کنند در مَردَشت

لاجَرَم قیمتش همی‌بینی

چون نداری کمال ِ فضل آن به

که زبان در دهان نگه داری

آدمی را زبان فضیحه کند،

جوز ِ بی‌مغز را سبکساری

چون در آید مِه از تویی به سخن

گرچه به دانی، اعتراض مکن

گر نشیند فرشته‌ای با دیو

وحشت آموزد و خیانت و ریو

از بدان نیکویی نیاموزی

نکند گرگ پوستین دوزی

خویشتن را بزرگ پنداری

راست گفتند یک دو بیند لوچ

زود بینی شکسته پیشانی

تو که بازی کنی به سر با قوچ

جنگ و زورآوری مکن با مست

پیش سرپنجه در بغل نه دست

سایه پرورده را چه طاقت آن

که رود با مبارزان به قتال

سست بازو به جهل می‌فکند

پنجه با مرد آهنین چنگال

سنگ بر دست و مار سر بر سنگ

خیره رایی بود قیاس و درنگ

نیک سهل است زنده بی جان کرد

کشته را باز زنده نتوان کرد

شرط عقل است صبر تیرانداز

که چو رفت از کمان نیاید باز

نه عجب گر فرو رود نَفَسَش

عندلیبی غُراب هم‌ قفسش

عالم اندر میان جاهل را

مثلی گفته‌اند صدیقان

شاهدی در میان کوران است

مصحفی در سرای زندیقان

اندک اندک به هم شود بسیار

دانه دانه است غله در انبار

آن که در راحت و تنعم زیست

او چه داند که حال گرسنه چیست

حال درماندگان کسی داند

که به احوال خویش در ماند

جهد رزق ار کنی و گر نکنی

برساند خدای عز و جل

ور روی در دهان شیر و پلنگ

نخورندت مگر به روز اجل

هر که را جاه و دولت است و بدان

خاطری خسته در نخواهد یافت

خبرش ده که هیچ دولت و جاه

به سرای دگر نخواهد یافت

مردکی خشک مغز را دیدم

رفته در پوستین صاحب جاه

گفتم ای خواجه گر تو بدبختی

مردم نیکبخت را چه گناه