قال السعدی رحمة الله علیه الزمنی بعض ابناء الملوک ان اصنف لهم کتاباً فی الهزل علی طریق السوزنی، فلم اجبهم، فهدونی بالقتل، فلاجل ذلک اجبت امره و انشأت هذهالابیات و انا استغفرالله العظیم. هذا فصل علی طریق الهزل و لایعبیه اولوالفضل لأن الهزل فی الکلام کالملح فی الطعام. هذا کتاب المطایبه و بالله التوفیق.
سعدی رحمةالله علیه فرمود: در روزگاری برخی از فرزندان پادشاهان از من خواستند که کتابی در هزل به شیوهٔ سوزنی بنویسم، اما نپذیرفتم. پس مرا به قتل تهدید کردند، و از این رو فرمانشان را اجابت کرده و این ابیات را سرودم، در حالی که از خدای بزرگ آمرزش میطلبم.
این فصلی است بر شیوهٔ هزل، و اهل فضل بر آن عیب نگیرند، زیرا که هزل در سخن همچون نمک در طعام است.
این کتاب مطایبه است و توفیق از خداوند.
این آمار از میان ۳۲۱ بیت شعر موجود در گنجور از اشعار این بخش استخراج شده است.
توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرعهای بند قالبهای ترکیبی مثل مخمسها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.
آمار همهٔ شعرهای گنجور را اینجا ببینید.
وزنیابی دستی در بیشتر موارد با ملاحظهٔ تنها یک مصرع از شعر صورت گرفته و امکان وجود اشکال در آن (مخصوصاً اشتباه در تشخیص وزنهای قابل تبدیل از قبیل وزن مثنوی مولوی به جای وزن عروضی سریع مطوی مکشوف) وجود دارد. وزنیابی ماشینی نیز که جدیداً با استفاده از امکانات تارنمای سرود اضافه شده بعضاً خطا دارد. برخی از بخشها شامل اشعاری با بیش از یک وزن هستند که در این صورت عمدتاً وزن ابیات آغازین و برای بعضی منظومهها وزن غالب منظومه به عنوان وزن آن بخش منظور شده است.
ردیف | وزن | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون) | ۱۶۲ | ۵۰٫۴۷ |
۲ | مفعول مفاعیل مفاعیل فعل (وزن رباعی) | ۴۴ | ۱۳٫۷۱ |
۳ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی) | ۳۲ | ۹٫۹۷ |
۴ | مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی) | ۲۷ | ۸٫۴۱ |
۵ | مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف) | ۲۰ | ۶٫۲۳ |
۶ | مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف) | ۲۰ | ۶٫۲۳ |
۷ | مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) | ۱۰ | ۳٫۱۲ |
۸ | فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف) | ۴ | ۱٫۲۵ |
۹ | فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف) | ۲ | ۰٫۶۲ |
آمار ابیات برچسبگذاری شدهٔ این بخش با قالب شعری در گنجور به شرح زیر است:
ردیف | قالب شعری | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | غزل/قصیده/قطعه | ۲۰۷ | ۶۴٫۴۹ |
۲ | مثنوی | ۱۱۴ | ۳۵٫۵۱ |
آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار این بخش به شرح زیر است (بلندترین شعر شامل ۷۰ بیت و کوتاهترین شامل ۱ بیت شعر است):
ردیف | تعداد ابیات شعر | فراوانی | درصد از ۶۵ شعر |
۱ | ۲ | ۳۸ | ۵۸٫۴۶ |
۲ | ۱ | ۸ | ۱۲٫۳۱ |
۳ | ۶ | ۴ | ۶٫۱۵ |
۴ | ۱۲ | ۲ | ۳٫۰۸ |
۵ | ۴ | ۲ | ۳٫۰۸ |
۶ | ۳ | ۲ | ۳٫۰۸ |
۷ | ۷ | ۲ | ۳٫۰۸ |
۸ | ۳۳ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۹ | ۲۳ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۱۰ | ۱۰ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۱۱ | ۹ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۱۲ | ۵ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۱۳ | ۷۰ | ۱ | ۱٫۵۴ |
۱۴ | ۱۱ | ۱ | ۱٫۵۴ |
آمار ابیات به تفکیک زیربخشهای این قسمت به شرح زیر است (بخشهایی که در این جدول نیامدهاند فاقد شعر بودهاند):
ردیف | بخش | تعداد ابیات | درصد از کل |
۱ | خبیثات | ۳۰۰ | ۹۳٫۴۶ |
۲ | المجالس فی الهزل و المطایبات | ۲۱ | ۶٫۵۴ |